Orzecznictwo: Przedawnienie zaległości wobec ZUS

Z uzasadnienia: Oznacza to, że do przedawnienia zaległości podatkowych z tytułu składek za kwiecień 2000 r. miały zastosowanie przepisy art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym w 2000 r. oraz z mocy art. 31 tej ustawy art. 118 § 1 i 2 ord. pod. Zgodnie z treścią art. 118 ord. pod. ale w brzmieniu obowiązującym także w 2000 r. co wynika z art. 21 ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 169, poz. 1387) - a nie w brzmieniu obowiązującym po dniu 1 marca 2003 r. jak przyjął Sąd pierwszej instancji. Z art. 118 ord. pod. wynika, że nie można wydać decyzji o odpowiedzialności podatkowej (ubezpieczeniowej) osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość podatkowa (ubezpieczeniowa), upłynęło 5 lat. Oznacza to, że w przypadku powstania zaległości ubezpieczeniowej w 2000 r., decyzję o odpowiedzialności osoby trzeciej można wydać do dnia 31 grudnia 2005 r.

Wyrokiem z dnia 14 listopada 2007 r., sygn. akt I SA/Bk 485/07 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uchylił zaskarżone postanowienie, stwierdził, że nie może być ono wykonane w całości oraz zasądził od organu odwoławczego na rzecz skarżącego kwotę 357 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego. Przedmiotem rozpoznania Sądu była sprawa ze skargi Fabiana M. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Białymstoku z dnia 2 lipca 2007 r. w przedmiocie zarzutów na prowadzone postępowanie egzekucyjne.

Ze stanu sprawy przyjętego przez Sąd pierwszej instancji wynika, że decyzją z 23 grudnia 2005 r. ZUS Oddział w B. orzekł o odpowiedzialności skarżącego solidarnie z Wojciechem P. - drugim wspólnikiem spółki cywilnej "F." za zobowiązania ww. wspólnika z tytułu nieopłaconych składek wobec FUS, FUZ oraz FP i FGSP za kwiecień 2000 r. Powyższa decyzja została odebrana w dniu 30 grudnia 2005 r. przez żonę skarżącego. Następnie dnia 8 maja 2007 r. Dyrektor ZUS działając jako organ egzekucyjny dokonał zajęcia wynagrodzenia za pracę skarżącego na podstawie tytułów wykonawczych o numerach: P-740/2007, P-742/2007.

Pismem z dnia 17 maja 2007 r. (sprecyzowanym dnia 29 maja 2007 r.) skarżący wniósł zarzuty w sprawie postępowania egzekucyjnego podnosząc, że z uwagi na niedoręczenie decyzji z dnia 23 grudnia 2005 r. pozbawiono go możliwości obrony jego praw, a przez to doszło do przedawnienia tzw. obowiązku ubezpieczeniowego. Ponadto skarżący podniósł zarzut błędnego określenia tego obowiązku co do osoby zobowiązanego i w dodatku niezgodności z treścią tego obowiązku.

Dyrektor ZUS, jako organ egzekucyjny, postanowieniem z dnia 1 czerwca 2007 r. uznał za bezzasadne wniesione zarzuty na prowadzone postępowanie egzekucyjne wniesione w oparciu o art. 33 punkt 1, 3, i 4 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Stwierdził, iż podnoszony zarzut nie istnienia obowiązku nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem wymagalność zobowiązania objętego powyższymi tytułami wykonawczymi wynika z prawomocnej decyzji z dnia 23 grudnia 2005 r. Uznał, że zarzut przedawnienia także nie zasługuje na uwzględnienie ze względu na art. 24 ust. 5d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.) - zwanej dalej u.s.u.s. Za niezasadny uznał również podnoszony argument dotyczący błędu co do osoby zobowiązanej, bowiem odpowiedzialność skarżącego za zobowiązania wspólnika "F." s.c. została określona decyzją zgodnie z art. 107 oraz art. 115 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) - zwanej dalej ord. pod. w zw. z art. 31 u.s.u.s.

Dyrektor Izby Skarbowej utrzymał w mocy postanowienie organu pierwszej instancji, podnosząc, że wymagalność zobowiązania objętego ww. tytułami wykonawczymi została określona w ostatecznej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 grudnia 2005 r. Nie zgodził się również z innymi zarzutami podniesionymi przez stronę.

W skardze na powyższe rozstrzygnięcie podatnik wniósł o zmianę postanowienia Dyrektora Izby Skarbowej, poprzez jego uchylenie i przekazanie sprawy organowi do ponownego rozpoznania w celu umorzenia postępowania w przedmiocie nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne za kwiecień 2000 r. Zarzucił, że organ odwoławczy nie badał zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym a zatem nie rozpoznał sprawy, co do jej istoty i naruszył art. 7, art. 9, art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a. Na rozprawie pełnomocnik skarżącego dodatkowo zarzucił błędne zastosowanie w sprawie przepisów art. 24 u.s.u.s., dotyczących przedawnienia w brzmieniu z 2005 r. do stanu z roku 2004, czym naruszono zasadę nieretroakcji. W związku z powyższym podniósł zarzut rażącego naruszenia art. 24 ust. 5d u.s.u.s.

Odpowiadając na skargę Dyrektor Izby Skarbowej wniósł o jej oddalenie podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonym akcie. Pełnomocnik organu, podniesiony na rozprawie zarzut naruszenia zasady nieretroakcji, uznał za niezasadny.

Sąd pierwszej instancji - uzasadniając rozstrzygnięcie - dopatrzył się oprócz podnoszonego w skardze naruszenia art. 7, art. 77, art. 80 k.p.a. również innego naruszenia prawa, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 138 § 1 pkt 1 w zw. z art. 15 k.p.a. (zasada dwuinstancyjności) oraz zastosowanie art. 24 ust. 5d u.s.u.s. w brzmieniu nieobowiązującym w dacie powstania zaległości z tytułu nieopłaconych składek. Wskazał, że sprawie występuje przypadek, gdy organ egzekucyjny jest jednocześnie wierzycielem (w ręku Dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych skupione zostały zarówno uprawnienie wierzyciela, jak i organu egzekucyjnego). W tej sytuacji faza postępowania dotycząca badania dopuszczalności egzekucji w ogóle nie występuje. Organ egzekucyjny będący jednocześnie wierzycielem już na etapie sporządzania tytułu wykonawczego powinien ocenić, czy egzekucja jest dopuszczalna.

Powołując się na uchwałę NSA z dnia 25 czerwca 2007 r., sygn. akt I FPS 4/06 Sąd stwierdził, że nie mogło zyskać akceptacji Sądu twierdzenie Dyrektora Izby Skarbowej, rozpoznającego zażalenie na postanowienie organu egzekucyjnego dotyczące zasadności zarzutów, o zobligowaniu do podtrzymania stanowiska organu egzekucyjnego, tj. Dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, z uwagi na jego związanie stanowiskiem wierzyciela wyrażonym w postanowieniu Dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 1 czerwca 2007 r. Badając dopuszczalność egzekucji administracyjnej, organ egzekucyjny obowiązany jest samodzielnie rozstrzygnąć, jakie przepisy prawa stanowią podstawę oparcia zarzutu w przedmiocie wygaśnięcia zobowiązania z powodu przedawnienia. Natomiast organ odwoławczy rozpoznając zażalenie powinien powyższe rozstrzygniecie poddać kontroli również z punktu widzenia prawidłowość zastosowanych w sprawie norm prawnych regulujących przedawnienie. Sąd zgodził się ze skarżącym, że do zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne należnych za kwiecień 2000 r. mają zastosowanie przepisy art. 24 ust. 4 u.s.u.s. w brzmieniu obowiązującym w 2000 r. Zgodnie z jego treścią należności z tytułu składek ulegały przedawnieniu po upływie 5 lat, a w przypadku przerwania biegu przedawnienia (odroczenie terminu opłacenia należności z tytułu składek, rozłożenie na raty i każda inną czynność zmierzającą do ściągnięcia tych należności, o której zawiadomiono dłużnika), po upływie 10 lat licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Dopiero dnia 1 stycznia 2003 r. ustawą z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 241, poz. 2074), do art. 24 dodano ust. 5d, który był podstawą uznania przez organ egzekucyjny, że w sprawie nie nastąpiło przedawnienie należności z tytułu składek wynikających z decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej. Jednakże na mocy art. 31 u.s.u.s. do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio m.in. art. 115-119 ustawy - Ordynacja podatkowa regulujących kwestię odpowiedzialności osób trzecich oraz przedawnienia terminu do wydania decyzji o odpowiedzialności tych osób. Z uwagi na postanowienia art. 118 ord. pod., decyzję o odpowiedzialności osoby trzeciej można było wydać i doręczyć osobie trzeciej, przed upływem 5-letniego terminu liczonego od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość.

Sąd podniósł, że skoro zaległość dotyczyła nieopłaconej składki za kwiecień 2000 r. decyzję o odpowiedzialności byłych wspólników spółki cywilnej za zaległości jednego ze wspólników można więc było wydać i doręczyć do dnia 31 grudnia 2005 r. Poza sporem w sprawie pozostaje fakt wydania przez Dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddz. w B. w dniu 23 grudnia 2005 r. decyzji, w której stwierdzono, że skarżący odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z Wojciechem P. - drugim wspólnikiem spółki cywilnej "F." za zobowiązania ww. wspólnika z tytułu nieopłaconych składek wobec FUS. FUZ oraz FP i FGSP za kwiecień 2000 r. Sporny jest natomiast fakt doręczenia decyzji skarżącemu. Skarżący w pismach z dnia 17 maja 2007 r. i z dnia 28 maja 2007 r., w których sformułował zarzuty dotyczące prowadzonej egzekucji wskazywał na niedopuszczalność egzekucji podnosząc, że decyzja stanowiąca podstawę wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie została mu doręczona. Ponieważ egzekucja została wszczęta z urzędu przez organ egzekucyjny, będący jednocześnie wierzycielem, na podstawie wystawionego przez siebie tytułu wykonawczego, a więc przez jeden i ten sam podmiot, nie zachodziły podstawy prawne do oddzielnego wypowiadania się przez ten podmiot o zasadności zgłoszonego zarzutu - najpierw jako wierzyciel i oddzielnie - jako organ egzekucyjny, a organ egzekucyjny zobowiązany był rozpoznać zgłoszony zarzut od razu. W związku z powyższym organ powinien przeprowadzić postępowanie, którego celem byłoby wyjaśnienie powyższej kwestii. Powołując się na art. 7 i art. 77 k.p.a. Sąd wskazał, że organy przyjęły, iż w sprawie nastąpiło doręczenie zastępcze dorosłemu domownikowi (żonie), o którym mowa w art. 43 k.p.a. Jednak z treści dopiętego do decyzji formularza "Potwierdzenia odbioru" wynika, że dnia 29 grudnia 2005 r. przesyłki nie doręczono w sposób określony w pkt 1 tj. m.in.: adresatowi, osobie upoważnionej do odbioru przesyłki, dorosłemu domownikowi, administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli podejmą się oddać przesyłkę adresatowi, w związku z czym przesyłkę pozostawiono w placówce pocztowej B. … - o czym umieszczono zawiadomienie w skrzynce listowej. Powyższe każe przypuszczać, że decyzja została odebrana przez żonę w dniu 30 grudnia 2005 r. w placówce pocztowej, co wykluczałoby uznanie, że doręczono ją w sposób zas...