Skutki braku zaświadczenia potwierdzającego spełnienie dodatkowych warunków technicznych

Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym wyróżnia dwie kategorie samochodów: samochody osobowe oraz samochody ciężarowe. Zgodnie z art. 2 pkt. 40 tejże ustawy samochód osobowy to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą oraz ich bagażu. Z kolei samochód ciężarowy to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków; określenie to obejmuje również samochód ciężarowo-osobowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków i osób w liczbie od 4 do 9 łącznie z kierowcą — wynika to z art. 2 pkt. 42 ustawy Prawo o ruchu drogowym.

Jak się wydaje, przedstawiony powyżej podział dla potrzeb podatków nie był zbyt funkcjonalny, ponieważ tak dla potrzeb Ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (dalej ustawy o VAT), jak i Ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawy o PIT) ustawodawca przewidział inne rozróżnienie.

Taki odmienny podział oczywiście nie jest bezzasadny. Jednym z głównych zamierzeń wprowadzenia odmiennych kryteriów podziału samochodów jest ograniczenie prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony wynikający z zakupu samochodu oraz paliwa do jego napędu. Ustawodawca praktykował już z różnymi podziałami; kryterium m.in. był fakt zainstalowania tzw. kratki czy wzór Lisaka. Widocznie żadne z dotychczasowych założeń nie przyniosło spodziewanych efektów, bo w polskich przepisach podatkowych pojawiło się kolejne rozwiązanie.

Obok typowych samochodów osobowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony,oraz typowych samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony ustawodawca przewidział katalog pojazdów samochodowych o dopuszczanej masie całkowitej poniżej 3,5 tony, które po przeprowadzeniu dodatkowego badania technicznego, w świetle prawa podatkowego traktowane są tak jak samochody ciężarowe.

Wynik badania technicznego przeprowadzanego przez stację kontroli pojazdów, a potwierdzonego zaświadczeniem jest z punktu widzenia podatków bardzo istotny — przesądza bowiem o tym: 

• czy podatnik ma prawo do odliczenia naliczonego podatku VAT wynikającego z faktury zakupu samochodu, 
• czy podatnik ma prawo do odliczenia naliczonego podatku VAT z faktur dokumentujących zakup paliwa do przedmiotowego samochodu, 
• czy odpisy amortyzacyjne od wartości początkowej będą w całości stanowiły koszty uzyskania przychodu, 
• czy koszty ubezpieczenia będą mogły być całości kwalifikowane do kosztów podatkowych oraz 
• z jakich metod amortyzacji podatnik może skorzystać.

Kategorie pojazdów, które mogą być poddane badaniu technicznemu, są enumeratywnie wymienione w ustawie o VAT oraz ustawie o PIT.

W myśl art. 86 ust. 4 ustawy o VAT takimi pojazdami samochodowymi są:

1) pojazdy samochodowe mające jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowane na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van;
2) pojazdy samochodowe mające więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i u których długość części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi, przekracza 50 proc. długości pojazdu. Dla obliczenia proporcji, o której mowa wyżej, długość pojazdu stanowi odległość pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a tylną krawędzią podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona w linii poziomej wzdłuż pojazdu pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a punktem wyprowadzonym w pionie od tylnej krawędzi podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków;
3) pojazdy samochodowe, które mają otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków;
4) pojazdy samochodowe, które posiadają kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu.

Obok przedstawionych powyżej odrębnych kategorii pojazdów, które nie podlegają dodatkowemu badaniu technicznemu, wskazano:

• pojazdy samochodowe będące pojazdami specjalnymi w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku nr 9 do ustawy (pojazdami, o których tu mowa, są: agregat elektryczny/spawalniczy, tankowóz, pojazd do prac wiertniczych, koparka, koparkospycharka, ładowarka, pojazd do oczyszczana dróg, podnośnik do prac konserwacyjno-montażowych, pomoc drogowa, pojazd do zimowego utrzymania dróg i żuraw samochodowy) oraz
• pojazdy samochodowe konstrukcyjnie przeznaczone do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą — jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie.

Wprawdzie w wyniku nowelizacji ustawa o PIT miała ujednolicić przepisy w omawianym zakresie z tymi wynikającymi z ustawy o VAT — niemniej w ustawie o PIT pojazdy samochodowe konstrukcyjnie przeznaczone do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą nie zostały wyliczone. W art. 5a pkt. 19 ustawy o PIT mowa jest tylko o pięciu (a nie tak jak w ustawie o VAT sześciu) kategoriach pojazdów, które są dla potrzeb podatkowych traktowane w szczególny sposób. Niemniej ustawodawca odniósł się i do tej kategorii pojazdów, z tą jedynie różnicą, że podniósł ten temat już w samej definicji samochodu osobowego zawartej w art. 5a pkt. 19, gdzie czytamy, że ilekroć w ustawie mowa jest o samochodzie osobowym — oznacza to pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony, konstrukcyjnie przeznaczony do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą.

Do czego jest niezbędne zaświadczenie

Przepisy ustawy o VAT w art. 86 ust. 5 stanowią, że spełnienie wymagań dla pojazdów samochodowych określonych w ust. 4 pkt. 1-4 (wskazanych na wstępie czterech kategorii) stwierdza się na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu, zawierającego właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań. Analogiczny zapis zawiera art. 5c ust. 1 ustawy o PIT. Uregulowania w zakresie przeprowadzenia dodatkowego badania technicznego zawarte są nie tylko w różnych aktach prawnych ale i umiejscowione są w różnych miejscach w ramach aktu normatywnego. W ustawie o VAT ww. regulacje znajdują się w dziale IX rozdziale 1 „Odliczenie i zwrot podatku”, w ustawie o PIT zaś w rozdziale 1 „Podmiot i przedmiot opodatkowania”. Z tego m.in. powodu norma prawa w obu ustawach literalnie nie jest identyczna. W przepisach ustawy o PIT czytamy bowiem, że w przypadku pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony spełnienie wymagań określonych w art. 5a pkt. 19 lit. a-d (wskazanych powyżej czterech kategorii), pozwalających na niezaliczenie danego pojazdu samochodowego do samochodów osobowych, stwierdza się na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację, oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu, zawierającego właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań. Niemniej, cel obu regulacji jest jednakowy — badanie techniczne ma potwierdzić spełnienie przez pojazd ustawowo określonych warunków.

Obowiązek przeprowadzenia dodatkowego badania technicznego uregulowany jest przepisami art. 81 ust. 8 pkt. 6 ustawy Prawo o ruchu drogowym. We wskazanym przepisie prawa mowa jest, że niezależnie od badań, o których mowa w ust. 2 i 3 (pierwsze badanie techniczne i okresowe badanie techniczne), dodatkowemu badaniu technicznemu podlega również pojazd, dla którego określono wymagania techniczne w przepisach Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Przeprowadzenie dodatkowego badania technicznego kosztuje 50 zł. Opłata ta wynika z tabeli opłat za badanie techniczne pojazdów. Tabela zaś, o której tu mowa, znajduje się w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 29 września 2004 r. w sprawie wysokości opłat związanych z prowadzeniem stacji kontroli pojazdów oraz przeprowadzaniem badań technicznych pojazdów.

O zakresie dodatkowego badania technicznego stanowi Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badań technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach. Rozporządzenie to zostało znowelizowane celem zapewnienia prawidłowości realizacji przepisów ustawy o VAT w zakresie identyfikacji pojazdów. W załączniku nr 1 do rozporządzenia w tabeli pt. „Wykaz czynności kontrolnych oraz metody i kryteria oceny stanu technicznego pojazdu podczas przeprowadzania badania technicznego” został dodany punkt 17, który dotyczy dodatkowego badania pojazdu, dla którego określono wymagania techniczne w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług. Dodatkowe badanie pojazdu obejmuje:

• identyfikację pojazdu — czyli oględziny organoleptyczne, tj. porównanie zapisów w dowodzie rejestracyjnym (pozwoleniu czasowym) ze stanem faktycznym lub ustalenie faktycznych danych pojazdu na podstawie oględzin. W tym zakresie, przede wszystkim w wyniku czynności kontrolnych, stwierdza się, czy istnieje zgodność zapisów numeru identyfikacyjnego (VIN) lub numeru nadwozia (podwozia — ramy), numeru rejestracyjnego ze stanem technicznym. Weryfikacji poddana jest czytelność numerów oraz stwierdzenie prawidłowości danych w dowodzie rejestracyjnym z danymi technicznymi pojazdu.
• dodatkowe warunki techniczne — obejmujące oględziny i pomiar, mające na celu stwierdzenie, czy pojazd spełnia warunki określone w art. 86 ust. 4 pkt. 1-4 ustawy o podatku od towarów i usług.

Fakt, czy pojazd należy do kategorii samochodów osobowych, czy nie jest istotny ze względu na niżej zaprezentowane regulacje prawne:

• art. 86 ust. 3 ustawy o VAT — w przypadku nabycia samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony kwotę podatku naliczonego stanowi 60 proc. kwoty podatku określonej w fakturze lub kwoty podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub kwoty podatku należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca — nie więcej jednak niż 6000 zł,
• art. ...