Środki trwałe – relacje między prawem bilansowym i prawem podatkowym

Zagadnienie środków trwałych należy do trudniejszych obszarów działalności każdego przedsiębiorcy, głównie z uwagi na złożone przepisy rachunkowe i zmieniające się przepisy podatkowe. Czytelniejsze przepisy ustawy o rachunkowości nie przystają do przepisów podatkowych: ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i od osób prawnych. Nie ułatwia to życia przedsiębiorcom i ich księgowym. W odniesieniu do środków trwałych powinno się bowiem stosować zarówno reguły księgowe wynikające z ustawy o rachunkowości, jak iuregulowania prawa podatkowego.

Warto poznać uregulowania ustawy o rachunkowości i obu ustaw podatkowych w zakresie środków trwałych oraz wynikające z nich różnice, by wykorzystywać tę wiedzę do podejmowania właściwych decyzji związanych z prowadzoną działalnością.

1. Środki trwałe jako zasoby majątkowe jednostki w świetle ustawy o rachunkowości

Środki trwałe zalicza się do składników majątku trwałego przedsiębiorcy, przy czym cechuje je rzeczowa postać, w odróżnieniu od wartości niematerialnych i prawnych, które postaci tej nie mają.

W świetle ustawy o rachunkowości do środków trwałych zalicza się rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i wykorzystywane na potrzeby jednostki.

• Przez aktywa rozumie się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
• Kontrola oznacza, że jednostka jest uprawniona do uzyskiwania przyszłych korzyści ekonomicznych, wynikających z eksploatacji danego obiektu i jest w stanie ograniczyć dostęp do tych korzyści osobom trzecim.
• Przewidywany okres ekonomicznej użyteczności to przedział czasu, w którym środek trwały będzie użytkowany przez jednostkę i z tego tytułu będzie ona osiągała korzyści.
• Środki trwałe są kompletne i zdatne do użytku, kiedy ich sprawność techniczna pozwala na wykorzystywanie w prowadzonej przez jednostkę działalności.
• Przeznaczone na potrzeby jednostki – należy przez to rozumieć, że są potrzebne jednostce do realizacji jej zadań statutowych lub operacyjnych. Przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą utrzymują środki trwałe w celu wykorzystania ich w procesie produkcji, dystrybucji, świadczenia usług oraz w celach administracyjnych. Jednostki nieprowadzące działalności gospodarczej (np. stowarzyszenia, fundacje) wykorzystują środki trwałe dla realizacji ich zadań statutowych. Jednostki administracji publicznej: rządowej i samorządowej, wykorzystują środki trwałe do realizacji zadań własnych i zleconych określonych ustawami.

2. Środki trwałe w świetle ustaw podatkowych

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych definiuje środki trwałe nie wprost, a przy okazji wyszczególnienia tych składników majątku, które podlegają amortyzacji. Ponieważ obie ustawy podatkowe regulują m.in. prawidłowe ustalenie podstawy naliczenia podatku dochodowego, definiują te składniki przy okazji kwalifikowania amortyzacji środków trwałych do kosztów uzyskania przychodu.

W myśl obu ustaw podatkowych amortyzacji podlegają te śr...