Na ustalenie wysokości zachowku spory wpływ mają dokonane przez spadkodawcę darowizny, zapisy i polecenia. Zanim (w kolejnej części) przejdziemy do szczegółów, przypomnijmy podstawowe pojęcia dotyczące właśnie zapisów i poleceń. 

Przepisy Kodeksu cywilnego pozwalają potencjalnemu spadkodawcy nie tylko na dokonanie szeregu rozporządzeń swoim majątkiem, lecz także na nałożenie na spadkobierców wielu obowiązków. I właśnie tym celom służą zapis i polecenie.

Zapis zwykły

Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego (wskazanego albo wszystkich) do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zwanej zapisobiercą lub współcześnie zapisobiorcą) – jest to tzw. zapis zwykły.

Spadkodawca może obciążyć zapisem zwykłym także zapisobiorcę – jest to tzw. dalszy zapis. Jeżeli spadkodawca nie wyrazi odmiennej woli, zapisobiorca może żądać wykonania zapisu niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu. Ale zapisobiorca obciążony dalszym zapisem może się powstrzymać z jego wykonaniem aż do chwili wykonania zapisu przez spadkobiercę.

W przypadku, w którym spadek należny jest kilku osobom, a zmarły nie pozostawił szczególnych dyspozycji, zapis obciąża ich w stosunku do wielkości udziałów spadkowych. Zasadę tę stosuje się oczywiście również w stosunku do dalszych zapisów.

Jeśli osoba wskazana jako zapisobiorca nie chce lub nie może nim być, obciążony zapisem zostaje zwolniony od obowiązku jego wykonania – jednak w razie braku odmiennej woli spadkodawcy powinien wykonać dalsze zapisy.

Zapisobiorca, który został obciążony obowiązkiem wykonania dalszego zapisu, może się od tego obowiązku uwolnić również w inny sposób – wystarczy, że dokona bezpłatnie na rzecz dalszego zapisobiorcy przeniesienia praw otrzymanych z tytułu zapisu albo przelewu roszczenia o jego wykonanie.

Zapis rzeczy oznaczonej co do tożsamości jest bezskuteczny, jeżeli rzecz zapisana nie należy do spadku w chwili jego otwarcia albo jeżeli spadkodawca był w chwili swej śmierci zobowiązany do zbycia tej rzeczy – z tym że spadkodawca może na taką ewentualności określić inne warunki wykonania zapisu.

Zapis windykacyjny

W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że ozn...