Zgodnie z art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, kwotę podatku naliczonego (do odliczenia) stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu: 

• nabycia towarów i usług, 
• dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub usługi. 

Odliczenie może nastąpić pod warunkiem fizycznego posiadania faktur z wykazanym podatkiem naliczonym.

Warto tu zwrócić uwagę na wyrok NSA z 23 marca 2017 r., sygn. akt I FSK 1214/15. Sąd uznał w nim, że przesłanką warunkującą dopuszczalność skorzystania przez podatnika z możliwości dokonania odliczenia jest posiadanie w chwili realizacji tego prawa koniecznej dokumentacji, potwierdzającej wysokość dokonywanego odliczenia, tj. posiadanie oryginałów lub duplikatów faktur. W przypadku utraty takich dokumentów ciąży na nim obowiązek ich odtworzenia i trwa on do momentu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Co do zasady nie istnieje wymóg dokonania zapłaty należności wynikającej z faktury dla zaistnienia prawa do odliczenia naliczonego w niej podatku.

Mali podatnicy i metoda kasowa

Istnieje jednak szczególna kategoria podatników VAT. Są to mali podatnicy, a więc podmioty u których wartość sprzedaży brutto nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 1,2 mln euro. Biorąc pod uwagę kurs euro limit ten na rok bieżący wynosi 5 418 000 zł. Mały podatnik cieszy się przywilejami, które nie służą większym podmiotom, a są nimi dwie możliwości:

• rozliczania VAT metodą kasową,
• rozliczania VAT kwartalnie.

Przy zastosowaniu metody kasowej VAT rozliczany jest w okresie przypadającym na datę uzyskania płatności od klienta. Ta sama zasada dotyczy faktur zakupowych, co oznacza że podatek naliczony odliczyć można w momencie, gdy przypada data płatności.

Mały podatnik rozliczający się metodą kasową może odliczyć podatek w okresie jej stosowania, o ile spełni trzy warunki:

• powstanie obowiązek podatkowy,
• podatnik będzie w posiadaniu faktury,
• dokona zapłaty za towary lub usługi wykazane w ww. dokumencie – w myśl art. 86 ust. 10e ustawy o VAT.

Zgodnie ze słownikiem języka polskiego „zapłata” oznacza uiszczenie należności za coś. Należność stanowi bez wątpienia cała kwota jaka powinna zostać zapłacona. W związku z tym, że zapłata może zostać dokonana jedynie w części należności można mieć wątpliwości co do zakresu prawa do odliczenia.

Jak potraktować sytuację, gdy podatnik stosujący metodę kasową dokona częściowej zapłaty należności i czy takie działanie zapewni prawo do odliczenia podatku w tej części, która została opłacona. Aby uznać, że jest to dopuszczalne wskazać trzeba, że ustawodawca nie w...