Omawiane dzisiaj orzeczenie NSA dotyczy sytuacji, w której w stosunku do zmarłego przedsiębiorcy, w chwili jego śmierci toczyło się postępowanie podatkowe, zakończone decyzją w sprawie zobowiązania podatkowego, skierowaną do spadkobierców. Ci, jak się okazało słusznie, kwestionowali swoją odpowiedzialność w zakresie, określonym przez organ podatkowy.

Jak argumentował (wśród innych argumentów) w swoim uzasadnieniu NSA, w przeciwieństwie do podatników ponoszących nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, odpowiedzialność następców prawnych będących spadkobiercami limitowana jest w sposób określony przepisami k.c. których obowiązek stosowania w zakresie tyczącym przyjęcia i odrzucenia spadku oraz odpowiedzialności za długi spadkowe wynika wprost z przepisu art. 98 § 1 Ordynacji podatkowej.

Nie publikujemy opisu całego przebiegu postępowania, koncentrując się na tym fragmencie uzasadnienia NSA, które odnosi się do sytuacji spadkobierców, którym zobowiązanie podatkowe zostało ustalone już po śmierci spadkodawcy. Link do całości orzeczenia wraz z uzasadnieniem znajduje się na końcu materiału.

(...)

6.1. W świetle sformułowanych zarzutów w pierwszej kolejności kluczowe pozostaje to, czy w zaskarżonej decyzji wystarczające było wyłącznie wskazanie kwot zobowiązań podatkowych, za poszczególne miesiące z pominięciem art. 100 § 2 o.p., a w konsekwencji także pozostałych regulacji rozdziału 14, działu III tejże ustawy. Zdaniem autora skargi kasacyjnej nie jest prawidłowym określenie w zaskarżonej decyzji wyłącznie kwot zobowiązań podatkowych, za poszczególne miesiące bez określenia zakresu odpowiedzialności spadkobierców.

Zauważyć należy, że Sąd zgodził się ze stanowiskiem organów podatkowych, że nie było podstaw do wydawania decyzji o ich odpowiedzialności na zasadach określonych w art. 100 § 2 o.p. Sąd przyjął bowiem, że wydanie decyzji o zakresie odpowiedzialności spadkobierców na tej podstawie nie jest możliwe w przypadku, gdy spadkobierca w chwili śmierci był stroną toczącego się postępowania w sprawach dotyczących jego praw i obowiązków, przewidzianych w przepisach prawa podatkowego, o których mowa w art. 97 tej ustawy. W takim przypadku w miejsce dotychczasowej strony wstępują jego spadkobiercy, którzy będą adresatami decyzji wydanej w postępowaniu wszczętym wobec spadkodawcy. Dlatego postępowanie przeprowadzono w trybie określonym w art. 102 § 2 o.p.

6.2. Prezentowana w zaskarżonym wyroku wykładnia art. 102 § 2 o.p. sprzeczna jest z art. 98 § 1 o.p. zgodnie z którym do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzucenia spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe, co oznacza konieczność i zarazem obowiązek organów określania w decyzjach zakresu odpowiedzialności podatkowej poszczególnych spadkobierców, zależnie od formy nabycia spadku, z respektowaniem ograniczenia tej odpowiedzialności wyznaczanym przez wartość czynną spadku.

Wykładnia art. 102 § 2 o.p., której dokonał Sąd pierwszej instancji ogranicza się do wykładni literalnej tego przepisu z pominięciem wykładni systemowej wewnętrznej. Tymczasem konieczność uwzględnienia treści art. 98 § 1 o.p. oznacza, że we wszystkich sprawach, których przedmiotem rozstrzygnięcia są prawa majątkowe przysługujące spadkodawcy, obowiązki na nim ciążące lub przysługujące mu uprawnienia o charakterze niemajątkowym, w stosunku do których spadkobiercy kontynuują jego działalność gospodarczą, postępowanie nie ...