Czytanie sprawozdań finansowych (12) Rachunek zysków i strat – Wariant kalkulacyjny i porównawczy – cz. 1

W przypadku jednostek sporządzających sprawozdania finansowe zgodnie z ustawą o rachunkowości oraz sprawozdania finansowe zgodnie z MSSF generalnie to kierownik jednostki podejmuje decyzję o wyborze wersji rachunku zysków i strat.

Różnica między wariantem kalkulacyjnym i porównawczym ma miejsce w obliczaniu wyniku z działalności operacyjnej (do poziomu zysku/straty ze sprzedaży), kolejne poziomy wyniku oblicza się w taki sam sposób.

Warto podkreślić, że ze względu na zasadę memoriału i współmierności przychodów i kosztów nieco odmienna jest interpretacja przychodów i kosztów w ramach podstawowej działalności operacyjnej.

Wariant kalkulacyjny

W wersji kalkulacyjnej rachunku zysków i strat prezentowane są wyłącznie te przychody, które zostały osiągnięte w okresie objętym sprawozdaniem finansowym:

• przychody netto ze sprzedaży produktów (w tym usług),
• przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów.

Tym przychodom przeciwstawione są koszty bezpośrednio związane z osiągnięciem przychodów:

• koszt wytworzenia sprzedanych produktów (w tym usług),
• wartość sprzedanych towarów i materiałów według cen ich nabycia (ewentualnie zakupu).

W ramach kosztów podstawowej działalności operacyjnej prezentowane są także koszty pośrednie w stosunku do sprzedanego wyrobu lub towaru, ale nierozerwalnie związane z okresem, w którym przychody podstawowe operacyjne zostały osiągnięte:

• koszty sprzedaży,
• koszty ogólnego zarządu.

Można zatem stwierdzić, że istnieje bardzo ścisły związek między przychodami i kosztami prezentowanymi w wariancie kalkulacyjnym rachunku zysków i strat, a zasada współmierności przychodów i kosztów nie jest w tym wypadku zniekształcona:

1) Koszt wytworzenia sprzedanych produktów to rzeczywiste koszty wytworzenia sprzedanych produktów (wyrobów gotowych, robót i usług), czyli koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadniona część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu;

2) Wartość sprzedanych towarów i materiałów – w tej pozycji wykazuje się wielkość kosztów wynikającą z zapisów na kontach Wartość sprzedanych towarów w cenach zakupu (nabycia) i Wartość sprzedanych materiałów; odpowiada ona wartości tych zapasów, które zostały sprzedane; wycena ich następuje według cen nabycia, ewentualnie cen zakupu, jeśli jednostka stosuje ceny zakupu do ujmowania i wyceny materiałów i towarów (art. 34 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości);

3) Koszty sprzedaży to bardzo szeroka kategoria; obejmuje przede wszystkim koszty handlowe w jednostkach prowadzących działalność handlową, detaliczną, gastronomiczną i skupu oraz koszty związane ze sprzedażą produktów gotowych; może obejmować także inne koszty związane z procesem sprzedaży w podmiocie;

4) Koszty ogólnego zarządu to koszty poniesione na utrzymanie komórek organizacyjnych i stanowisk pracy wykonujących czynności o charakterze ogólnoadministracyjnym, tj. sprawujących w jednostce funkcje nadzorcze, kontrolne, ewidencyjno-sprawozdawcze itp.; są to także koszty niezwiązane ani z procesem wytwarzania, ani z procesem sprzedaży, tylko dotyczące funkcjonowania podmiotu w ogóle.

Zaznaczmy, że w sytuacji, gdy jednostka sporządza kalkulacyjną wersję rachunku zysków i strat, jej obowiązkiem jest pokazanie w informacji dodatkowej struktury kosztów według rodzaju.

Poniżej przykład ze sprawozdania sporządzonego zgodnie z MSSF.

...