Od umów pożyczki co do zasady należy opłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC). Jednak ustawa regulująca stosowanie i opłacanie PCC zawiera nieco wyłączeń i wyjątków. Przedstawiamy objaśnienia dotyczące stosowania podatku w przypadku pożyczek, opracowane na podstawie materiałów MF.

1. Przedmiot opodatkowania

Przedmiotem opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych (zwanym dalej "PCC") są m.in.:

• umowa pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.

• zmiany umów pożyczki, jeżeli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania PCC,

• orzeczenia sądów, w tym również polubownych oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak umowa pożyczki (zmiana umowy pożyczki).

Zasięg terytorialny opodatkowania

Zasięg terytorialny opodatkowania podatkiem PCC określono poprzez dwie równorzędne zasady:

1) podatkowi podlegają te umowy pożyczki, których przedmiot znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Ważne:

Nie ma znaczenia miejsce zawarcia umowy, obywatelstwo bądź miejsce zamieszkania stron umowy - decydującym jest miejsce położenia przedmiotu umowy w momencie jej zawarcia.

2) podatkowi podlegają te umowy pożyczki, których przedmiot znajduje się za granicą, w przypadku gdy pożyczkobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i umowa pożyczki została zawarta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Ważne:

Oba warunki: miejsce zamieszkania nabywcy (Rzeczpospolita Polska) oraz miejsce zawarcia umowy pożyczki (Rzeczpospolita Polska) muszą być spełnione łącznie.

2. Czynności niepodlegające opodatkowaniu PCC

Opodatkowaniu podatkiem PCC nie podlegają:

• umowy pożyczki w sprawach:

  - alimentacyjnych, opieki, kurateli i przysposobienia,

  - ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego, opieki społecznej, ulg określonych w przepisach szczególnych dla żołnierzy niezawodowych i osób odbywających służbę zastępczą oraz ich rodzin, a także uprawnień dla osób niepełnosprawnych i osób objętych przepisami o szczególnych uprawnieniach dla kombatantów,

  - wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyboru do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego oraz referendum,

  - powszechnego obowiązku obrony,

  - zatrudnienia, świadczeń socjalnych i wynagrodzeń za pracę,

  - nauki, szkolnictwa i oświaty pozaszkolnej oraz zdrowia,

  - podlegających przepisom o gospodarce nieruchomościami lub przepisom o autostradach płatnych,

  - podlegających przepisom o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych,

  - podlegających przepisom o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu.

• umowy pożyczki:

  a) w zakresie, w jakim są opodatkowane podatkiem od towarów i usług,

  b) jeżeli przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona z podatku od towarów i usług z tytułu dokonania tej czynności.

3. Obowiązek podatkowy

Obowiązek podatkowy powstaje w związku z zaistnieniem sytuacji, z którą ustawa wiąże jego powstanie i chwili w ustawie określonej.

Obowiązek podatkowy z tytułu umowy pożyczki powstaje z chwilą:

• dokonania czynności cywilnoprawnej - zawarcia umowy, zmiany umowy jeżeli powoduje podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych,

• każdorazowej wypłaty środków pieniężnych, jeżeli umowa pożyczki określa, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy;

• uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody,

• powołania się przez podatnika na fakt zawarcia umowy pożyczki - jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie PCC w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym na fakt dokonania tej czynności.

Uwaga!

Do końca lutego 2017 r. obowiązek podatkowy w ww. sytuacji powstawał w wyniku powołania się podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania. Zmiana brzmienia przepisu nastąpiła w związku z art. 51 pkt 1 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2016 r., poz. 1948) zmieniającej ustawę o podatku od czynności cywilnoprawnych z dniem 1.03.2017 r. )

Obowiązek podatkowy wynikający z umowy pożyczki ciąży na biorącym pożyczkę jako podatniku tego podatku.

4. Podstawa opodatkowania

Podstawę opodatkowania z tytułu zawarcia umowy pożyczki stanowi kwota (w przypadku, gdy przedmiotem pożyczki są pieniądze) lub wartość pożyczki (w przypadku, gdy przedmiotem pożyczki są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku), a w przypadku zawarcia umowy określającej, że wypłata środków pieniężnych nastąpi niejednokrotnie i ich suma nie jest znana w chwili zawarcia umowy – kwota każdorazowej wypłaty środków pieniężnych.

5. Stawka podatku

Co do zasady z tytułu zawartej umowy pożyczki stawka podatku wynosi 2%.

Jednakże w sytuacji, gdy przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:

• podatnik powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki albo jej zmiany, a należny podatek od tej czynności nie został zapłacony;

• biorący pożyczkę w formie pieniężnej na podstawie umowy zawartej między osobami z kręgu najbliższej rodziny (są to: małżonek, zstępni - dzieci, wnuki, prawnuki itd., wstępni - rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd., pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha) w przypadku, gdy powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, a nie spełnił warunku udokumentowania otrzymania pieniędzy na rachunek bankowy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym

stawka podatku wynosi 20%.

Uwaga!

Do końca lutego 2017 r. Stawka podatku wynosiła 20%, jeżeli powołanie nastąpiło przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego.

Zmiana brzmienia przepisu nastąpiła w związku z art. 51 pkt 2...