NSA. Egzekucja z nieruchomości a przychód dłużnika

Z uzasadnienia: Stanowisko, że skoro zmniejszeniu uległy wyłącznie pasywa podatnika, przysądzenie nieruchomości na podstawie art. 984 Kodeksu postępowania cywilnego nie skutkowało powstaniem obowiązku podatkowego, jest błędne. Koncentruje się ono bowiem na bilansowym ujęciu pojęcia przychodu ("zmiana in plus wartości majątku"), nie bierze pod uwagę korzyści, którą odniósł podatnik w wyniku przejęcia przez wierzyciela nieruchomości. Innymi słowy, w tym przypadku pojęcie przychodu należy rozumieć szerzej, a w jego granicach mieści się korzyść w postaci zmniejszenia wysokości zobowiązań. Stąd też zaliczenie przez wierzyciela wartości przejętej nieruchomości na poczet zobowiązań również stanowi przysporzenie majątkowe po stronie dłużnika.

SENTENCJA

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Zbigniew Kmieciak (sprawozdawca), Sędzia NSA Bogusław Dauter, Sędzia NSA Krzysztof Winiarski, Protokolant Joanna Bańbura, po rozpoznaniu w dniu 15 października 2014 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie działającego z upoważnienia Ministra Finansów od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 czerwca 2012 r. sygn. akt III SA/Wa 2520/11 w sprawie ze skargi M. sp. z o. o. z siedzibą w W. na interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie działającego z upoważnienia Ministra Finansów z dnia 4 maja 2011 r. nr IPPB3/423-104/11-4/GJ w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych:

1) uchyla zaskarżony wyrok w całości,
2) oddala skargę,
3) zasądza od M. sp. z o. o. z siedzibą w W. na rzecz Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie działającego z upoważnienia Ministra Finansów kwotę 340 (słownie: trzysta czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, w sprawie o sygn. akt III SA/Wa 2520/11, uwzględnił skargę M[...] sp. z o.o. z siedzibą w W. - nazywanej dalej "Spółką", i uchylił interpretację indywidualną Ministra Finansów z 4 maja 2011 r. w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych.

Z uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji wynika, że Spółka wystąpiła o wydanie interpretacji indywidualnej. We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny. Na podstawie art. 984 ustawy z dnia 11 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 z późn. zm.) - powoływanej dalej jako "k.p.c.", wierzyciel Spółki, w celu zaspokojenia swoich wierzytelności pieniężnych, złożył wniosek o przejęcie jej nieruchomości na własność za cenę wynoszącą 2/3 ich wartości. W celu zabezpieczenia wierzytelności Spółka uprzednio poddała się egzekucji (art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.). Postanowieniem sądu rejonowego z 20 kwietnia 2010 r. nieruchomości zostały przysądzone na rzecz wierzyciela, który na poczet ceny ich nabycia zaliczył część wierzytelności. W ten sposób zobowiązanie pieniężne Spółki zostało w części zaspokojone.

W tym stanie rzeczy Spółka zadała pytanie, czy sądowe przysądzenie na rzecz wierzyciela należących do niej nieruchomości skutkuje powstaniem po jej stronie przychodu?

Zdaniem Spółki, skoro w wyniku przysądzenia własności nieruchomości na rzecz jej wierzyciela nie uzyskała ona trwałego przysporzenia majątkowego, zdarzenie to nie skutkuje powstaniem przychodu. Wskazując na językowe znaczenie pojęcia "zbycie", Spółka argumentowała, że art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.) - powoływanej dalej jako "u.p.d.o.p.", nie ma zastosowania do opisanego we wniosku stanu faktycznego. Przepis ten odnosi się bowiem do umownego zbycia nieruchomości. W przypadku zbycia nieruchomości w drodze egzekucji komorniczej brakuje natomiast elementu umowy. Przysądzenie własności nieruchomości następuje jako konsekwencja postępowania sądowego, a egzekucja prowadzona jest niezależnie od woli dłużnika (art. 999 § 1 k.p.c.). W przedstawionej sytuacji przysporzenie nie wystąpiło również dlatego, że jej majątek nie powiększył się o żadne aktywa. Przeciwnie, uległ zmniejszeniu, ponieważ egzekucja z nieruchomości stanowi formę przymusowego uregulowania długów. W konsekwencji Spółka nie osiągnęła przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

We wspomnianej na wstępie interpretacji Minister Finansów uznał stanowisko Spółki za nieprawidłowe. W ocenie organu, przychód powstaje nie tylko w sytuacji, gdy dochodzi do zwiększenia aktywów, ale również wówczas gdy zobowiązania podatnika ulegną zmniejszeniu. Tym samym w przedstawionym stanie faktycznym mają zastosowanie art. 12 ust. 1 oraz art. 14 ust. 1 u.p.d.o.p. Ostatni z wymienionych przepisów dotyczy bowiem wszystkich sytuacji, na skutek których następuje zmiana właściciela rzeczy - nawet jeżeli zmiana ta dokonuje się przymusowo, tak jak ma to miejsce w przypadku przejęcia własności nieruchomości przez wierzyciela. Ceną nieruchomości jest natomiast jej wartość rynkowa, ustalona w drodze wyceny przeprowadzonej na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.

Organ interpretacyjny zwrócił przy tym uwagę, że stanowisko Spółki pozostaje w sprzeczności z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ prowadzi do nierównego traktowania podatników. Podatnicy, którzy zbyliby nieruchomość - a nie poddali się egzekucji, tak jak uczyniła to Spółka - znaleźliby się w gorszej sytuacji. Uzyskany przez nich dochód ze sprzedaży majątku podlegałby bowiem opodatkowaniu.

Wezwawszy bezskuteczne Ministra Finansów do usunięcia naruszenia prawa, S...