Nierozwiązywalne problemy ze stawkami VAT przy zamówieniach publicznych

Przedsiębiorcy, pozyskujący zamówienia w procedurze zamówień publicznych muszą, na etapie złożenia wiążącej oferty, rozstrzygać problemy z przyjęciem do obliczeń właściwych stawek VAT. Ze względu na duże różnice w ocenie poszczególnych składowych usługi, obarczone to jest dużą niepewnością i może zakłócać w istotny sposób konkurencję. Czy wprowadzenie Wiążącej Informacji Stawkowej rozwiąże te problemy?

Jak wskazuje treść odpowiedzi na interpelację poselską niekoniecznie, a na pewno - nie natychmiast. Głównym problemem będzie bowiem czas oczekiwania na wydanie WIS, często dłuższy, niż termin do złożenia oferty.

Interpelacja nr 32626 do ministra gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej w sprawie rozbieżności w opodatkowaniu podatkiem VAT usług melioracyjnych

Szanowny Panie Ministrze!

Od wielu lat w branży melioracyjnej istnieje poważny problem, który rodzi ogromne koszty finansowe, zarówno dla oferentów, jak i dla sektora publicznego. Otóż poszczególni zamawiający bardzo często odmiennie klasyfikują takie same lub podobne usługi objęte zamówieniami publicznymi dla celów naliczenia właściwej stawki podatku VAT. Ustalenie stawki podatku VAT jest uzależnione od zaklasyfikowania danej usługi według Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWIU), ponieważ załącznik nr 3 do ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług podaje usługi podlegające obniżonej stawce podatkowej w wys. 8% według tej klasyfikacji. Można wyróżnić 4 warianty:

1) stosowanie jednolitej, obniżonej stawki podatku VAT 8% dla całego zadania umownego,

2) stosowanie jednolitej, podstawowej stawki podatku VAT 23% dla całego zadania umownego,

3) wydzielenie części robót na potrzeby zastosowania stawki VAT 8% i części na potrzeby zastosowania stawki VAT 23%

4) stosowanie różnych stawek podatku VAT dla poszczególnych elementów zadania umownego – indywidualnie dla każdej pozycji kosztorysowej.

Stawki podatku VAT są zobowiązani podawać w ofertach oferenci. Wskazanie zaniżonej stawki podatku VAT wpływa na cenę i narusza zasadę uczciwej konkurencji, ponieważ oferent, który podał stawkę podatku VAT 8% może być tańszy od oferenta, który podał stawkę podatku VAT 23%.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Krajowej Izby Odwoławczej oraz sądów powszechnych zmiana stawki podatku VAT jest niedopuszczalną zmianą oferty, co skutkuje jej odrzuceniem. Sprawia to, że właściwa klasyfikacja usługi według PKWIU decyduje o dopuszczeniu oferty, bądź o jej odrzuceniu.

Przy pojedynczej usłudze właściwa klasyfikacja jest łatwa, ale w branży melioracyjnej na zadanie umowne składa się cała gama różnych usług i powiązanych z nimi dostaw oraz robót (konserwacja, eksploatacja, dozór, remonty, naprawy, itp.). Wieloletnia praktyka pokazuje, że zarówno oferenci, jak i zamawiający stosują odmienne zasady klasyfikacyjne dla tych samych robót. Takie różnice występowały w przetargach organizowanych przez wojewódzkie zarządy melioracji i urządzeń wodnych a obecnie przez jednostki PGW Wody Polskie. Zawiłości klasyfikacyjne powodują, że wiele korzystnych ofert zostaje odrzuconych a wybrane zostają oferty droższe. Zjawisko to naraża Skarb Państwa na poważne straty finansowe. Straty finansowe ponoszą także oferenci, którzy poświęcili zasoby ludzkie i finansowe na przygotowanie ofert podlegających odrzuceniu z powodu innej klasyfikacji. W dalszej kolejności pojawiają się u oferentów kontrole podatkowe, które generują dodatkowe koszty wynikające wyłącznie z niejasnych zasad klasyfikowania usług realizowanych w branży melioracyjnej.

Poważnym problemem dla oferentów jest rozstrzygnięcie, czy konkretne zamówienie publiczne potraktować jako jedną usługę i zaklasyfikować do jednej pozycji PKWIU, czy też rozdzielić na wiele usług i zaklasyfikować do różnych pozycji PKWIU. Specyfikacje Istotnych Warunków Zamówienia nie udzielają na to pytanie żadnej odpowiedzi.

Zarówno zamawiający jak i oferent mogą złożyć pytanie do Głównego Urzędu Statystycznego o właściwą klasyfikację, ale w żadnej mierze nie rozwiązuje to problemu z powodu długości oczekiwania na odpowiedź oraz masowego charakteru zamówień publicznych. W przypadku każdego zamówienia publicznego takie pytanie mógłby zadać zamawiający a w dalszej kolejności około 5-10 potencjalnych oferentów, co oznacza obowiązek udzielenia 6-11 odpowiedzi z GUS do każdego przetargu. Poza tym doświadczenie wskazuje, że odpowiedzi GUS są rozbieżne dla podobnych usług, w zależności od pytającego i sposobu sformułowania pytania. GUS nie ocenia też, czy dana usługa jest usługą kompleksową, czy też zamówienie publiczne dzieli się na kilka-kilkanaście różnych usług.

Problem rodzi też sposób rozdzielania czynności wykonywanych w ramach umowy. Najbardziej szczegółowy opis zadania umownego jest zawarty w przedmiarach robót i kosztorysach ofertowych. Dokumenty te zawierają po kilkadziesiąt i więcej pozycji. Wydaje się, że nie było zamiarem ustawodawcy, aby usługodawcy każdą pozycję kosztorysu przyporządkowywali oddzielnie do danej pozycji PKWIU, skoro wszystkie te prace, usługi składają się na osiągnięcie jednego celu. Poza tym, jeśli zamawiający i oferenci mieliby przyporządkowywać kilkadziesiąt pozycji oddzielnie, istniałaby znikoma szansa, że nie pojawią się żadne różnice. Z kolei nawet jedna różnica byłaby podstawą do odrzucenia oferty. W wielu przypadkach konkretnych usług nie da się też rozdzielić kwotowo od pozostałych usług.

Podobnie jest z interpretacjami podatkowymi. Powszechny proceder składania wniosków do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej o interpretację podatkową przez zamawiających i oferentów skutkowałby kilku-kilkunastoma wnioskami do każdego przetargu. Przy czym terminy w zamówieniach publicznych są często krótsze niż terminy na udzielenie odpowiedzi przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (3 miesiące), co czyni takie wnioski bezużytecznymi. Co ważniejsze jednak, organy podatkowe odwołują się do klasyfikacji według GUS, co skutkuje, że i tak konieczna jest właściwa klasyfikacja PKWIU.

Jeżeli całe zamówienie publiczne przyporządkować pod jedną pozycję PKWIU, to większość usług w branży melioracyjnej można zakwalifikować do następujących PKWIU (podlegających podatkowi VAT 8%):

- 01.61.10.00 – dla obiektów położonych na terenach poza obszarami miast i lasów – tereny wiejskie,

- 02.04.10.9 – dla obiektów położonych na terenach leśnych,

- 81.30.10.0 – dla obiektów położonych na terenach zielonych w granicach miast.

Zagadnieniem do rozstrzygnięcia pozostaje wątpliwość, czy wykonywane w ramach usługi eksploatacji i/lub konserwacji obiektów melioracji czynności remontowe lub naprawcze, o niewielkiej wartości, związane wprost z pozostałymi czynnościami i służące temu samemu celowi, objęte jednym przetargiem, objęte jedną umową najczęściej z ceną ryczałtową, należy wydzielić z tej klasyfikacji i zaklasyfikować odrębnie czy uznać, że z punktu widzenia celowości w sposób oczywisty służą temu samemu celowi i należy je traktować jako świadczenie pomocnicze do świadczenia głównego.

W praktyce w całej branży melioracyjnej nie ma podmiotu, który wiedziałby, jak klasyfikować poszczególne usługi udzielane w ramach zamówień publicznych.

-->