Obowiązek dokonywania odpisów aktualizujących jest skutkiem obowiązującej w rachunkowości zasady ostrożnej wyceny. Wynika bezpośrednio z art. 7 ust. 1 ustawy o rachunkowości.

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 ustawy o rachunkowości poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość uwzględnić:

• zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych,
• wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
• wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
• rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.

Zdarzenia te należy uwzględnić również wtedy, gdy zostaną one ujawnione między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje zamknięcie ksiąg rachunkowych.

Obowiązek aktualizacji

Z zasady wskazanej powyższej jasno wynika, że odpisów aktualizujących obowiązkowo dokonuje się na dzień bilansowy. O innych momentach, w których odpisów aktualizujących należałoby dokonywać obligatoryjnie ustawa o rachunkowości nie wspomina, oznacza to zatem, że w ciągu roku jednostka sama decyduje o potrzebie aktualizacji wartości składników aktywów. Pamiętajmy jednak, że częstotliwość weryfikacji wartości księgowej poszczególnych składników aktywów powinna znaleźć odzwierciedlenie w przyjętej przez jednostkę zasadach (polityce) rachunkowości.

Utrata wartości rzeczowych aktywów obrotowych

Z czego może wynikać utrata wartości rzeczowych aktywów obrotowych?
Przede wszystkim może ona wynikać z utraty przez te aktywa właściwości użytkowych np. z powodu uszkodzeń, przeterminowania lub spadku cen rynkowych spowodowanego np. sezonowością.

Warto odwołać się w tym miejscu do Krajowego Standardu Rachunkowości nr 4 Utrata wartości aktywów. W dokumencie tym podane zostały przykładowe przesłanki wystąpienia utraty wartości zapasów. Są to:

• utrata kontroli (np. kradzież),
• utrata wartości użytkowej (np. zniszczenie, obniżenie jakości, zestarzenie się, zeschnięcie),
• utrata wartości handlowej (np. przeterminowanie, wyjście z mody, zmniejszenie popytu, przeznaczenie do zbytu ze względów ekonomicznych).

Przesłanką może być również stwierdzenie – np. podczas spisu z natury, oględzin czy analizy danych - że zapasy straciły (częściowo lub całkowicie) wartość użytkową lub wartość ...