12.06.2006

Często zdarza się, iż osoby fizyczne wykonujące dane czynności mają problem z określeniem kiedy tak naprawdę rozpoczynają działalność gospodarczą i na jakiej podstawie precyzyjnie określić moment jej rozpoczęcia. Jak wiadomo precyzyjne określenie momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej jest trudne, zważywszy, iż na ten moment składa się wiele czynności. Sytuację tę komplikują nie do końca spójne i zharmonizowane ze sobą przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ustaw podatkowych (ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i ustawy o podatku od towarów i usług) czy uregulowania dla celów ZUS a dotyczące momentu rozpoczęcia działalności. Ustawy te często kreują definicję działalności gospodarczej na własne potrzeby.

Punktem wyjścia dla oceny analizowanego zagadnienia będą przepisy ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2004 Nr 173 poz. 1807, zwanej dalej także: USDG).

Ustawa ta reguluje bowiem podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania organów administracji publicznej w tym zakresie.

W art. 2 USDG zdefiniowano pojęcie działalności gospodarczej. Zgodnie z tym przepisem działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Naszym zdaniem, pojęcie to ma podstawowe znaczenie dla dokonania analizy przedmiotowego zagadnienia. Przedstawiciele doktryny prawnej wskazuje się bowiem, iż przewidziana w art. 2 USDG definicja działalności gospodarczej powinna być traktowana jako powszechnie obowiązujące rozumienie tego pojęcia w polskim systemie prawnym, wiążące zarówno dla ustawodawcy, jak i organów wykonawczych oraz sądowniczych [tak K. Kohutek, Komentarz do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, 2005 r.; E. Mazur, Definicja nie tylko w rozumieniu ustawy, Rzeczpospolita nr 201 z dnia 27 sierpnia 2004 r.].

W literaturze wskazuje się, iż treść definicji zawartej w art. 2 USDG daje podstawę, by przyjąć, iż dla uznania określonej działalności za działalność gospodarczą, konieczne jest łączne spełnienie trzech warunków. Po pierwsze, dana działalność musi być działalnością zarobkową, po drugie, działalnością wykonywaną w sposób zorganizowany oraz, po trzecie, w sposób ciągły.

W tym miejscu można powołać uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r. [III CZP 117/91, OSP 1992, z. 11-12, poz. 235], w której sformułowano cechy działalności gospodarczej:

a) zawodowy (zatem nie amatorski, nie okazjonalny) charakter działalności;

b) podporządkowanie się zasadom racjonalnego gospodarowania (regułom opłacalności i zysku);

c) powtarzalność działań (standaryzacja transakcji, seryjność produkcji, stała współpraca);

d) uczestnictwo w obrocie gospodarczym.

Wyżej wymienione przez SN elementy działalności gospodarczej potwierdził także NSA w wyroku z dnia 4 lutego 2000 r. [(I SA/Lu 1518/98, I SA/Lu 1519/98, niepubl.)].

Jak zauważa się w literaturze przedmiotu, wskazane w punktach a-d przesłanki (elementy) należy traktować jako pomocnicze przy ocenie określonej działalności. Jej kwalifikacja powinna odbywać się w pierwszej kolejności na podstawie zbadania warunków wymienianych w ustawie (art. 2 USDG). Jakkolwiek - z uwagi na niejednoznaczny charakter tych warunków (zwłaszcza przesłanki wykonywania działalności w sposób zorganizowany i ciągły) - treść cytowanej uchwały może okazać się przydatna w zakresie uznania danej działalności za gospodarczą (w rozumieniu art. 2 USDG) bądź też odmowy przyznania jej takiego statusu, a także określenia momentu jej rozpoczęcia (podobnie K. Kohutek, Komentarz do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, 2005 r.).

Biorąc powyższe pod uwagę, o tym czy działanie danej osoby można uznać za prowadzenie działalności gospodarczej, a co za tym idzie o momencie jej rozpoczęcia na gruncie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej decydować będą każdorazowo okoliczności danego przypadku.

W przypadku uznania, iż zachodzą powyższe przesłanki tj., iż mamy do czynienia z działalnością wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły, nastawioną na zysk należy zarejestrować ją w ewidencji działalności gospodarczej

Zgodnie bowiem z art. 14 ust. 1 USDG przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo do Ewidencji Działalności Gospodarczej. Spółka kapitałowa w organizacji może podjąć działalność gospodarczą przed uzyskaniem wpisu do rejestru przedsiębiorców. Stosownie do art. 14 ust. 2 USDG wpisowi do ewidencji podlegają przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi. Zasady wpisu do rejestru przedsiębiorców określają odrębne przepisy.

Przy czym nie jest istotne, w jakim zakresie (na jaką skalę) podmiot wykonuje daną działalność. Także drobne przedsięwzięcia, które nie angażują znacznych nadkładów finansowych i tym samym nie rodzą znacznego ryzyka ekonomicznego, są objęte pojęciem działalności gospodarczej w rozumieniu art. 2 USDG. - jeżeli tylko osoby podejmujące te przedsięwzięcia działają z motywacją uzyskania dochodu i ponadto spełniają pozostałe przesłanki konstytutywne dla działalności gospodarczej [M. Szydło, Pojęcie przedsiębiorcy w prawie polskim, Przegląd Sądowy 2002, nr 7-8, s. 2 i n.].

W tym miejscu należy zauważyć, że nie dokonanie rejestracji w ewidencji działalności gospodarczej wiąże się z określonymi sankcjami, o których mowa w art. 601 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń. I tak zgodnie z tym przepisem, kto wykonuje działalność gospodarczą bez wymaganego zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej, wpisu do rejestru działalności regulowanej lub bez wymaganej koncesji albo zezwolenia, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny.

Warto zwrócić uwagę, iż w formularzu zgłoszeniowym obok m.in. rodzaju i miejsca wykonywania działalności podać należy datę rozpoczęcia działalności – przy czym należy wpisać faktyczny moment jej rozpoczęcia. W literaturze wskazuje się, iż pod uwag...