Koszty zaniechanych inwestycji

Niemal od początku obowiązywania regulacji ustawy z 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm., dalej: ustawa o CIT) zagadnienie zaniechanych inwestycji i kosztów podatkowych (czy raczej ich braku) budziło wiele emocji i było kamieniem węgielnym licznych sporów pomiędzy podatnikami i przedstawicielami fiskusa.

Czy jednak istotnie w poprzednim stanie prawnym wyłączenie z kosztów podatkowych kosztów tzw. zaniechanych inwestycji winno być tak szeroko stosowane, jak tego chcieli urzędnicy? Czy wreszcie nowe regulacje dotyczące kosztów zaniechanych inwestycji (o czym poniżej) mają tak duży wpływ na sytuację podatników, jak można by było wnioskować, spoglądając w przeszłość?

Odpowiedź na powyższe pytania zawarta jest w definicji pojęcia „inwestycja” , a problemy, jakie występowały w przeszłości, były bezpośrednią implikacją zbyt szerokiego jego stosowania.

Niejednokrotnie spotykaliśmy i spotykamy się bowiem z twierdzeniem, że podatnik, który np. budował budynek na sprzedaż i nie dokończył takiego przedsięwzięcia, „zaniechał inwestycji”.

Wielokrotnie zadawano mi pytanie: czy jeżeli wdrażany jest program komputerowy (przyszła wartość niematerialna i prawna) i z jakichś powodów wdrożenie nie zostało dokończone, to koszty takiej zaniechanej „inwestycji” mogą być kosztami podatkowymi?

Wreszcie – w obecnym stanie prawnym – jak zlikwidować inwestycję w postaci takiego wdrożenia, by wydatki stały się kosztami podatkowymi?

Zgodnie z definicją zapisaną w art. 4a pkt 1 ustawy o CIT pojęcie inwestycja oznacza środki trwałe w budowie w rozumieniu ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 z późn. zm.). Według ustawy o rachunkowości środki trwałe w budowie to zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego. Z kolei środkami trwałymi są (według prawa bilansowego) rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:

a) nieruchomości – w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
c) ulepszenia w obcych śro...