Niedopełnienie obowiązków dotyczących sprawozdania finansowego. Jakie sankcje?

Przedsiębiorstwa prowadzące pełne księgi rachunkowe mają obowiązek sporządzić i złożyć sprawozdanie finansowe obrazujące sytuację majątkowo-finansową firmy z zachowaniem m.in. zasady rzetelności. Zachowanie wysokiej jakości sprawozdania finansowego jest dla jednostki gospodarczej niezwykle ważne nie tylko z punktu widzenia ustawowego, ale również ze względu na odbiorców końcowych danego sprawozdania, którymi mogą być m.in.: akcjonariusze, udziałowcy, instytucje finansowe, inwestorzy, kontrahenci, urzędy skarbowe.

Co obejmuje rachunkowość jednostki?

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 330, z późn. zm.), jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Z kolei art. 4 ust. 3 ustawy o rachunkowości określa, iż przyjęta rachunkowość w przedsiębiorstwie obejmuje:

• zasady (politykę) rachunkowości;
• prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym;
• okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów;
• wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego;
• sporządzanie sprawozdań finansowych;
• gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą;
• poddanie badaniu, składanie do właściwego rejestru sądowego, udostępnianie i ogłaszanie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą.

Zgodnie z powyższym sporządzenie sprawozdania finansowego jest jednym z podstawowych obowiązków przedsiębiorstwa stosującego ustawę o rachunkowości. Składowe elementy sprawozdania finansowego to m.in. bilans, rachunek zysków i strat, informacja dodatkowa obejmująca wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.

Termin sporządzenia sprawozdania finansowego

Sprawozdanie finansowe sporządza się na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, którym to dniem może być dzień kończący rok obrotowy, dzień poprzedzający dzień postawienia w stan likwidacji lub ogłoszenia upadłości, a w konsekwencji dzień zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, dzień sprzedaży lub zakończenia działalności, dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, a w jednostce przejmowanej na dzień połączenia związanego z przejęciem jednostki przez inną jednostkę, ale nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia zaistnienia powyższych zdarzeń. Sporządzone sprawozdanie opatrzone podpisem sporządzającego i kierownika jednostki podlega w dalszej kolejności zatwierdzeniu w ciągu 6 miesięcy od dnia bilansowego.

Kto jest odpowiedzialny za sprawozdanie?

Za prawidłowe i terminowe sporządzenie sprawozdania finansowego odpowiedzialny jest kierownik jednostki, zgodnie bowiem z art. 4 ust. 5 ustawy o rachunkowości kierownik jednostki, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej, ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru, również w przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości – z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji w formie spisu z natury – zostaną powierzone innej osobie lub przedsiębiorcy, o którym mowa w art. 11 ust. 2 ustawy o rachunkowości, za ich zgodą.

Przyjęcie odpowiedzialności przez inną osobę lub przedsiębiorcę powinno być stwierdzone w formie pisemnej.

W przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu. W przypadku spółki jawnej i spółki cywilnej za kierownika jednostki uważa się wspólników prowadzących sprawy spółki, w przypadku spółki partnerskiej – wspólników prowadzących sprawy spółki albo zarząd, a w odniesieniu do spółki komandytowej i spółki komandytowo-akcyjnej – komplementariuszy prowadzących sprawy spółki. W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą za kierownika jednostki uważa się tę osobę, na którą działalność ta jest zarejestrowana; co do osób wykonujących wolne zawody przepis ten stosuje się odpowiednio. Za kierownika jednostki uważa się również likwidatora, a także syndyka lub zarządcę ustanowionego w postępowaniu restrukturyzacyjnym.

Ponadto, zgodnie z art. 27 ust. 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. 2014 r. poz. 851, z późn. zm.), podatnicy obowiązani do sporządzenia sprawozdania finansowego przekazują do urzędu skarbowego sprawozdanie wraz z opinią i raportem podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych w terminie 10 dni od daty zatwierdzenia rocznego sprawozdania finansowego.

Sankcje za niezłożenie sprawozdania

Uwzględniając powyższe kwestie oraz istotę ważności danych finansowych zawartych w dokumencie jakim jest sprawozdanie finansowe, niedopełnienie obowiązków z nim powiązanych może skutkować sankcjami karno-finansowymi.

W związku ze zmianami m.in. art. 77 oraz 79 ustawy o rachunkowości należy zaznaczyć, iż w przypadku sprawozdań finansowych za rok 2015, kto wbrew przepisom ustawy o rachunkowości dopuszcza do niesporządzenia sprawozdania finansowego, sporządzenia go niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcia w tym sprawozdaniu nierzetelnych danych podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2 albo obu tym karom łącznie. Natomiast niezłożenie sprawozdania finansowego lub sprawozdania z działalności we właściwym rejestrze sądowym podlega grzywnie albo karze ograniczeniu wolności.

W odniesieniu do sprawozdań za rok 2016 art. 77 oraz 79 ustawy o rachunkowości wskazuje, iż kto wbrew przepisom ustawy o rachunkowości dopuszcza do niesporządzenia sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, sporządzenia ich niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcia w tych sprawozdaniach nierzetelnych danych podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 2 albo obu tym karom łącznie, a w sytuacji niezłożenia sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej we właściwym rejestrze sądowym podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.

Oprócz powyższych sankcji ustawa Kodeks karny skarbowy z 10 września 1999 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 186, z późn. zm.) po nowelizacji w roku 2015 wskazuje, iż kto wbrew obowiązkowi nie przekazuje w terminie właściwemu organowi podatkowemu sprawozdania finansowego, opinii lub raportu, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe (art. 80b kks). Jak wynika z powyższego, niezłożenie sprawozdania finansowego do właściwego organu podatkowego zostało określone mianem wykroczenia skarbowego. Natomiast kara grzywny za wykroczenie skarbowe wymierzona w wysokości przypadającej na rok 2016 od 185 zł do 37 000 zł może przybrać formę:

1. mandatu karnego w wysokości nieprzekraczających 3700 zł;
2. wyroku nakazowego do wysokości 18 500 zł;

a także uwzględniać stosunki majątkowe i rodzinne sprawcy oraz jego dochody i możliwości zarobkowe.

W toku czynności upominawczych właściwy sąd rejestrowy w sytuacji zidentyfikowania uchybienia może dokonać wezwania do złożenia sprawozdania finansowego za kolejne 2 lata obrotowe albo dwukrotnie wezwać do wypełnienia innych obowiązków związanych ze sprawozdaniem finansowym. W przypadku braku dopełnienia powyższych obowiązków właściwy sąd rejestrowy ma prawo z urzędu wszcząć postępowanie polegające na rozwiązaniu podmiotu posiadającego wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego. Powyższe postępowanie w dużej mierze opiera się na czynnościach polegających na zbadaniu faktu prowadzenia działalności gospodarczej oraz posiadania majątku przez podmiot niedopełniający obowiązków sprawozdawczych.

Jeżeli w toku prowadzonego postępowania właściwy Sąd Rejestrowy stwierdzi iż:

1. przedsiębiorstwo nie prowadzi działalności gospodarczej oraz nie posiada zbywalnego majątku, wówczas Sąd, pomijając postępowanie likwidacyjne, dokonuje rozwiązania danego podmiotu oraz wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego;
2. przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą albo posiada majątek, Sąd dokonuje czynności umorzenia wszczętego postępowania w przedmiocie rozwiązania danego podmiotu oraz wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego.

Na koniec należy zaznaczyć, iż firmy, które prowadzą działalność gospodarczą, a nie składają sprawozdań finansowych muszą mieć świadomość o ewentualności nałożenia grzywny w związku z przedmiotowym wykroczeniem skarbowym. Warto również pamiętać, iż zatwierdzone roczne sprawozdania finansowe należy przechowywać bez jakichkolwiek ograniczeń czasowych.

Krzysztof Ulicki