Kodeks karny skarbowy do zmiany. Część propozycji budzi wątpliwości

Szykowana przez rząd nowelizacja Kodeksu karnego skarbowego przewiduje niekorzystne dla obywateli zmiany – twierdzi rzecznik praw obywatelskich. Kontrowersje budzą głównie przygotowywane modyfikacje dotyczące przedawnienia karalności, zaostrzenia kar oraz przerzucenia ciężaru dowodu na oskarżonego.

W założeniu projekt przygotowany w Ministerstwie Sprawiedliwości ma dostosować przepisy do obecnych warunków i konieczności dalszej walki z szarą strefą. Projekt zakłada m.in. zmiany prowadzące do zaostrzenia polityki karnej względem np. przestępstw skarbowych skutkujących uszczupleniem należności podatkowej dużej wartości.

Część nowych rozwiązań prawnych budzi wątpliwości. Jak wskazuje RPO, może to rodzić dodatkowe problemy w kontekście skomplikowanych regulacji podatkowych Polskiego Ładu.

Projekt nowelizacji przewiduje m.in. likwidację przepisu, zgodnie z którym karalność przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej ustaje także wtedy, gdy nastąpiło przedawnienie należności. W efekcie w takiej sytuacji wobec podatnika nie można wówczas stosować represji karnej. Rzecznik krytykuje projektowaną zmianę, ponieważ w efekcie po upływie terminu przedawnienia prowadzenie postępowania karnego skarbowego nie będzie wykluczone.

„To zdecydowanie niekorzystna zmiana dla obywateli. Może bowiem dochodzić do sytuacji, w których mimo przedawnienia zaistnieje możliwość prowadzenia postępowania karnoskarbowego. Taki zaś stan nie sprzyja realizacji zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. W praktyce obywatele nie będą mieli pewności co do zakresu odpowiedzialności w przypadku przedawnienia zobowiązania podatkowego” – tłumaczy RPO.

Jak twierdzi RPO, samo zaostrzenie kar może z kolei nie zadziałać prewencyjnie. Rzecznik krytycznie ocenia projekt, bo w uzasadnieniu nie określono, jakie dane empiryczne są podstawą dla szykowanego zaostrzenia odpowiedzialności karnej.

„Brak danych empirycznych zdaje się prowadzić do wniosku, że proponowana nowelizacja nie spełnia warunku przydatności i konieczności ograniczenia wolności i praw człowieka w rozumieniu art. 31 ust. 3 konstytucji” – zaznacza RPO.

Duże wątpliwości budzi też planowane przerzucenie ciężaru dowodu na oskarżonego w odniesieniu do legalności pochodzenia majątku. Rzecznik wyjaśnia, że projektowany przepis wprowadzi fikcję prawną, jakoby cały majątek sprawcy nabyty w ciągu 5 lat przed popełnieniem przestępstwa pochodził z innych (nieujawnionych) przestępstw. Gwarancją obrony miałaby być tylko możliwość przedstawienia dowodu przeciwnego przez skazanego.

„Taka konstrukcja budzi zastrzeżenia z punktu widzenia obowiązywania zasady domniemania niewinności. Przerzuca bowiem na oskarżonego ciężar udowodnienia legalnego pochodzenia majątku, w istocie ciężar udowodnienia niewinności, i to nie nawet w zakresie czynu będącego przedmiotem postępowania, lecz domniemanych, abstrakcyjnych przestępstw, których oskarżyciel nie musi nawet określać” – ostrzega RPO.

Wprowadzenie zmian przewiduje projekt ustawy (z 3 marca 2022 r.) o zmianie ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw.

Nowe przepisy mają wejść w życie po miesiącu od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Z projektem nowelizacji można się zapoznać tutaj.

mp