Działalność nierejestrowa - poradnik praktyczny dla początkujących (1)

Prawo Przedsiębiorców umożliwia wszystkim planującym rozpoczęcie działalności gospodarczej podjęcie dość bezpiecznej próby. Znacząco odformalizowana działalność w niewielkim rozmiarze, określana jako działalność nierejestrowa pozwala spróbować, jak to jest być przedsiębiorcą. Inne nazwy tej aktywności to działalność nierejestrowana lub działalność nieewidencjonowana - wszystkie one oznaczają w kontekście Prawa Przedsiębiorców to samo. Działalność nierejestrowa możliwa jest od 30 kwietnia 2018 r. Narosło wokół niej mnóstwo mitów i nieporozumień. Pojawiają się też pytania wymagające odpowiedzi.

Poradnik, który opracowaliśmy w redakcji www.podatki.biz: „Działalność nierejestrowa - poradnik praktyczny dla początkujących” stanowi próbę usystematyzowania informacji dotyczących tej nieewidencjonowanej w CEiDG działalności, noszącej cechy jednoosobowej działalności gospodarczej.

Na jakie pytania odpowiada poradnik?

Działalność nieewidencjonowana (nierejestrowa) jest rozwiązaniem nowym - zrozumiałe więc, że pojawiają się różnego rodzaju spekulacje i wątpliwości. Wiele z nich bierze się stąd, że osoby, do których kierowany jest pomysł działalności nierejestrowej do tej pory nie miały najczęściej styczności z praktyką prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej - i wiele pojęć, które pojawiają się przy okazji omawiania tego rodzaju aktywności ma dla nich znaczenie potoczne - a nie ustawowe. Dodatkowo trudno zaakceptować fakt, że to samo pojęcie w trzech różnych ustawach jest za każdym razem czymś innym (a tak jest np. z działalnością gospodarczą), Stąd w poradniku tłumaczymy wszystko w sposób, który być może niektórym, bardziej zaawansowanym czytelnikom wyda się zbytnio uproszczonym. Ale poznanie szczegółowo terminologii i znaczeń jest dla debiutantów podejmujących działalność nierejestrowaną kluczowe, ponieważ wbrew pozorom ustawodawca zastawił na nich (zapewne nieświadomie) wiele pułapek - i mimo odformalizowania działalności nierejestrowej szybko może okazać się, że formalności stały się większe, niż obiecywano w materiałach prasowych. A koszty fiskalne staną się nie do udźwignięcia. Dlatego w poradniku szczegółowo odpowiadamy na pytania:

• Co to jest działalność nierejestrowa?

• Dlaczego używane są zamiennie nazwy: działalność nierejestrowa, działalność nieewidencjonowana, działalność nierejestrowana?

• Kto może wykonywać działalność nierejestrową?

• Czy działalność nierejestrową może prowadzić osoba niepełnoletnia?

• Działalność nierejestrowa a ZUS i składki na ubezpieczenie społeczne. Czy ulga ZUS na start i działalność nierejestrowa są ze sobą powiązane?

• Jak ustalić w praktyce limity otrzymywanych w działalności nierejestrowej kwot i jakiego dokładnie okresu limity dotyczą? Co to jest przychód należny w rozumieniu Prawa Przedsiębiorców?

• Netto, brutto - czy to ma znaczenie?

• Czym się różni przychód od dochodu i dlaczego to ma znaczenie dla działalności nierejestrowej?

• W jaki sposób urzędnicy sprawdzą, czy przekraczam limit dozwolony dla działalności nierejestrowej?

• Co się stanie, jeśli limit zostanie przekroczony (świadomie lub nie) i co należy wtedy zrobić?

• Czy określenie - działalność nieewidencjonowana oznacza zwolnienie z prowadzenia jakiejkolwiek ewidencji? Jeśli nie - jakie ewidencje należy prowadzić przy działalności nierejestrowej?

• Co to oznacza, że działalność nierejestrowa jest prowadzona w sposób zorganizowany i ciągły?

• Jak ustalić dochód z działalności nierejestrowej?

• Działalność nierejestrowa a podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) - Czy w trakcie roku trzeba składać jakieś deklaracje i płacić zaliczki na podatek?

• Działalność nierejestrowa a podatek od towarów i usług (VAT) - Czy zawsze można stosować zwolnienie ze względu na wysokość obrotów?

• Działalność nierejestrowa i kasa fiskalna - czy i ewentualnie kiedy trzeba ją mieć?

• Jak dokumentować zakupy?

• Czy mogę wystawiać faktury albo rachunki?

• Czy prowadzący działalność nierejestrową może być kontrolowany?

• Jakie są obowiązki wobec konsumentów i innych uczestników obrotu przy działalności nierejestrowej?

• Co dalej po działalności nierejestrowej?

Ze względu na obszerność materiału poradnik opublikujemy w kilku częściach. Kolejne części będą ukazywały się w kolejne dni. Dzisiaj odpowiedź na pierwsze pytania.

I. Co to jest działalność nierejestrowa (nierejestrowana)?

Działalność nierejestrowa to działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Aby jednak dobrze zrozumieć pojęcie działalności nierejestrowej, należy poznać definicję jednoosobowej działalności gospodarczej. Ustawa - Prawo Przedsiębiorców stanowi, iż:

...

Art. 3. Działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły.

...

Jak należy rozumieć pojęcie zorganizowania i ciągłości wyjaśniamy w dalszej części poradnika - ma to bowiem duże znaczenie w kontekście podatku od towarów i usług (VAT). Na razie jednak pomińmy te kwestie i skoncentrujmy się na tym, co Prawo Przedsiębiorców mówi nieco dalej:

...

Art. 5. 1. Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (…), i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.

Jak widzimy, ustawa nie definiuje czym jest działalność nierejestrowa. Mówi natomiast o tym, co nie stanowi działalności gospodarczej. Czyli - inaczej mówiąc - kiedy mówimy o działalności nierejestrowej mamy na myśli aktywność, która nie jest działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy Prawo Przedsiębiorców, mimo pewnych podobieństw.

Ale uwaga: kiedy tylko przekroczymy w jakimś miesiącu limit 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, natychmiast wypadamy z kręgu osób wykonujących działalność nierejestrową (nieewidencjonowaną) i trafiamy do grona przedsiębiorców - nawet jeśli tego nie chcemy! Tę sytuację opisujemy w rozdziale: „Co się stanie, jeśli limit zostanie przekroczony (świadomie lub nie) i co należy wtedy zrobić?”

Limit działalności nierejestrowej w 2021 r. to 1400 zł miesięcznie - ponieważ minimalne wynagrodzenie wynosi 2800 zł.

A oto przykłady działalności nierejestrowej, działalności gospodarczej i aktywności, która nie stanowi ani działalności gospodarczej ani działalności rejestrowej.

Usługi

Przykład 1

Pani Anna udziela korepetycji z matematyki. Chętnych pozyskuje poprzez ogłoszenia w serwisach internetowych. Co miesiąc spotyka się z dwoma, trzema uczniami, a jej przychód nie przekracza 1400 zł. Pani Anna nie jest zarejestrowana w CEiDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej).

Pani Anna prowadzi działalność nierejestrową.

Przykład 2

Pan Jan znany jest jako utalentowany pedagog. Wykłada na uczelni i nie znajduje czasu, aby jeszcze udzielać korepetycji. Pan Jan został poproszony przez brata, aby przygotował do egzaminów maturalnych grupę koleżanek jego córki - za umówioną odpłatnością. Spotkania trwały przez dwa miesiące, a Pan Jan otrzymał z tego tytułu łączne wynagrodzenie w wysokości 10 000 zł (po 2000 zł od każdej z pięciu szkolonych przez dwa miesiące osób - czyli 1000 zł miesięcznie).

Nie można w tym przypadku mówić ani o działalności nierejestrowej ani o działalności gospodarczej - brak tu bowiem elementu zorganizowania i ciągłości.

Przykład 3

Pan Henryk wrócił po latach pobytu w Wielkiej Brytanii, gdzie pracował w banku. Zauważył, że istnieje duże zapotrzebowanie na specjalistyczne intensywne kursy językowe angielskiego języka biznesowego. Zaczął się ogłaszać w Internecie i prasie, i wkrótce miał grupę kursantów, której liczebność rzadko spadała poniżej dziesięciu. Jego przychody przekraczają średnio kilka tysięcy miesięcznie.

Pan Henryk prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu Prawa Przedsiębiorców (kwestie związane z tym, czy jest to działalność gospodarcza na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT) i ustawy o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT) wymagają nieco większego zaawansowania - dlatego zajmiemy się nimi w nieodległej przyszłości - kiedy przedstawimy już wszystkie informacje wstępne).

Handel

Przykład 4

Marek jest fanem książek. Kupuje ich wiele, ale część z nich po przeczytaniu sprzedaje w serwisie aukcyjnym. Czasem gromadzą się spore zapasy i jego przychód przekracza wtedy parę tysięcy złotych w jednym miesiącu.

Marek nie prowadzi jednak ani działalności gospodarczej ani działalności rejestrowej. Sprzedaje bowiem rzeczy osobiste.

Przykład 5

Ewa studiuje polonistykę. Zauważyła, że wielu jej kolegów nie ma co robić ze starymi podręcznikami, lekturami itp. Ponieważ dysponowała niewielką gotówką, „otworzyła” w akademiku punkt skupu i sprzedaży książek. Jej przychody z tego tytułu były niewielkie i nie przekraczały 50% minimalnego wynagrodzenia miesięcznie.

Ewa prowadzi działalność nierejestrową.

Przykład 6

Kolega Ewy zauważył, że trafiają się naprawdę niesamowite okazje, szczególnie, kiedy dysponuje się gotówką na natychmi...