Interpelacja nr 3519 do ministra finansów w sprawie niejasności w przepisach dotyczących odliczania podatku VAT

Szanowna Pani Minister! Urzędy nie przejmują się wyrokami Trybunału Konstytucyjnego. Kontrolerzy skarbowi odmawiają podatnikom prawa do odliczenia VAT, powołując się na regulacje, które zakwestionował Trybunał Konstytucyjny. Chodzi tu o przepisy nieobowiązujących już rozporządzeń wykonawczych do starej ustawy o VAT, które zabraniały odliczania podatku. Trybunał Konstytucyjny uznał je za niezgodne z konstytucją. Oznacza to, że nie powinny być stosowane w praktyce. Okazuje się jednak, iż urzędy je stosują.

Podatnik odliczył VAT z faktury z 2001 r., teraz ma w firmie kontrolę, która sprawdziła również jego kontrahenta. Okazało się, że tamten nie ma kopii dokumentu. Urzędnicy uznali wobec tego, iż kupujący nie miał prawa do odliczenia podatku. Ale przepis sankcjonujący takie działanie jest niekonstytucyjny, co stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 27 kwietnia 2004 r. (K 24/03). W tym orzeczeniu Trybunał zakwestionował § 48 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia ministra finansów z 22 marca 2002 r., zgodnie z którym nie można odliczyć VAT, jeżeli ˝nabywca posiada fakturę lub fakturę korygującą niepotwierdzoną kopią u sprzedawcy˝. Urzędnicy mają jednak proste wytłumaczenie: w 2001 r. obowiązywało rozporządzenie z 22 grudnia 1999 r. Znajdował się w nim wprawdzie identyczny przepis (§ 50 ust. 4 pkt 2), jak ten zakwestionowany przez Trybunał, ale to przecież inne rozporządzenie.

Drugi przykład dotyczy faktur z wykazanym nienależnie podatkiem. Mówił o nich art. 33 poprzedniej ustawy o VAT. Tymczasem § 50 ust. 4 pkt 3 rozporządzenia ministra finansów z 22 grudnia 1999 r. stanowił, że taka faktura nie daje podstawy do odliczenia. I właśnie ten przepis Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z konstytucją (wyrok z 21 czerwca 2004 r., SK 22/03). Ale identyczna regulacja znajdowała się w rozporządzeniu z 22 marca 2002 r. (§ 48 ust. 4 pkt 3), a także w rozporządzeniu z 27 kwietnia 2004 r. (§ 14 ust. 2 pkt 2 zmieniony i przeniesiony do ustawy dopiero 1 czerwca 2005 r.) i nadal urzędy stosują ją podczas kontroli.

Mechanizm w obu sprawach jest podobny. Trybunał stwierdził, że przepis jest niezgodny z konstytucją, ale urzędy uważają, iż odnosi się to tylko do jednego konkretnego rozporządzenia, mogą więc stosować analogiczne przepisy z innych rozporządzeń. Wyrok TK oznacza, że została zakwestionowana sama norma prawna bez względu na to, w którym rozporządzeniu się znajdowała. Trybunał bada bowiem określoną regułę postępowania. Podkreślił to wyraźnie w wyroku z 8 maja 2000 r. (SK 22/99): ˝Orzeczenie o zgodności przepisu z konstytucją oznacza przypisanie atrybutu konstytucyjności nie pewnej jednostce redakcyjnej bez względu na jej treść, lecz określonej treści normatywnej zawartej w tym przepisie, ustalonej w wyniku interpretacji. Trafnie określa się w doktrynie funkcję sądownictwa konstytucyjnego jako kontrolę norm, a więc kontrolę ustanowionych przez władze państwowe reguł postępowania, ˝zakodowanych˝ w przepisach prawnych˝.

Wygląda na to, że takiego zdania jest również Ministerstwo Finansów. Jak czytamy bowiem w piśmie z 19 sierpnia 2005 r. ˝skoro orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego (sygn. SK 22/03) rozstrzygało o niekonstytucyjności normy prawnej zawartej w ww. rozporządzeniu ministra finansów z 22 grudnia 1999 r., to wywoływało ono skutki na przyszłość (ex nunc), tj. również w zakresie stosowania analogicznej regulacji zawartej w kolejnych rozporządzeniach ministra finansów˝.

To dobrze, że Ministerstwo Finansów docenia wagę orzeczeń Trybunału, ale powinno się swoją wiedzą podzielić z urzędami. Potrzebne są tu wyraźne wytyczne do administracji skarbowej, z których wynikać będzie, że nie można stosować niekonstytucyjnych przepisów także wówczas, gdy znajdują się one w rozporządzeniu innym niż rozpatrywane przez Trybunał. Przepisy o odliczeniu podatku VAT są tak skonstruowane, że podatnicy odpowiadają za uchybienia swoich kontrahentów, często nie zdając sobie sprawy z tego, że sprzedawca popełnił błąd. Niestety, ma to przykre konsekwencje i często kończy się przegraną w sądzie.

Oto kilka wyroków (wydanych jeszcze przed rozstrzygnięciem Trybunału):

Spółka Międzynarodowe Targi - Polska odliczyła VAT z faktur wystawionych przez podmiot wykreślony z rejestru. Organ skarbowy nie miał u kogo znaleźć kopii faktur, uznał więc, że spółka nie miała prawa do odliczenia VAT. Nic nie dały wyjaśnienia podatnika, że działał w dobrej wierze, a organy administracji nie powinny przerzucać na niego odpowiedzialności za inną firmę (sygn. III SA 2529/02).

Spółka Polkom kupiła auta od firmy, która wyrzuciła kopie faktur na ponad 30 mln zł. Za bałagan kontrahenta odpowiedział nabywca. Odebrano mu prawo do odliczenia VAT (sygn. III SA 1373/02).

Zakład pracy chronionej odliczył VAT z faktur wystawionych przez podmiot faktycznie nieistniejący. Nie było kopii faktur, stracił więc prawo do odliczenia (sygn. III SA 1837/02).

Wobec powyższego pytam Panią Minister:

1. Czy prawdą jest, że kontrolerzy skarbowi odmawiają podatnikom prawa do odliczenia VAT, powołuj...