Usługi transgraniczne nabywane przez podatników zwolnionych z VAT

Pytanie: Czy lekarze lub osoby zwolnione podmiotowo w VAT, nabywając usługi transgraniczne, muszą rozliczyć świadczenie nazasadzie importu usług?

Niestety, ale tak.

Co mówią przepisy

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu tym podatkiem podlega m.in. odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Innymi słowy, podatek od towarów i usług należy zapłacić tylko od takich transakcji, których miejsce świadczenia wyznaczone zostało na terytorium kraju. Przeciwnie usługi, których miejsce świadczenia wyznaczone zostało poza granicami kraju, nie powodują powstania obowiązku uregulowania zobowiązania podatkowego VAT. Warto również przypomnieć, że przez świadczenie usług, stosowanie do art. 8 ust. 1 ustawy, należy rozumieć każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.

W związku z powyższymi uwagami należy dokonać analizy przepisów ustawy o VAT regulujących kwestię wyznaczania miejsca świadczenia, tj. opodatkowania czynności na gruncie powołanej ustawy. Powyższe umożliwi określenie szczegółowych zasad opodatkowania usług transgranicznych nabywanych przez polskie podmioty gospodarcze. W tym również przez te, które de facto korzystają ze zwolnienia podmiotowego w VAT lub wykonują wyłącznie czynności zwolnione przedmiotowo w tym podatku.

Od dnia 1 stycznia 2010 r. w ww. materii obowiązują nowe zasady, które ustawodawca uregulował w art. 28a–28o analizowanej ustawy.

Nowa definicja podatnika

W art. 28a ustawy zdefiniowano pojęcie podatnika. Należy jednakże podkreślić, iż definicja ta ma zastosowanie wyłącznie w przypadku ustalenia tzw. miejsca świadczenia usług (czyli kraju, w którym winno się rozliczyć transakcję). Warto bowiem wskazać, że od stycznia 2010 r. miejsce opodatkowania usług transgranicznych zależne jest od tego, czy są one świadczone na rzecz podatników (w tzw. obrocie B2B – Business to Business), czy na rzecz niepodatników – konsumentów (tzw. B2C – Business to Consument).

I tak, w art. 28a ustawy czytamy, że przez podatnika rozumie się podmioty, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2, lub działalność gospodarczą odpowiadającą tej działalności, bez względu na cel czy rezultat takiej działalności, z uwzględnieniem art. 15 ust. 6 tej ustawy. Za podatnika uważa się także osobę prawną niebędącą podatnikiem na podstawie ww. zasady, która została zidentyfikowana do celów podatku lub podatku od wartości dodanej. Ostatnia kategoria podmiotów, które omawiany przepis zrównuje w podatnikami, to podatnicy, którzy prowadzą działalność lub dokonują transakcji nieuznawanych za podlegające opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenia usług zgodnie z art. 5 ust. 1. Co istotne, tę ostatnią grupę podmiotów uznaje się za podatnika w odniesieniu do wszystkich świadczonych na jego rzecz usług.

Z powyższej definicji wynika, że podatnikiem na potrzeby ustalenia miejsca opodatkowania usług transgranicznych będzie każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ustawy o VAT lub działalność jej odpowiadającą. Ustawodawca wskazał więc, że podatnikiem jest każdy przedsiębiorca, który prowadzi działalność gospodarczą bez względu na cel czy rezultat takiej działalności. Tym samym podatnikiem na potrzeby ustalenia miejsca świadczenia usług będzie zarówno zarejestrowany na potrzeby podatku VAT polski podatnik, podatnik podatku od wartości dodanej, jak i podatnik podatku o podobnym charakterze (np. prowadzący działalność na terytorium kraju trzeciego).

Jednak to, co wydaje się najbardziej istotne, to okoliczność, że zgodnie z przytoczonym art. 28a ustawy za podatnika można również uznać każdy inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą, bez względu na to, czy dokonał rejestracji na potrzeby podatku VAT, czy też nie był do takiej czynności zobligowany. Wystarczające jest, aby istota tej działalności umożliwiała uznanie przedsiębiorcy za podmiot profesjonalnie wykonujący swoje czynności.

Wobec powyższego polski przedsiębiorca, który de facto wypełnia przesłanki określone zarówno w art. 15 ust. 2, jak i art. 28a ustawy, będzie uznany za podatnika.

Przy czym w pierwszym przypadku, tj. w sytuacji uzyskania statusu podatnika jedynie na gru...