Faktury i rachunki na gruncie KKS

Faktury oraz rachunki są jednym z podstawowych dokumentów funkcjonujących w obrocie gospodarczym. Dokumentują one bowiem zdarzenia gospodarcze, ich rodzaj oraz ustaloną przez strony cenę. Wpływają więc bezpośrednio na wysokość zobowiązania podatkowego.

Obowiązek wystawienia faktury wynika z przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) oraz przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.). Natomiast szczegółowe warunki, jakim powinny odpowiadać faktury zostały określone na gruncie przepisów rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 maja 2005 roku w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 95, poz. 798, z późn. zm.).

Obowiązek wystawienia rachunku wynika zaś z art. 87 Ordynacji podatkowej.

Konsekwencje niewystawienia lub nienależytego wystawienia faktury lub rachunku uregulowane są natomiast w przepisach ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765, z późn. zm. – dalej KKS). Problematyki tej dotyczy przede wszystkim art. 62 KKS.

Czyny zabronione

Na wstępie należy stwierdzić, że czyny zabronione dotyczące faktur i rachunków mogą przybrać dwojaką postać, a mianowicie mogą być traktowane jako przestępstwa lub wykroczenia skarbowe. Jak zostanie to wyjaśnione w dalszej części artykułu, podział ten wiąże się z wysokością uszczuplonej (lub narażonej na uszczuplenie) należności publicznoprawnej.

Czyny te mogą być popełnione zarówno przez działanie, jak i zaniechanie.

Sprawca może się ich dopuścić działając w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym. Podkreślić także należy, że niektóre z omawianych poniżej czynów mają charakter indywidualny, mogą być więc popełnione tylko i wyłącznie przez konkretną osobę. Inne zaś mają charakter powszechny, co oznacza, że ustawodawca nie uzależnia odpowiedzialności od posiadania przez sprawcę jakichś konkretnych cech.

Poniżej zostanie przedstawiona analiza poszczególnych czynów zabronionych określonych w art. 62 KKS.

Niewystawienie faktury i wystawienie faktury wadliwej

Pierwszym z penalizowanych przez art. 62 KKS czynów jest niewystawienie faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawienie ich w sposób wadliwy lub odmowa ich wydania. Czyn ten jest zagrożony karą grzywny do 180 stawek dziennych. W tym miejscu należy zaznaczyć, że stawkę dzienną określa każdorazowo sąd, biorąc pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, majątkowe oraz możliwości zarobkowe.

Omawiając powyższy przepis, należy na wstępie stwierdzić, że czyn sprawcy może polegać zarówno na działaniu, jak i na zaniechaniu. O ile fakt niewystawienia faktury nie wymaga komentarza, zatrzymać należy się nad użytym przez ustawodawcę terminem „wystawienia faktury w sposób wadliwy”. Co do zasady wystawienie dokumentu w sposób wadliwy, jest to wystawienie go w sposób nieodpowiadający wymogom prawa. Przykładem wadliwego wystawienia faktury jest zastosowanie wadliwej stawki podatku od towarów i usług.

Jak wynika z powyższego, odpowiedzialność na podstawie art. 62 KKS może ponieść tylko i wyłącznie osoba zobowiązana do wystawiania faktury albo rachunku. Krąg takich osób wyznaczony jest przez art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej. Na jego postawie podatnicy prowadzący działalność gospodarczą lub wykonujący wolny zawód zobowiązani są – na żądanie kupującego lub usługobiorcy – wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi. Rachunek powinien być wystawiony w terminie 7 dni od dnia wykonania usługi lub wydania towaru, w przypadku gdy nabywca lub usługobiorca zgłosił takie żądanie – przed wydaniem towaru...