Nowy system opłat za autostrady od 1 grudnia 2021 r. - MF wyjaśnia

Nad nowym systemem poboru opłat na autostradach opartym o geolokalizację pracują Ministerstwo Finansów i Krajowa Administracja Skarbowa. Ma on zostać wdrożony dla samochodów osobowych 1 grudnia 2021 roku. Założenie tego systemu opiera się na likwidacji bramek na autostradach, a co za tym idzie, jest to zakończenie problemu korków, które są wyjątkowo uciążliwe dla kierowców, szczególnie w okresie letnim. Idea rezygnacji z bramek jest zasadniczo słuszna, ale kierunek tych zmian budzi ogromne obawy.

Interpelacja nr 19142 do ministra finansów, ministra infrastruktury w sprawie projektowanego poboru opłat za autostrady poprzez system oparty na geolokalizacji

Szanowny Panie Ministrze,

projekt stworzenia nowego systemu poboru opłat na autostradach oparty o geolokalizację budzi ogromne zaniepokojenie wśród obserwatorów. Nad tym systemem pracują Ministerstwo Finansów i Krajowa Administracja Skarbowa. Ma on zostać wdrożony dla samochodów osobowych 1 grudnia 2021 roku. Założenie tego systemu opiera się na likwidacji bramek na autostradach, a co za tym idzie, jest to zakończenie problemu korków, które są wyjątkowo uciążliwe dla kierowców, szczególnie w okresie letnim. Idea rezygnacji z bramek jest zasadniczo słuszna, ale kierunek tych zmian budzi ogromne obawy.

W zeszłym roku przy okazji nowelizacji Prawa o ruchu drogowym z dnia 6 maja 2020 (Dz. U. z 2020 r. poz. 1087) rząd uspokajał, że system ma objąć tylko kierowców samochodów ciężarowych i zastąpić dotychczasowe rozwiązania, które i tak wymagają korzystania z urządzenia rejestrującego przejazd. Teraz okazuje się, że podejrzenia wyrażane podczas prac nad tamtą ustawą przez posłów Konfederacji, że jest to wprowadzanie rewolucji metodą salami, były jednak uzasadnione.

Projekt ten w ocenie wielu ekspertów niesie za sobą zagrożenie prywatności obywateli poprzez stałą inwigilację telefonów kierowców. Prawo do prywatności obejmuje również prawo do zachowania w tajemnicy miejsca swojego pobytu i przemieszczania się bez kontroli urzędników. Szczególnie w tym kontekście niepokoją informacje wskazujące na możliwość, że system mógłby śledzić obywateli także po tym, jak już opuszczą autostradę. Co więcej, państwo oraz firma obsługująca system geolokalizacji byłyby w posiadaniu wrażliwych danych milionów Polaków poza kontrolą, jakiej wymaga dostęp do takich danych np. przez służby specjalne.

Co gorsza, aplikacja jest przygotowywana przez państwowe instytucje - nie ma dostępnych informacji, aby były to podmioty wyspecjalizowane w takich rozwiązaniach. Doświadczenie z przeszłości wskazuje na to, że urzędy państwowe nie przywiązywały dostatecznej wagi do zabezpieczeń tworzonych przez siebie systemów, czego przykładem jest chociażby pierwsza wersja rozwiązania służącego do zdalnego głosowania w Sejmie, które posiadało kardynalne błędy zabezpieczeń, a wrażliwe dane trafiały do niewłaściwych osób.

Wypowiedzi ekspertów wskazują na możliwe błędy w odczytach lokalizacji[1] pojazdu. Problematyczna też będzie możliwość egzekucji tej opłaty bez zaangażowania dużych sił i środków w dodatkowe kontrole, co w obliczu braków kadrowych w Policji wydaje się mało rozsądnym trwonieniem wysiłków.

Przy tych wszystkich wadach wiele wskazuje na to, że system będzie także niezwykle drogi. Eksperci szacują, że koszt jego budowy przekroczy 1,5 mld zł[2]. Konieczne także będą zmiany aż trzech ustaw - o drogach publicznych, o autostradach płatnych i Krajowym Funduszu Drogowym oraz Prawa o ruchu drogowym.

Niestety prowadzenie procesu legislacyjnego nie sprawia wrażenia przejrzystego. Do niemal 30 podmiotów skierowano pisma z prośbą o ustosunkowanie się do projektu ustawy o zmianie ustawy o autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym oraz niektórych innych ustaw. Rządowe Centrum Legislacji nie przekazało dotąd informacji o efektach przeprowadzonych konsultacji społecznych.

Nade wszystko zaś wątpliwość budzi samo pobieranie przez państwo opłaty za przejazd niektórymi rodzajami dróg. Opłaty za autostrady - w przypadku odcinków koncesyjnych kuriozalnie wysokie (np. odcinek Katowice-Kraków) - zniechęcają wiele osób do korzystania z nich i skłaniają do wyboru trasy, która jest mniej optymalna z punktu widzenia czasu przejazdu, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i wydajności sieci drogowej. Polityka państwa wobec transportu powinna zmierzać raczej do tego, aby jak największa część ruchu odbywała się z użyciem autostrad i dróg ekspresowych. Nie sposób więc zrozumieć, dlaczego autostrady budowane z pieniędzy podatników mają pozostać dodatkowo płatne, zwłaszcza dla tych właśnie podatników.

Istnieje prosty i sprawiedliwy system opłat za korzystanie z dróg i jest to podatek drogowy w cenie paliwa. System ten już funkcjonuje, jest sprawiedliwy i dotyczy wszystkich dróg, nie wymaga miliardowych nakładów na nowe systemy i nie umożliwia masowej inwigilacji kierowców.

Analiza sieci drogowej w Unii Europejskiej wskazuje na brak podobnych rozwiązań dla samochodów osobowych w innych krajach Wspólnoty. Co więcej, wydaje się, że takiego systemu nie wprowadzono nigdzie na świecie. Istnieje natomiast wiele krajów, w których autostrady i drogi ekspresowe nie są dodatkowo płatne.

W związku z powyższym proszę o udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania:

  1. Kto będzie bezpośrednio odpowiadał za opracowanie niezbędnego systemu informatycznego dla przygotowania usługi poboru opłat opartego o geolokalizację i jaki jest harmonogram prac projektowych?
  2. Jakie są doświadczenia i referencje takiego podmiotu w wykonaniu projektów o podobnej skali, złożoności i tematyce?
  3. Kto jest gwarantem szczelności i bezpieczeństwa danych w ramach planowanego systemu opartego o geolokalizację? Kto i w jaki sposób będzie odpowiadał w razie wycieku tych danych w niepowołane ręce?
  4. Czy dane o lokalizacji użytkownika będą gromadzone centralnie, czy jedynie na urządzeniu końcowym? Jeśli będą gromadzone centralnie, to kto i na jakich zasadach będzie miał dostęp do danych gromadzonych z urządzeń końcowych? Jaki będzie czas retencji danych?
  5. Czy system będzie gromadził dane o położeniu użytkownika także poza autostradą? W jaki sposób będzie rozwiązane włączanie i wyłączanie rejestracji danych?
  6. Czy kod źródłowy aplikacji będzie dostępny dla niezależnych audytorów do weryfikacji? Jeśli nie, to dlaczego?
  7. Czy w prace projektowe nowego systemu będzie zaangażowana firma Kapsch, która odpowiada za obecny system viaToll i viaAuto, a także wspierała Główny Inspektorat Transportu Drogowego oraz Instytut Łączności w jego nadzorze?
  8. Ile wyniosły koszty zarządzania systemem poboru opłat na autostradach płatnych od 2016 roku? Proszę o zestawienie z podziałem na miesiące. Jaki udział w tych kosztach wyniosło wynagrodzenie firmy Kapsch (lub podmiotów z nią powiązanych)?
  9. Czy system eToll dla samochodów osobowych będzie technicznie gotowy do objęcia działaniem na całej sieci dróg ekspresowych i autostrad w Polsce?
  10. Czy planowane jest - obecnie lub w obecnej kadencji sejmowej - wprowadzenie opłat także za drogi ekspresowe?
  11. Jaki jest planowany budżet na wdrożenie systemu eToll opartego o geolokalizację i skąd pochodzą te środki? Jaki jest planowany koszt obsługi?
  12. W jaki sposób kontrolowany będzie pobór opłat i funkcjonowanie aplikacji na urządzeniach użytkowników?
  13. Ilu pracowników administracji publicznej i funkcjonariuszy służb mundurowych będzie zaangażowanych w kontrolę użytkowników systemu eToll dla samochodów osobowych? Ile będą wynosić łącznie ich wynagrodzenia i koszty szkoleń? Ile dodatkowych osób trzeba zatrudnić? Czy te środki są już zarezerwowane w budżecie na rok 2021? Proszę o wskazanie ich w budżecie.
  14. W jakim stopniu system stworzony dla samochodów będzie oparty na systemie działającym już obecnie?
  15. Czy Ministerstwo Finansów posiada dane dotyczące skuteczności systemu poboru opłat opartego o geolokalizację dla samochodów osobowych? Jak ona wygląda w porównaniu z systemem opartym o wizualną identyfikację pojazdów w poszczególnych krajach, w których wybrane systemy funkcjonują?
  16. Czy jest uczciwe obciążanie podatnika opłatą za korzystanie z dróg wybudowanych z pieniędzy tegoż podatnika?

Posłowie:
Dobromir Sośnierz, Jakub Kulesza, Janusz Korwin-Mikke, Konrad Berkowicz, Artur Dziambor, Krystian Kamiński, Michał Urbaniak, Paweł Szramka, Piotr Sak, Jarosław Sachajko

29 stycznia 2021 r.

Odpowiedź na interpelację nr 19142 w sprawie projektowanego poboru opłat za autostrady poprzez system oparty na geolokalizacji

Szanowna Pani Marszałek,

odpowiadając na interpelację nr 19...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »