Zrozumieć PIT (17) Wierzytelności trudne jako koszty uzyskania

W poprzedniej lekcji poznałeś sposób na zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów niewielkich wierzytelności, których nieściągalność można było dokumentować dowodem wewnętrznym - specjalnym protokołem. Dzisiaj o trudnych wierzytelnościach większych rozmiarów.

Artykuł 23 ust. 1 ustawy o PIT stanowi między innymi, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem wierzytelności lub ich części, które uprzednio na podstawie art. 14 zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana w sposób określony w art. 23 ust. 2, czyli wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana:

1. postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo

2. postanowieniem sądu o:

a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów, lub

b) umorzeniu postępowania upadłościowego, jeżeli zachodzi okoliczność, o której mowa w lit. a, lub

c) zakończeniu postępowania upadłościowego

albo wspomnianym już

3. protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Uwaga!

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 17 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako przedawnione.

Jeżeli więc zajdzie wymieniona wyżej okoliczność (a często możemy mieć dłużnika, dla którego powstała jedna z wyżej opisanych sytuacji), będziemy mogli zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wartość wierzytelności, która uprzednio została zarachowana jako przychód z działalności.

Odpisy aktualizujące

Nie stanowią co prawda kosztów uzyskania odpisy aktualizujące, ale kosztami uzyskania przychodów są odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 14 do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona.

Jeśli przedsiębiorca dokona odpisu aktualizującego wartość należności wyszczególnionej w art. 35b ustawy o rachunkowości, którą uprzednio zaliczył do przychodów należnych, a jej nieściągalność uprawdopodobni, odpis ten stanowi koszty uzyskania przychodów. Uprawdopodobnienie jest dużo łatwiejsze niż uznanie wierzytelności za nieściągalną.

W myśl art. 23 ust. 3 ustawy o PIT nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, w szczególności, gdy:

• dłużnik zmarł, został wykreślony z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość albo
• zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne lub został złożony wniosek o zatwierdzenie układu w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne lub zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, albo
• wierzytelność została zasądzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo
• wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika, na drodze powództwa sądowego.

Zauważmy, że katalog okoliczności, w których nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, jest katalogiem otwartym – ustawodawca użył bowiem zwrotu „w szczególności”.

Oznacza to, że możemy uprawdopodobnić nieściągalność również w inny sposób, przy czym istnieje, niestety, zawsze ryzyko, że organ podatkowy zakwestionuje nasz sposób rozumienia uprawdopodobnienia. Jednak w przypadku, w którym dłużnik zlikwidował działalność, nie odpowiada na monity, nie można nawiązać z nim kontaktu, możemy uznać, że uprawdopodobniliśmy nieściągalność.

U czynnych podatników VAT kosztem uzyskania przychodów jest odpis w części dotyczącej kwoty netto.

Uwaga: przychód!

Dokonane odpisy aktualizujące wartość wierzytelności mogą jednak stać się przychodami. Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 7b i 7c ustawy o PIT do przychodów z działalności gospodarczej zalicza się wartość należności umorzonych, przedawnionych lub odpisanych jako nieściągalne w tej części, od której dokonane odpisy aktualizujące zostały uprzednio zaliczone do kosztów uzyskania przychodów oraz równowartość odpisów aktualizujących wartość należności, uprzednio zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów, w przypadku ustania przyczyn, dla których dokonano tych odpisów.

Jeżeli przedsiębiorca nie podejmie odpowiednich kroków windykacyjnych, a należność się przedawni, zaliczony w ciężar kosztów uzyskania przychodów odpis aktualizacyjny stanie się przychodem podatnika. Jeśli sytuacja gospodarcza dłużnika wskazuje na bezcelowość podejmowania windykacji, korzystnym rozwiązaniem może być wtedy umorzenie należności, o którym za chwilę.

...