Ministerstwo Finansów o zmianach w VAT od dnia 1 kwietnia 2011 r.

W dniu 18 marca 2011 r. Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo o miarach. Ustawa ta została opublikowana w dniu 28 marca 2011 r. w Dzienniku Ustaw Nr 64 pod poz. 332. Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. weszła w życie, co do zasady, z dniem 1 kwietnia 2011 r., z tym że: - z dniem 1 września 2011 r. wchodzą w życie przepisy w zakresie kas rejestrujących, - z dniem 1 stycznia 2012 r. zostaje wprowadzona podstawowa stawka podatku na ubranka dla niemowląt i obuwie dla dzieci. Wiele z wprowadzonych ww. ustawą uregulowań ma istotny wpływ na zasady rozliczania podatku przez podatników. Do zmian tych dostosowano przepisy wykonawcze zawarte w rozporządzeniach Ministra Finansów z dnia 28 marca 2011 r.:

1) w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 68, poz. 360),
2) zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazów towarów do celów poboru podatku od towarów i usług w imporcie (Dz. U. Nr 68, poz. 363),
3) w sprawie przedstawiciela podatkowego (Dz. U. Nr 68, poz. 359),
4) w sprawie minimalnej łącznej wartości zakupów, przy której podróżny może żądać zwrotu podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 68, poz. 362),
5) w sprawie określenia wzorów: znaku informującego podróżnych o możliwości zakupu w punktach sprzedaży towarów, od których przysługuje zwrot podatku od towarów i usług oraz stempla potwierdzającego wywóz towarów poza terytorium Unii Europejskiej, a także określenia niezbędnych danych, które powinien zawierać dokument będący podstawą do dokonania zwrotu podatku podróżnym (Dz. U. Nr 68, poz. 361),
6) zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia podatników niemajacych obowiązku składania zgłoszenia rejestracyjnego (Dz. U. Nr 68, poz. 364),
7) w sprawie zwrotu podatku od towarów i usług niektórym podmiotom (Dz. U. Nr 69, poz. 365), oraz w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 4 kwietnia 2011 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 73, poz. 392), które weszło w życie z dniem 6 kwietnia 2011 r.

Poniżej przedstawione zostaną najważniejsze zmiany wprowadzone ww. ustawą z dnia 18 marca 2011 r. oraz ww. aktami wykonawczymi do ustawy o VAT.

I. DEFINICJE

1. Zmiana definicji terytorium kraju, państwa członkowskiego oraz państwa trzeciego

(zmiana w art. 2 pkt 1, 4 i 5 oraz dodanie art. 2a ustawy o VAT)

Nowelizacja ustawy o podatku od towarów i usług (zwanej dalej „ustawą o VAT”) dostosowuje definicje używane na potrzeby podatku od towarów i usług odnoszące się do terytorium kraju, państwa członkowskiego oraz państwa trzeciego w przypadku zawarcia umów między Polską a państwami członkowskim lub państwami trzecimi dotyczącymi budowy i utrzymania mostów transgranicznych. W przypadku zawarcia umów między Rzecząpospolitą Polską a państwami członkowskimi lub państwami trzecimi dotyczącymi budowy i utrzymania mostów transgranicznych oraz w związku ze stosownymi decyzjami Rady upoważniającymi do stosowania środków stanowiących odstępstwo od art. 5 dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.), zwanej dalej „dyrektywą 2006/112/WE”, most i miejsce jego budowy, położone poza terytorium kraju, za które jest odpowiedzialna Polska, uznaje się za część terytorium kraju, natomiast most i miejsce jego budowy, położone na terytorium kraju, za które jest odpowiedzialne państwo członkowskie lub państwo trzecie, uznaje się odpowiednio za część terytorium tego państwa członkowskiego lub tego państwa trzeciego.

Ważne
Dzięki tej zmianie, ww. czynności podlegające opodatkowaniu VAT dokonane w miejscu budowy lub utrzymania mostów granicznych uznawanych, dla potrzeb określenia miejsca świadczenia w podatku VAT, na mocy umów oraz decyzji Rady za terytorium danego państwa członkowskiego (państwa trzeciego) podlegają podatkowi od wartości dodanej (podatkowi o podobnym charakterze) w tym państwie członkowskim (państwie trzecim), natomiast ww. czynności dokonywane w miejscu budowy lub utrzymania mostów granicznych uznanych za terytorium Polski podlegają polskiemu podatkowi VAT.

2. Doprecyzowanie definicji odpłatnej dostawy towarów i odpłatnego świadczenia usług

(zmiana w art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy o VAT)

A. Nieodpłatna dostawa towarów

W związku z rozbieżnościami interpretacyjnymi powstałymi na gruncie art. 7 ust. 2 ustawy o VAT nowelą z dnia 18 marca 2011 r. doprecyzowano brzmienie ww. regulacji poprzez odstąpienie od warunku jakim jest związek dokonywanych nieodpłatnie przekazań z działalnością gospodarczą podatnika.

Zmiana ta uwzględnia rozumienie przedmiotowych zagadnień w wytycznych interpretacyjnych zawartych w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) i pozwala na jednoznaczną wykładnię przepisów w tych kwestiach.

Dla uznania nieodpłatnej dostawy za odpłatną dostawę towarów, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, muszą być spełnione łącznie 2 przesłanki:

- podatnik przekazuje lub zużywa nieodpłatnie towary należące do jego przedsiębiorstwa
oraz
- podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów.

Oznacza to, że cel takiego przekazania pozostaje bez znaczenia, podobnie jak i podmiot, na rzecz którego jest ono dokonywane (przepis wskazuje jedynie przykładowe sytuacje, które mogą zostać uznane za odpłatną dostawę towarów).

Wyłączenia w art. 7 ust. 3 ustawy o VAT pozostały bez zmian.

B. Nieodpłatne świadczenie usług

Wprowadzona zmiana do art. 8 ust. 2 ustawy o VAT stanowi ściślejsze odwzorowanie definicji odpłatnego świadczenia usług zawartej w art. 26 dyrektywy 2006/112/WE.

UWAGA
Za odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług uznane zostanie:

1) użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tych towarów
oraz
2) nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

II. "REFAKTUROWANIE"

(dodanie przepisu art. 8 ust. 2a do ustawy o VAT)

Nowela ustawy zawiera zmiany o charakterze doprecyzowującym w odniesieniu do tzw. refakturowania usług.

W dodanym art. 8 ust. 2a ustawy o VAT wprost wskazano, że w katalogu usług podlegających opodatkowaniu mieszczą się również przypadki, gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług. Już przed tą zmianą ustawodawca uznawał takie czynności za podlegające opodatkowaniu wskazując m.in. sposób określenia podstawy opodatkowania przy ich świadczeniu (art. 30 ust. 3 ustawy o VAT). Wyszczególnienie tego przypadku w art. 8 powinno przyczynić się do lepszej przejrzystości przepisów w tym zakresie.

III. PRZEDSTAWICIEL PODATKOWY

(zmiana w art. 15 ust. 8 i dodanie ust. 8a i 8b do ustawy o VAT)

Powyższa nowela z dnia 18 marca 2011 r. przeniosła z rozporządzenia do ustawy przepisy dotyczące przedstawiciela podatkowego, określające warunki, jakie musi spełniać dany podmiot (osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej), aby zostać przedstawicielem podatkowym, równocześnie wprowadzając znaczące uproszczenia w tym zakresie.

Aby zostać przedstawicielem podatkowym podmiot musi spełnić łącznie następujące warunki:

1) być zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny,
2) przez ostatnie 24 miesiące nie zalegać z wpłatami poszczególnych podatków stanowiących dochód budżetu państwa, przekraczającymi odrębnie w każdym podatku, odpowiednio 3 % kwoty należnych zobowiązań podatkowych w poszczególnych podatkach; udział zaległości w kwocie podatku ustala się w stosunku do kwoty należnych wpłat za okres rozliczeniowy, którego dotyczy zaległość,
3) przez ostatnie 24 miesiące - osoba fizyczna będąca podatnikiem, a w przypadku podatników niebędących osobami fizycznymi - osoba będąca wspólnikiem spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej, członkiem władz zarządzających, głównym księgowym - nie być prawomocnie skazanym na podstawie ustawy Kodeks karny skarbowy za popełnienie przestępstwa skarbowego;
4) być uprawnionym do zawodowego wykonywania doradztwa podatkowego zgodnie z przepisami o doradztwie podatkowym lub do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z przepisami o rachunkowości.

Wprowadzono również regulację umożliwiającą agencjom celnym pełnienie funkcji przedstawiciela podatkowego, także wtedy gdy nie będą one uprawnione do zawodowego wykonywania doradztwa podatkowego lub do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Zwolnienie agencji z posiadania takich uprawnień będzie jednak miało zastosowanie tylko w przypadku gdy podatnik ustanawiający ją przedstawicielem podatkowym:

1) dokonuje na terytorium kraju wyłącznie importu towarów, których miejscem przeznaczenia jest terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju i
2) wywóz towarów z kraju jest dokonywany przez importera w ramach wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.

Przyjęte rozwiązanie ułatwi podmiotom dokonującym na terytorium kraju wyłącznie importu towarów, gdy miejscem przeznaczenia tych towarów jest terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju i wywóz z terytorium kraju przez importera tych towarów nastąpi w ramach wewnątrzwspólnotowej dostawy tych towarów - dokonywanie rozliczeń należności celno-podatkowych, związanych z odprawami celnymi importowanych towarów, w sytuacji obowiązkowego ustanowienia przedstawiciela podatkowego.

UWAGA
Agencja celna będąca przedstawicielem podatkowym w ww. przypadku, uprawniona będzie od 1 kwietnia 2011 r. do:

- prowadzenia dokumentacji i ewidencji na potrzeby podatku,
- sporządzania deklaracji podatkowych i informacji podsumowujących na potrzeby podatku.

Uprawnienie agencji celnych do wykonywania wskazanych wyżej czynności ułatwi dokonywanie odpraw w imporcie przez podmioty zagraniczne, które importowane towary kierują dalej do innego państwa członkowskiego. Wszystkie konieczne formalności podatkowe związane z dalszym przemieszczaniem towaru do innego państwa członkowskiego również będzie mógł wypełnić za takiego podatnika przedstawiciel podatkowy.

Od 1 kwietnia 2011 r. zrezygnowano z ustanowienia przedstawiciela podatkowego w drodze umowy w formie aktu notarialnego na rzecz zwykłej umowy. Umowa ta powinna zawierać nazwę lub imię i nazwisko podatnika, adres jego siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności lub miejsca zamieszkania za granicą, dane identyfikacyjne podmiotu, który jest ustanawiany przedstawicielem podatkowym, w tym numer identyfikacji podatkowej, nazwę lub imię i nazwisko, adres jego siedziby lub w przypadku osób fizycznych adres stałego miejsca zamieszkania oraz adres, pod którym będzie prowadzona i przechowywana dokumentacja oraz ewidencja podatnika dla celów podatku od towarów i usług.

Ważne
W umowie musi być również zamieszczone oświadczenie podmiotu, który jest ustanawiany przedstawicielem podatkowym, o spełnieniu warunków, o których mowa w art. 15 ust. 8 ustawy o VAT (vide pkt 1-4 powyżej).

UWAGA
Kopia umowy jest składana do Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.

Przedstawiciel podatkowy będzie wykonywać obowiązki podatnika w zakresie rozliczania podatku od towarów i usług, prowadzenia i przechowywania dokumentacji oraz ewidencji dla potrzeb tego podatku, a także będzie wykonywać inne czynności wynikające z przepisów o podatku od towarów i usług, jeżeli czynności te zostały wymienione w umowie, zawartej pomiędzy podatnikiem a przedstawicielem podatkowym.

UWAGA
Ustanowienie przedstawiciela podatkowego na podstawie umowy zawartej przed dniem 1 kwietnia 2011 r. zachowuje ważność w przypadku gdy odpis umowy wraz z kopią zaświadczenia o spełnieniu przez przedstawiciela podatkowego warunków określonych w § 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 16 kwietnia 2004 r. w sprawie przedstawiciela podatkowego (Dz. U. Nr 66, poz. 609) został złożony do Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.

IV. ROZLICZANIE PODATKU OD TOWARÓW I USŁUG W OBROCIE ZŁOMEM I UPRAWNIENIAMI DO EMISJI DO POWIETRZA GAZÓW CIEPLARNIANYCH

(zmiany w art. 17 ust. 1 pkt 7 i 8 ustawy o VAT)

Od 1 kwietnia 2011 r. zmienia się system naliczania i odliczania podatku od towarów i usług w obrocie surowcami wtórnymi - złomem oraz w handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych. Zmiany te są odpowiedzią na stwierdzone w tym obszarze nadużycia podatkowe. Na stosowanie mechanizmu polegającego na przesunięciu obowiązku zapłaty podatku VAT na osobę, na rzecz której dokonywana jest dostawa złomu lub świadczona jest usługa przeniesienia uprawnień do emisji ww. gazów, zezwalają odpowiednio przepisy art. 199 i 199a ust. 1 lit. a dyrektywy 2006/112/WE.

1. Istota regulacji

Nowe rozwiązanie polega na przesunięciu, w przypadku gdy sprzedawca i nabywca są podatnikami, o których mowa w art. 15, obowiązku rozliczenia podatku od towarów i usług z tytułu dostawy złomu oraz przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, z dostawcy na nabywcę.

Mechanizm odwrotnego obciążenia (ang. reverse charge), który obejmuje ww. kategorie towarów i usług jest analogiczny do obecnie stosowanego rozwiązania przy imporcie usług (gdy usługodawcą jest podmiot zagraniczny).

W tym systemie nabywcom i usługobiorcom przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego stanowiącego podatek należny (z tytułu dokonania na ich rzecz dostawy) na ogólnych zasadach.

UWAGA
1. Nabywca złomu lub ww. uprawnień stanie się odpowiedzialny za zapłatę podatku VAT, co w praktyce oznacza, iż jednocześnie zadeklaruje oraz odliczy ten podatek.
2. Zarówno obowiązek podatkowy, jak i prawo do odliczenia podatku naliczonego będą powstawały w tym samym okresie rozliczeniowym.
3. Podstawą opodatkowania przy nabyciu ww. towarów i usług będzie kwota, którą nabywca będzie obowiązany zapłacić.

Ważne
Z uwagi na to, że ustawa o VAT nie definiuje pojęcia złomu mając na uwadze wykładnię historyczną oraz językową należy przez to rozumieć złom metali, w tym złom stalowy (wsadowy i niewsadowy), żeliwny i metali nieżelaznych. W pojęciu tym mieści się również złom metali szlachetnych. Pojęcie złomu nie obejmuje zatem m.in. zużytych baterii, akumulatorów i pojazdów.

2. Fakturowanie

Faktura stwierdzająca dokonanie dostawy złomu lub uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, objętych systemem odwrotnego obciążenia nie zawiera danych dotyczących:

• stawki podatku
• kwoty podatku
• kwoty należności wraz z podatkiem

Zamiast tego powinna ona zawierać:

1) adnotację, że podatek rozlicza nabywca lub
2) wskazanie właściwego przepisu ustawy lub dyrektywy, wskazującego, że podatek rozlicza nabywca, lub
3) oznaczenie „odwrotne obciążenie”.

Podatnik ma więc prawo wyboru, którą z trzech możliwych formuł umieści w fakturze.

UWAGA
W przypadku wystawienia faktury z wykazaną kwotą podatku, dokumentującej ww. czynności objęte systemem odwrotnego obciążenia, faktura ta nie stanowi podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego. Oznacza to, że błędne wykazanie podatku w fakturze nie będzie uprawniało nabywcy do odliczenia podatku naliczonego (art. 88 ust. 3a pkt 7 ustawy o VAT).

Nabywca w przypadku otrzymania faktury stwierdzającej dostawę złomu lub uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych wystawia fakturę wewnętrzną. Faktury te mogą nie zawierać numeru identyfikacji podatkowej kontrahenta i można je wystawić w jednym egzemplarzu. Poza tym za dany okres rozliczeniowy podatnik może wystawić jedną fakturę dokumentującą czynności dokonane w tym okresie.

3. Deklaracje

Dostawca, wypełniając deklarację VAT-7, wskazuje w części C w poz. 41 podstawę opodatkowania z tytułu dostawy złomu lub uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych. Nie wykazuje natomiast w tym zakresie podatku należnego. Oznacza to, iż nie wypełnia poz. 42 ww. deklaracji - pozycję tę wypełnia wyłącznie nabywca.

Nabywca obowiązany jest więc do wykazania w deklaracji zarówno podatku należnego, jak i podatku naliczonego od tych transakcji.

4. Przepisy przejściowe przy dostawie złomu

Konsekwencją zmiany dot. rozliczania złomu jest odejście od określania w sposób szczególny obowiązku podatkowego dla dostaw złomu stalowego i żeliwnego, polegające ...