Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług

Zmiany zawarte w projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług dotyczą dostosowania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wykorzystujących odwołania do klasyfikacji statystycznej (obecnie jest to Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług wprowadzona rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 18 marca 1997 r. – Dz. U. Nr 42, poz.264, z późn. zm. – PKWiU 1997) do klasyfikacji obecnie obowiązującej wstatystyce.

Obecnie w przepisach o podatku od towarów i usług, towary i usługi w obrocie krajowym, co do zasady, są identyfikowane przy wykorzystaniu klasyfikacji statystycznych (z wyjątkami). Ma to zastosowanie zwłaszcza przy wyznaczaniu zakresu przedmiotowego stosowania stawek obniżonych (0 %, 3 % i 7 %) oraz zwolnień od podatku. Dla ww. potrzeb w obrocie krajowym wykorzystywana jest nieobowiązująca już dla potrzeb statystycznych Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług z 1997 r. Wynika to zarówno z przepisu art. 41 ust. 14 ustawy o podatku od towarów i usług, jak i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 października 2008 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) – Dz. U. Nr 207, poz. 1293, z późn. zm. W statystyce, ewidencji i dokumentacji oraz rachunkowości od dnia 1 stycznia 2009 r. stosowana jest Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług wprowadzona ww. rozporządzeniem z dnia 29 października 2008 r. (PKWiU 2008).

Celem zmian zaproponowanych w projekcie jest przede wszystkim uwzględnienie w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług oraz załącznikach do tej ustawy nomenklatury oraz symboli statystycznych Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług z 2008 r. Zmiana pozwoli podatnikom podatku VAT na prowadzenie jednolitych zasad ewidencji zarówno dla potrzeb podatku od towarów i usług, jak i w dokumentacji statystycznej.

W projekcie ustawy proponuje się likwidację załącznika nr 4 do obecnej ustawy, zawierającego wykaz usług zwolnionych od podatku i przeniesienie uregulowań dotyczących tej tematyki do treści ustawy. Przy określaniu zakresu zwolnień, które dotychczas były ujęte w załączniku nr 4, odstąpiono od ich identyfikacji przy pomocy klasyfikacji statystycznych, określając ich zakres z wykorzystaniem treści zapisów prawa unijnego i krajowego oraz orzecznictwa sądów.

W odniesieniu do usług, zmiany w klasyfikacji statystycznej nie pozwoliły na takie „przełożenie” przepisów wykorzystujących te klasyfikacje, aby było pewne, że zakres zwolnień, określony w załączniku nr 4 do ustawy, jest zgodny z przepisami dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.).

Oparcie zaś przepisów dotyczących zwolnienia usług od podatku na opisach tych usług zawartych w ww. dyrektywie pozwoli na zapewnienie zgodności regulacji krajowych z przepisami dyrektywy.

W projekcie ustawy proponuje się jako zasadę odejście od identyfikowania towarów i  usług za pomocą klasyfikacji statystycznych. Wprowadza się przy tym zasadę, że przy identyfikacji towarów oraz określaniu zakresu świadczonych usług będą stosowane klasyfikacje statystyczne, jeżeli przepisy o podatku od towarów i usług w tym zakresie powołują symbole statystyczne.

Poniżej zawarto szczegółowe omówienie wprowadzanych w projekcie ustawy zmian.

1. Art. 1 pkt 1 lit. a, pkt 2 i 3 projektu ustawy

W projekcie ustawy proponuje się odejść w definicji towaru stosowanej na potrzeby rozliczania podatku od towarów i usług (art. 2 pkt 6 ustawy o podatku od towarów i usług) od odwoływania się w tym zakresie do klasyfikacji statystycznych (art. 1 pkt 1 lit. a projektu). Z uwagi na reguły w zakresie określania miejsca świadczenia dla dostaw towarów proponuje się również zrezygnować z powiązania pojęcia towaru z czynnościami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W związku z tym, w dodawanym do ustawy art. 5a wprowadza się zasadę, że dla identyfikacji towarów oraz przy określaniu zakresu świadczonych usług będzie się stosować klasyfikacje statystyczne, jeżeli przepisy o podatku od towarów i usług w tym zakresie powołują symbole statystyczne (art. 1 pkt 2 projektu). Zmiana ta pozwoli m.in. na wyeliminowanie przypadków, gdy usługa identyfikowana za pomocą klasyfikacji statystycznych nie jest tożsama przedmiotowo z usługą, o której mowa w dyrektywie 2006/112/WE, z  uwzględnieniem orzecznictwa europejskiego.

Konsekwencją odstąpienia, w szeregu przypadków, od identyfikowania usług przy pomocy klasyfikacji statystycznej jest uchylenie ust. 3 i 4 w art. 8 ustawy (art. 1 pkt 3 projektu). Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 8 ust. 3 usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, z zastrzeżeniem ust. 4, są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji, z wyjątkiem usług elektronicznych i usług turystyki. Przepis art. 8 ust. 4 ustawy do obecnej ogólnej zasady identyfikowania usług przy pomocy klasyfikacji wprowadza ograniczenie, że przy określaniu miejsca świadczenia, usługi są identyfikowane za pomocą klasyfikacji statycznych, jeżeli przepisy ustawy powołują symbole statystyczne.
Skutki finansowe z tytułu wprowadzenia zmian w tym zakresie nie wystąpią.

2. Art. 1 pkt 1 lit. b – d, pkt 4, 6, 7, 9 i 12 – 15 oraz art. 2 projektu

Istotą zmian zaproponowanych ww. przepisach jest – jak już zaznaczono – „przełożenie” (przetłumaczenie) obowiązujących załączników (z wyjątkiem załącznika nr 4 w odniesieniu do którego rezygnuje się z wykorzystania klasyfikacji) i przepisów w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, w których zastosowano nomenklaturę i odwołania do klasyfikacji PKWiU z 1997 r., na symbole i nazwy stosowane w PKWiU z 2008. r., tak aby ich zakres co do zasady nie uległ zmianie. W tym celu został powołany zarządzeniem wewnętrznym nr 16 Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 29 października 2008 r. – Zespół do spraw zastosowania i przepracowania roboczych tabel podatkowych na układ Klasyfikacji PKWiU 2008.

Zmiany w art. 1 pkt 1 lit. c, pkt 4 lit. b i c, pkt 9, pkt 12 – 14 polegają na zamianie w  przepisach ustawy zastosowanej nomenklatury i odwołań do klasyfikacji statystycznych z  PKWiU z 1997 r. na PKWiU z 2008 r.

W art. 1 pkt 1 lit. d projektu zaproponowano wpisanie pkt 30 do art. 2 ustawy o podatku od towarów i  usług, zawierającego definicję pojęcia „ex”, którego użycie oznacza, że zakres wyrobów i usług jest węższy niż określony w danym grupowaniu PKWiU. Umieszczenie tej definicji w art. 2 jest zasadniczo zmianą o charakterze technicznym. Obecnie stosowne wyjaśnienia w zakresie rozumienia pojęcia „ex” są umieszczone pod załącznikami do ustawy.

Zmiany w art. 1 w pkt 15 polegają na nadaniu nowego brzemienia, w wyniku przełożenia na PKWiU 2008, załącznikom 1 – 3 do ustawy o podatku od towarów i usług, z czego załącznik nr 1 stanowi wykaz towarów zaliczanych do nowych środków transportu, załącznik nr 2 – wykaz towarów i usług, od których dostawy i świadczenia przysługuje zryczałtowany zwrot podatku od towarów i usług i załącznik nr 3 – wykaz towarów i usług, opodatkowanych stawką podatku w wysokości 7 %.

Zmiany w art. 1 pkt 1 lit. b projektu polegają na dostosowaniu definicji nowych środków transportu do nowego brzmienia załącznika nr 1 do zmienianej ustawy.

Ponadto zmiany w art. 1 pkt 1 lit. b projektu polegają na uznaniu środków transportu wymienionych w załączniku nr 1 jako katalogu przykładowego do katalogu definicyjnego zawartego w słowniczku. Zmiana ta pozwoli na pełną realizację definicji nowego środka transportu zawartą w art. 2 ust. 2 dyrektywy 2006/112/WE.

Natomiast zmiany zawarte w art. 1 pkt 4 lit. a, pkt 6, pkt 7 lit. a projektu polegają na dostosowaniu przepisów do nowego brzmienia załącznika nr 3 do ustawy.

Nowe załączniki, podobnie jak obecnie obowiązujące, prezentowane są w tabelach, co do zasady według kolejności symboli występujących w PKWiU 2008. W sytuacjach, gdy nie ma możliwości przypisania konkretnego symbolu PKWiU, zakres, którego dotyczy dana pozycja, doprecyzowano przy zastosowaniu specjalnych określeń przybliżających zakres, jaki obejmuje ta pozycja, np. „bez względu na symbol”, ,,wyłącznie” bądź ,,z wyłączeniem”. Z uwagi na inne założenia konstrukcyjne nowej klasyfikacji, klauzule z ww. zastrzeżeniami konieczne były do zastosowania w większości pozycji.

W załącznikach proponuje się wprowadzenie pewnych zmian o charakterze porządkowym, jednakże nie wpłyną one na rozszerzenie czy ograniczenie zakresu stosowania preferencji.

Zmiany te wymienione są poniżej.

Do wykazu towarów opodatkowanych 7 % stawką (załącznik nr 3) włączono:

1) daktyle, figi, banany, orzechy kokosowe, orzechy brazylijskie, orzechy nerkowca, owoce awokado, ananasy, smaczeliny, mango, guawy, papaje, owoce cytrusowe, owoce kiwi oraz pozostałe owoce południowe,
2) migdały, kasztany jadalne, orzeszki pistacjowe, pozostałe orzechy oraz orzeszki ziemne.

Owoce, o których mowa wyżej również obecnie podlegają opodatkowaniu według 7 % stawki, bowiem są wymienione w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28  listopada 2008 r. (Dz. U. Nr 212, poz. 1336). Umieszczenie wszystkich produktów rolnych w jednym wykazie dla towarów opodatkowanych 7 % stawką podatku od towarów i usług pomoże podatnikom posługiwać się tymi przepisami.

Do załącznika nr 3 przeniesiono również z ww. rozporządzenia produkty lecznicze dopuszczone do obrotu na terytorium kraju, które uzyskały pozwolenie wydane przez Radę Unii Europejskiej lub Komisję Europejską.

Powyższe zmiany mają charakter porządkowy.

Ponadto w projektowanym załączniku nr 3 (wykaz towarów i usług, opodatkowanych stawką podatku w wysokości 7 %) nie ujęto następujących pozycji dotyczących wyrobów sztuki ludowej oraz rękodzieła i rzemiosła ludowego i artystycznego, które posiadają atest Krajowej Komisji Artystycznej i Etnograficznej:

1) z poz. 113 „starego załącznika nr 3” pominięto formy drewniane użytkowe (PKWiU 20. 51.40) oraz (PKWiU 20. 51.98),
2) z poz. 119 „starego załącznika nr 3” usunięto wyroby tkackie (PKWiU 17.14.13-53.00) oraz (PKWiU 17.14.16),
3) z poz. 125 „starego załącznika nr 3” nie ujęto rzeźb i płaskorzeźb (PKWiU 26.51.13-00.11),

ponieważ w PKWiU 1997 w ogóle nie występują grupowania oznaczone ww. symbolami. Pozycje te błędnie zostały wpisane do załącznika w trakcie prac w parlamencie nad projektem ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. W związku z tym, że w PKWiU 1997 nie występują grupowania oznaczone ww. symbolami, przedmiotowe pozycje załącznika nr 3 w praktyce były „martwe”, bowiem nie obejmowały żadnych towarów wymienionych przy tej grupie PKWiU w załączniku do ustawy.

Z przyczyn podobnych do tych, o których mowa wyżej, w załączniku tym nie ujęto „Wyrobów użytkowo-dekoracyjnych”, które nieprawidłowo zostały w poz. 111 (obowiązującego załącznika nr 3) powiązane z grupowaniem PKWiU 36.30.1 „Instrumenty muzyczne i ich części”, z uwagi na oczywisty fakt, że wśród tych instrumentów muzycznych nie są sklasyfikowane wyroby użytkowo-dekoracyjne, posiadające ww. atest.

W projekcie ustawy w art. 2 proponuje się wprowadzenie przepisu przejściowego, który odpowiada obecnemu przepisowi art. 41 ust. 14 ustawy, który zostaje uchylony (art.1 pkt 7 lit. b projektu). Regulacja ta ma zatem charakter techniczny, z tym że przepis art. 2 odnosi się już do nowej klasyfikacji. Zgodnie z tą regulacją zmiany w obowiązujących w dniu ogłoszenia projektowanej ustawy klasyfikacjach statystycznych wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej oraz w kluczach powiązań między tymi klasyfikacjami, wprowadzone po tym dniu, nie powodują zmian w opodatkowaniu podatkiem, jeżeli nie zostały określone w ustawie. Zmiana ta wiąże się z przejściem przy identyfikowaniu towarów i usług dla potrzeb obrotów krajowych z PKWiU 1997 na PKWiU 2008.

Celem projektowanego przepisu jest niejako „zamrożenie” dla celów poboru podatku od towarów i usług klasyfikacji statystycznych obowiązujących w dniu ogłoszenia projektowanej ustawy. Sposób opodatkowania danego towaru lub usługi musi wynikać z  przepisów podatkowych. Projektowany przepis art. 2 (stanowiący odpowiednik obowiązującego obecnie art. 41 ust. 14) ma zagwarantować, że jakiekolwiek zmiany w  klasyfikacjach statystycznych wprowadzone po dniu ogłoszenia projektowanej ustawy nie wpłyną na zmianę sposobu opodatkowania określonych towarów lub usług. W przypadku braku takiego przepisu, zmiany w przepisach statystycznych mogłyby wpływać na sposób opodatkowania określonych towarów lub usług (np. towar, opodatkowany stawką podstawową, poprzez zmianę sposobu jego zaklasyfikowania wynikającą ze zmiany w  przepisach statystycznych mógłby znaleźć się w grupowaniu podlegającym opodatkowaniu stawką obniżoną, lub odwrotnie). Brak takiego przepisu doprowadziłby w efekcie do sytuacji, że to przepisy statystyczne, a nie podatkowe, odgrywałaby zasadniczą rolę w sposobie opodatkowania określonych towarów lub usług.

Przestrzeganie zasady, iż zmiany w klasyfikacjach statystycznych, wydawanych na podstawie aktów wykonawczych do ustawy o statystyce publicznej, nie spowodują zmian w wysokości opodatkowania podatkiem od towarów i usług, jest konieczne, z uwagi na postanowienia art. 217 Konstytucji RP. Zgodnie z tymi postanowieniami – nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Nie wystąpią skutki finansowe z tytułu wprowadzenia projektowanych zmian.

3. Art. 1 pkt 5 projektu ustawy (dot. art. 28l pkt 3 ustawy)

W projekcie ustawy proponuje się odejść w art. 28l pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług od przykładowego katalogu, który umieszczono w celu wskazania rodzaju usług objętych zdaniem wstępnym. Należy zaznaczyć, że katalog ten pełni obecnie rolę tylko pomocniczą, przy określaniu rodzaju usług objętych tym przepisem i nie powinien rozszerzać zakresu zdania wstępnego. Przy przechodzeniu na nową klasyfikację statystyczną trudno byłoby zachować w formie czytelnej ten katalog bez wprowadzenia ryzyka naruszenia zakresu przedmiotowego ze zdania wstępnego. Aby zatem pojęciom prawa wspólnotowego zawartym w zdaniu wstępnym nie nadawać znaczeń niezgodnych z tym prawem (co mogłoby prowadzić do braku lub podwójnego opodatkowania) proponuje się rezygnację z katalogu przykładowego. Nieodwoływanie się w tym przepisie do klasyfikacji umożliwia również posłużenie się nomenklaturą analogiczną jak w dyrektywie w celu uniknięcia wszelkich wątpliwości (np. usługi prawnicze, usługi doradcze). Nieposługiwanie się klasyfikacją nie wymusza bowiem stosowania nazewnictwa jak w klasyfikacji.

4. Art. 1 pkt 8 lit. a tiret drugie projektu ustawy (dot. art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy)

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy zwolniona od podatku jest dostawa, łącznie z pośrednictwem, dotycząca walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy, z wyłączeniem przedmiotów kolekcjonerskich, za które uważa się monety ze złota, srebra lub innego metalu oraz banknoty, które nie są zw...