Przeniesienie siedziby spółki za granicę

Transgraniczne przenoszenie siedziby spółki od dawna jest w prawie Unii Europejskiej zagadnieniem spornym i wywołującym liczne wątpliwości. Zasadnicze pytanie dotyczy samej dopuszczalności przeniesienia siedziby spółki do innego państwa bez konieczności jej jednoczesnego likwidowania i ponownego zakładania. Ten sam problem pojawia się również przy migracji spółek do krajów nienależących do Unii Europejskiej.

Zgodnie z teorią siedziby, o zdolności prawnej i innych kwestiach osobowych, dotyczących spółek rozstrzyga prawo właściwe dla siedziby spółki. Chodzi tutaj o siedzibę rzeczywistą, czyli o miejsce w którym znajduje się główny ośrodek decyzyjny spółki. Zaznaczmy, że czym innym jest siedziba statutowa określona w umowie lub statucie spółki, wpisana do właściwego rejestru i decydująca np. o właściwości sądu i innych organów.

Teoria siedziby

Państwa uznające teorię siedziby wymagają jednak z reguły, aby zarówno siedziba faktyczna, jak i statutowa nie znajdowały się w różnych państwach. Dlatego Kodeks spółek handlowych stanowi, że z chwilą podjęcia uchwały o przeniesieniu spółki kapitałowej za granicę ulega ona rozwiązaniu. Przeniesienie siedziby między państwami, stosującymi teorię siedziby prowadzi zatem do zmiany prawa właściwego.

Liczy się miejsce utworzenia spółki

Według teorii założenia (inaczej teorii inkorporacji) spółka podlega prawu tego państwa, w którym została utworzona. Przeniesienie siedziby takiej spółki do państwa stosującego tę zasadę nie wpływa zatem na prawo właściwe dla tej spółki. Rozwiązania takie przyjęto między innymi w ustawodawstwie Szwajcarii, Holandii, Lichtensteinu i Ukrainy.

Regulacje polskie

Zgodnie z prawem polskim, dla ustalenia prawa właściwego dla osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej istotna jest siedziba tego podmiotu (art. 17 ust. 1 ustawy z 4 lutego 2011 roku Prawo prywatne międzynarodowe, Dz. U. nr 80, poz. 432, dalej: p.p.m.). Jeżeli jednak prawo wskazane zgodnie z powyższą zasadą przewiduje właściwość prawa państwa, na podstawie którego osoba prawna została utworzona, stosuje się prawo tego państwa. Z chwilą przeniesienia siedziby do innego państwa, osoba prawna podlega prawu tego państwa. Osobowość prawna uzyskana w państwie dotychczasowej siedziby jest zachowana, jeżeli przewiduje to prawo każdego z zainteresowanych państw. Przeniesienie siedziby w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie prowadzi do utraty osobowości prawnej (art. 19 ust. 1 p.p.m.). Do kwestii transgranicznego przeniesienia siedziby odwołują się także art. 270 i art. 459 K.s.h., zgodnie z którymi podjęcie przez wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (lub akcjonariuszy spółki akcyjnej) uchwały o przeniesieniu siedziby spółki za granicę stanowi przyczynę jej rozwiązania. W przepisach tych chodzi o przeniesienie siedziby statutowej, a nie siedziby rzeczywistej, o której mowa w przypadku prawa prywatnego międzynarodowego (nie jest więc przyczyną rozwiązania spółki przeniesienie za granicę zakładu głównego).