Najważniejsze reguły nowych zamówień publicznych

W styczniu 2021 roku zmieniają się zasady i procedury zamówień publicznych. Sprawdź kto musi stosować nowe przepisy, jakie są nowe tryby zamówień i najważniejsze reguły dotyczące przygotowania i złożenia oferty w zamówieniu publicznym.

• Co to są zamówienia publiczne
• Jakie przepisy regulują udzielanie zamówień publicznych
• Kto musi stosować prawo zamówień publicznych
• Kiedy zamówienie ma charakter publiczny
• Kiedy nie trzeba stosować prawa zamówień publicznych
• Zasady zamówień publicznych
• Progi zamówień publicznych
• Gdzie są publikowane ogłoszenia o zamówieniach publicznych
• Tryby zamówień publicznych
• Jak przygotować ofertę
• Jak złożyć ofertę
• Jak złożyć odwołanie

Co to są zamówienia publiczne

Podmioty publiczne, czyli – między innymi – administracja rządowa czy jednostki samorządu terytorialnego, kupujące na rynku towary i usługi, są określane jako zamawiający. System zamówień publicznych opisuje szczegółowe procedury, według których zamawiający mogą dokonywać tych zakupów. Termin zamówienie publiczne oznacza odpłatną umowę zawieraną między zamawiającym a wykonawcą, czyli podmiotem, który oferuje zamawiającemu roboty budowlane, usługi lub dostawy.

Zamówienia publiczne to kluczowa forma udziału sektora publicznego w gospodarce. Według danych Komisji Europejskiej wydatki na zamówienia publiczne stanowią nawet 19% PKB Unii Europejskiej, co daje kwotę 2,3 biliona euro rocznie. W przypadku polskiej gospodarki udział zamówień publicznych w PKB to co najmniej 10%, a kwota – około 200 miliardów złotych – tyle corocznie wydają publiczni zamawiający na towary i usługi kupowane w systemie zamówień publicznych.

Jakie przepisy regulują udzielanie zamówień publicznych

Zamówienia publiczne są sformalizowane. Zarówno zamawiający, jak i wykonawca muszą działać w określony sposób i spełniać wymagania zdefiniowane w przepisach.

Od 1 stycznia 2021 roku głównym filarem systemu zamówień publicznym w Polsce będzie Ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (dalej PZP), która zastąpi Ustawę z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych. Przepisy PZP określają między innymi zasady i tryb udzielania zamówień publicznych, środki ochrony prawnej, zasady kontroli udzielania zamówień publicznych, zasady dotyczące umowy zawartej w wyniku przeprowadzonego postępowania.

Nowa ustawa wprowadza szereg zmian do dotychczas obowiązujących regulacji. Te zmiany dotyczą między innymi:

• systemu środków ochrony prawnej – na przykład w postępowaniach poniżej progów unijnych wprowadzono możliwość skarżenia każdej czynności czy zaniechania zamawiającego oraz możliwość zaskarżenia w drodze skargi kasacyjnej wyroku Sądu Okręgowego i znacząco obniżono wysokość opłat sądowych od skargi na wyrok Krajowej Izby Odwoławczej
• trybów udzielania tak zwanych zamówień podprogowych – na przykład wprowadzono odrębne zasady dotyczące trybów udzielania zamówień czy zawartości ogłoszeń
• umowy w sprawie zamówienia publicznego – na przykład wskazano obowiązkowy zakres postanowień umownych, zasadę współdziałania stron, katalog tak zwanych klauzul abuzywnych, czyli niedozwolonych z mocy prawa
• szeregu zmian dotyczących procesu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, w tym w zakresie definicji pojęć, przesłanek wykluczenia czy odrzucenia oferty, pełnej elektronizacji procesu zamówienia, podstaw unieważnienia postępowania, warunków udziału w postępowaniu, terminów na zadawanie pytań do Specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ)
• realizacji zamówienia – na przykład raporty z realizacji zamówienia, regulacje dotyczące sposobu rozwiązywania sporów wynikających z umowy zawartej w wyniku przeprowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych dotyczą zamówień i konkursów, których wartość jest równa lub przekracza 130 000 zł (bez podatku VAT).

Sprawdź pytania i odpowiedzi Urzędu Zamówień Publicznych dotyczące nowego PZP.

Zamówienia publiczne regulują także inne akty prawne, w tym dotyczące:

• gospodarowania środkami publicznymi – ustawa o finansach publicznych
• zawierania umów – Kodeks cywilny
• postępowania administracyjnego – Kodeks postępowania administracyjnego
• nieuczciwej konkurencji – ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Na stronie Urzędu Zamówień Publicznych jest  dostępne repozytorium wiedzy dotyczącej zamówień publicznych, w tym materiały szczegółowo opisujące poszczególne zagadnienia, takie jak: przepisy, interpretacje, orzecznictwo, dobre praktyki, wzorcowe dokumenty.

Kto musi stosować prawo zamówień publicznych

Podmiotem, który prowadzi postępowanie mające na celu zawarcie umowy o zamówienie publiczne, jest zamawiający. Zamawiający to podmiot publiczny, na przykład administracja rządowa czy jednostki samorządu terytorialnego, który kupuje na rynku towary i usługi.

Przepisy dotyczące zamówień publicznych muszą stosować między innymi:

• zamawiający publiczni, na przykład organy władzy publicznej, samorządy, sądy, zakłady opieki zdrowotnej, uczelnie, administracja
• zamawiający sektorowi, czyli podmioty wyodrębniane ze względu na rodzaj wykonywanej działalności o szczególnym charakterze z punktu widzenia gospodarki państwa, na przykład sprzedaż i produkcja energii, obsługa sieci w zakresie transportu kolejowego, usługi w zakresie gospodarki wodnej
• zamawiający subsydiowani, czyli podmioty, które nie należą do żadnej z wyżej wymienionych grup, jednak muszą stosować PZP z uwagi na spełnienie szczególnych przesłanek.

Ważne! Zamówienie musi spełniać łącznie określone warunki, żeby podmiot, który je realizuje, mógł być uznany za zamawiającego subsydiowanego:

• ponad 50% wartości zamówienia udzielanego przez ten podmiot jest finansowane z szeroko pojętych środków publicznych
• wartość zamówienia jest równa lub przekracza progi unijne, czyli 22 840 755 złotych netto w przypadku robót budowlanych oraz 913 630 zł netto w przypadku usług związanych z takimi robotami budowlanymi
• przedmiotem zamówienia są roboty budowlane, między innymi w zakresie: inżynierii lądowej lub wodnej, budowy szpitali, obiektów sportowych, rekreacyjnych lub wypoczynkowych, budynków szkolnych, budynków szkół wyższych lub budynków wykorzystywanych przez administrację publiczną lub usługi związane z takimi robotami budowlanymi.

Drugą stroną zamówienia są wykonawcy, czyli osoby fizyczne, osoby prawne albo jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej (na przykład spółki jawne), które oferują na rynku wykonanie robót budowlanych lub obiektu budowlanego, dostawę produktów lub świadczenie usług lub ubiegają się o udzielenie zamówienia, złożyły ofertę lub zawarły umowę w sprawie zamówienia publicznego.

Kiedy zamówienie ma publiczny charakter

Prawo zamówień publicznych trzeba stosować do czterech kategorii zamówień:

• zamówienia klasyczne – udzielane przez zamawiającego publicznego, na przykład jednostkę sektora finansów publicznych, jeżeli wartość udzielanego zamówienia jest równa co najmniej kwocie 130 000 złotych netto
• zamówienia sektorowe – udzielane przez zamawiającego sektorowego wyodrębnionego ze względu na działalność, której dane zamówienie dotyczy. Dotyczą między innymi gospodarki wodnej, energetyki czy usług transportowych, jeżeli wartość udzielanego zamówienia jest równa co najmniej:
  • 1 827 260 złotych netto w przypadku dostaw, usług i konkursów
  • 22 840 755 złotych netto w przypadku robót budowlanych
• zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa – udzielane przez zamawiającego publicznego albo zamawiającego sektorowego, a ich przedmiotem są na przykład dostawy sprzętu wojskowego lub roboty budowlane przeznaczone do celów wojskowych. Obowiązują tu takie same progi wartości zamówienia jak w stosunku do zamówień sektorowych
• zamówienia klasyczne z zamawiającym subsydiowanym – zamawiający subsydiowany nie należy ani do grupy zamawiających publicznych, ani zamawiających sektorowych. Teoretycznie nie powinien zatem stosować ustawy, jednak ze względu na publiczne pochodzenie środków, z jakich finansowany będzie przedmiot zamówienia, ustawa musi być zastosowana.

Kiedy nie trzeba stosować prawa zamówień publicznych

Prawo zamówień publicznych przewiduje szereg sytuacji, w których stosowanie rozbudowanych procedur przetargowych nie jest obowiązkowe. Wyłączenie PZP może mieć miejsce:

• z uwagi na przedmiot udzielanego zamówienia – wyłączenia przedmiotowe
• ze względu na to, kto udziela danego zamówienia – wyłączenia podmiotowe.

Wyłączenia przedmiotowe

Nie trzeba stosować PZP w przypadku zamówień i konkursów dotyczących:

• usług arbitrażowych lub pojednawczych
• określonych usług prawnych
• usług badawczych i rozwojowych (pod pewnymi warunkami)
• nabywania własności lub innych praw do istniejących budynków lub nieruchomości
• usług finansowych związanych z obrotem papierami wartościowymi
• zawierania umów pożyczek i kredytów
• usług w dziedzinie obrony cywilnej
• nabywania uprawnień do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji
• produkcji lub handlu bronią, amunicją lub materiałami wojennymi.

Przesłanką, która pozwala na wyłączenie PZP, jest również ochrona informacji niejawnych oraz istotnego interesu bezpieczeństwa państwa.

Wyłączenia podmiotowe

Wyłączenia podmiotowe odnoszą się do konkretnych podmiotów w ściśle określonym zakresie, na przykład Narodowy Bank Polski w zakresie zakupów związanych z wykonywaniem zadań dotyczących realizacji polityki pieniężnej lub Bank Gospodarstwa Krajowego w zakresie zakupów związanych z realizacją zadań dotyczących obsługi funduszy utworzonych, powierzonych l...