Orzecznictwo: Odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa za zaległe składki pracowników

Nabywca przedsiębiorstwa odpowiada za należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne wczęści finansowanej z własnych środków przez zbywcę jako płatnika składek (pracodawcę) a nie odpowiada za należności z tytułu składek w części finansowanej przez ubezpieczonych pracowników (art. 112 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. — Ordynacja podatkowa w związku z art. 31 ustawy z dnia 13października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych).

Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Katarzyna Gonera
SSN Józef Iwulski
Protokolant Edyta Jastrzębska

w sprawie z odwołania Huty Szkła i Kryształów „Alicja” „Watra” Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Tarnowie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Nowym Sączu o zapłatę należności z tytułu składek, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 sierpnia 2008 r., zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny w K. z dnia 8 października 2007 r., sygn. akt III AUa 2132/05,

czy odpowiednie stosowanie art. 112 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r. nr 8 poz. 60 ze zm.) do należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne w myśl art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. 2007 r nr 11 poz. 74 ze zm.) prowadzi do wyłączenia odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa na podstawie art. 112 § 4 Ordynacji podatkowej w związku z art. 107 § 2 pkt 1 tej ustawy jedynie za tę część składki na ubezpieczenie społeczne, która jest potrącana przez przedsiębiorcę jako płatnika z wynagrodzenia zatrudnianych przez niego pracowników, czy też wyłączenie odpowiedzialności przewidziane w tym przepisie nie ma zastosowania do odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa za zobowiązania składkowe zbywcy?

podjął uchwałę:

Nabywca przedsiębiorstwa odpowiada za należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej z własnych środków przez zbywcę jako płatnika składek (pracodawcę) a nie odpowiada za należności z tytułu składek w części finansowanej przez ubezpieczonych pracowników (art.112 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r — Ordynacja podatkowa, jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r nr 8, poz. 60 ze zm. w związku z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych — jednolity tekst Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.)

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 sierpnia 2005 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych — Oddział w Tarnowie stwierdził, że Huta Szkła i Kryształów „Alicja” „Warta” sp. z o.o. z siedzibą w Tarnowie odpowiada solidarnie całym swym majątkiem za należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne Huty Szkła i Kryształów ALICJA Stanisław B. w łącznej wysokości 618.206,09 zł.

Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2005 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w T. oddalił odwołanie Huty Szkła i Kryształów „Alicja„ „Warta” sp. z o.o. w Tarnowie od decyzji ZUS.

Sąd Okręgowy ustalił, iż w dniu 12 maja 2003 r. Firma Ochrony Osób i Mienia „Watra” sp. z o.o. w Tarnowie kupiła zabudowane nieruchomości objęte księgami wieczystymi nr 41.466 i 93.978 wraz z ruchomościami, stanowiące współwłasność ustawową małżonków Stanisława B. i Kazimiery W.— B. za kwotę 3.009.183,40 zł. Prowadzona przez Stanisława B. Huta Szkła i Kryształów „Alicja” na dzień 12 maja 2003 r. miała zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne w łącznej kwocie 618.206,09 zł. Firma Ochrony Osób i Mienia „Watra” sp. z o.o. w Tarnowie została przekształcona w Hutę Szkła i Kryształów „Alicja” „Watra” sp. z o.o. w Tarnowie. Spółka ta dokonała w 2003 r. i 2004 r. wpłat na poczet zaległości w łącznej kwocie 392.514,52 zł. Przed zawarciem umowy zakupu nieruchomości wnioskodawca nie występował do organu rentowego o podanie wysokości zadłużenia Stanisława B. jako przedsiębiorcy.

Sąd Okręgowy uznał, iż art. 112 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. — Ordynacja podatkowa (Dz.U. nr 137 poz. 926 ze zm.) w związku z art. 31 i 83 ust.1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137 poz. 887 ze zm.) stanowi podstawę odpowiedzialności wnioskodawcy jako nabywcy przedsiębiorstwa za nieuiszczone składki na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio m. in. art. 107 § 1, 1a, 2 pkt 2 i 4 oraz art. 112 Ordynacji podatkowej. W myśl tych przepisów, za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie a odpowiedzialność obejmuje także odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych oraz koszty postępowania egzekucyjnego. Do osób trzecich, które ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, należy m.in. w myśl art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej nabywca przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części lub składników majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą, jeżeli w dniu zbycia wartość tych składników wynosi co najmniej 15.000 zł. W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługiwało na uwzględnienie stanowisko wnioskodawcy, iż art. 112 § 4 Ordynacji podatkowej, z którego wynika, iż zakres odpowiedzialności nabywcy nie obejmuje należności wymienionych w art. 107 § 2 pkt 1 i 3 tej ustawy, tj. składek na ubezpieczenie społeczne niepobranych oraz pobranych a nie wpłaconych przez płatnika składek.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, brak jest racjonalnych przesłanek pozwalających na przyjęcie, że ustawodawca chciał wyłączyć odpowiedzialność nabywcy za składki na ubezpieczenie społeczne pobrane oraz pobrane a niewpłacone przez płatnika składek. Odpowiednie stosowanie tego przepisu polega na przyjęciu, że skoro wskazany w art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przepis art. 107 § 1, 1a, 2 pkt 2 i 4 nie zwalniał nabywcy ze wskazanej odpowiedzialności, zatem brak było podstaw do ograniczenia odpowiedzialności wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż wnioskodawca nie występował do organu rentowego o podanie wysokości zadłużenia Stanisława B., co powoduje, iż nie może obecnie skorzystać z dobrodziejstwa art. 112 § 6, umożliwiającego ograniczenie odpowiedzialności. Zdaniem tego Sądu, także art. 108 § 4 Ordynacji podatkowej nie stanowi przeszkody w wydaniu decyzji przeniesienia odpowiedzialności za składki, albowiem uwzględniając fakt prowadzenia egzekucji ze świadczenia rentowego Stanisława B. oraz wysokość łącznej zaległości uznać należy, iż prowadzona egzekucja jest co najmniej częściowo nieskuteczna.

Za bezzasadny uznał także Sad Okręgowy zarzut wnioskodawcy naruszenia art. 10 k.p.a., albowiem jak wynika z pism wnioskodawcy z dnia 8 listopada 2004r. i 20 sierpnia 2004 r., wiedział on o toczącym się postępowaniu, został pouczony przez organ rentowy o treści art. 10 k.p.a., mógł zapoznać się ze stanem sprawy i wypowiadać o całokształcie zebranego materiału dowodowego.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył w całości apelacją wnioskodawca, zarzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 112 § 4 pkt 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i w konsekwencji przyjęcie, że wnioskodawca odpowiada za składki na ubezpieczenie społeczne niepobrane oraz pobrane a niewpłacone przez płatnika składek Stanisława B. Apelujący zarzucił także sprzeczność ustaleń Sądu z kwotą odpowiedzialności wnioskodawcy ustaloną w decyzji z dnia 19 listopada 2004 r. i przyjęcie, iż wnioskodawca, pomimo wpłaty na rzecz ZUS kwoty 392.514,52 zł dokonanej w dniu 12 maja 2003 r., odpowiada za zobowiązania Stanisława B. w kwocie jego zobowiązań wobec ZUS wynoszących na dzień 12 maja 2003r., 618.206,09 zł. Podnosząc powyższe zarzuty apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego oraz umorzenie postępowania lub przekazania sprawy do ponownego rozpoznania a także zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Apelujący zarzucił, iż na mocy art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne mogą mieć zastosowanie wyłącznie przepisy ordynacji podatkowej wymienione wprost w tym przepisie, a ich zastosowanie winno być odpowiednie. Skoro przepis ten nakazuje stosować art. 112 § 4 pkt 1 Ordynacji podatkowej, z którego wynika wyraźnie wyłączenie z zakresu odpowiedzialności nabywcy składników majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą należności wymienionych w art. 107 § 2 pkt 1, oznacza to że nabywca przedsiębiorstwa nie odpowiada za składki na ubezpieczenie społeczne niepobrane oraz pobrane a niewpłacone przez płatnika składek. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w art. 4 pkt 1 i 2 rozróżnia i definiuje ubezpieczonego oraz płatnika składek. W myśl tej definicji płatnikiem składek jest w stosunku do pracowników — pracodawcą, a ubezpieczonym — osoba fizyczna podlegająca chociażby jednemu z ubezpieczeń społecznych. Skoro płatnikiem składek, a także ubezpieczonym był Stanisław B. a ustawodawca wyłączył z zakresu odpowiedzialności nabywcy majątku składki obciążające płatnika, odpowiedzialność wnioskodawcy została ograniczona do pozostałych składek, tj. do składek należnych od ubezpieczonego.

Sąd Apelacyjny, rozpoznając apelację wnioskodawcy, powziął wątpliwość sformułowaną w pytaniu „czy odpowiednie stosowanie art. 112 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. DZ.U. z 2005 r. nr 8 poz. 60 ze zm.) do należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne w myśl art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. DZ.U. z 2007 r. nr 11 poz. 74 ze zm.), prowadzi do wyłączenia odpowiedzialności zbywcy przedsiębiorstwa na podstawie art. 112 § 4 Ordynacji podatkowej w związku z art. 107 § 2 pkt 1 tej ustawy jedynie za tę część składki na ubezpieczenie społeczne, która jest potrącana przez przedsiębiorcę jako płatnika z wynagrodzenia zatrudnianych przez niego pracowników, czy też wyłączenie odpowiedzialności przewidziane w tym przepisie nie ma zastosowania do odpowiedzialności nabywcy za zobowiązania składkowe zbywcy?”

Sąd Apelacyjny podniósł w uzasadnieniu swego postanowienia, że przewidziana w przepisach Ordynacji podatkowej, a mająca odpowiednie zastosowanie także do nieuiszczonych składek na ubezpieczenie społeczne, instytucja odpowiedzialności podatkowej osób trzecich znajduje zastosowanie w sytuacjach, gdy zabraknie podatnika, gdy podatnik nie wykonuje ciążącego na nim zobowiązania we właściwy sposób i we właściwym terminie, a także gdy majątek podatnika w wyniku wszczętej egzekucji okazuje się niewystarczający. Uzasadnieniem odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania podatkowe jest ekonomiczny ich związek z podatnikiem przejawiający się uzyskiwaniem przez osobę trzecią korzyści z dochodu czy majątku podatnika (wyrok NSA z dnia 3 grudnia 1998 NSA/Sz 193/98, LEX nr 36115).

Sąd Apelacyjny zauważył, że odpowiedzialność osób trzecich została w ordynacji podatkowej ukształtowana w sposób spec...