Od 1 stycznia 2012 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopach wychowawczych stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop. Ustalona podstawa nie może być jednak wyższa niż kwota 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (za styczeń i luty 2012 r. nie mogła być wyższa niż 2.049,60 zł, natomiast za marzec, kwiecień i maj nie może być wyższa niż 2.152,05 zł).

Przy ustalaniu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia należy uwzględniać wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy, o ile stanowiło podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe. Wynagrodzenie wypłacone za dany miesiąc może nie być tożsame z podstawą wymiaru składek za ten miesiąc.

Przykład 1
Pracownica przeszła na urlop wychowawczy od 1 października 2011 r. Do ustalenia podstawy wymiaru składek przyjmuje się podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za okres od października 2010 r. do września 2011 r. Pracownica otrzymuje stałe wynagrodzenie miesięczne w wysokości 9.000 zł. Od 1 stycznia 2012 r. podstawa wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym będzie odpowiadała 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (za miesiące styczeń i luty 2012 r. - 2.049,60 zł oraz marzec, kwiecień i maj 2012 r. 2.152,05 zł).

Do podstawy wymiaru składek osób przebywających na urlopie wychowawczym przyjmuje się wynagrodzenie pracownika z tytułu pracy u danego płatnika składek, u którego został udzielony urlop wychowawczy. Jedynie w przypadku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę w trybie określonym w art. 23¹ Kodeksu pracy, podstawę wymiaru składek ustala się biorąc pod uwagę wynagrodzenie u poprzedniego i aktualnego płatnika składek.

Pracownikowi zatrudnionemu bez przerwy u tego samego pracodawcy na podstawie kolejno po sobie następujących umów o pracę, wynagrodzenie z tytułu tych umów sumuje się.

Przeciętne wynagrodzenie ustala się z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy. Tym samym nie należy brać pod uwagę miesiąca, w trakcie którego urlop się rozpoczął. Wyjątek stanowi sytuacja, w której umowa o pracę została zawarta w trakcie miesiąca, a urlop rozpoczął się w miesiącu następnym. W takim przypadku podstawę wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym stanowi wynagrodzenie pracownika za miesiąc, w którym urlop ten się rozpoczął, po uzupełnieniu.

Przykład 2
Pracownica była zatrudniona od 20 stycznia 2012 r. Od 12 lutego 2012 r. przebywa na urlopie wychowawczym. Pracownica otrzymuje wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości. Gdyby przepracowała wszystkie dni w lutym 2012 r. otrzymałaby wynagrodzenie w kwocie 2.100 zł. Podstawę wymiaru składek z tytułu urlopu wychowawczego za luty stanowi kwota 1.272,17 zł, tj. proporcjonalnie pomniejszona kwota 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale ([2049,60 zł : 29] x 18 = 1.272,17 zł).

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustala się przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez ubezpieczonego przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte. W przypadku, gdy ubezpieczony rozpoczął korzystanie z urlopu wychowawczego przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, należy uwzględniać wynagrodzenie uzyskane u danego płatnika składek za pełne miesiące kalendarzowe zatrudnienia.

Przykład 3
Pracownica jest zatrudniona od 20 czerwca 2010 r. Od 5 czerwca 2011 r. przebywa na urlopie wychowawczym.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie należy ustalić uwzględniając wynagrodzenie za okres od lipca 2010 r. do maja 2011 r. Wynagrodzenie za czerwiec 2010 r. nie podlega uwzględnieniu, gdyż jest to niepełny kalendarzowy miesiąc zatrudnienia.

Przez „pełny miesiąc kalendarzowy” należy rozumieć także miesiąc, w którym pracownik został zatrudniony od pierwszego dnia roboczego.

Przykład 4
Pracownica została zatrudniona od 2 stycznia 2012 r. 1 stycznia jest dniem wolnym od pracy. Do ustalenia podstawy wymiaru składek należy uwzględnić wynagrodzenie za styczeń 2012 r.

Kwotę ustalonej podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym zmniejsza się proporcjonalnie w przypadku, jeśli tytuł do ubezpieczeń (przebywanie na urlopie wychowawczym) powstał lub ustał w trakcie miesiąca. Dotyczy to zarówno przypadku, gdy odpowiada ona 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, minimalnemu wynagrodzeniu lub kwocie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Jeżeli w okresie, za który wynagrodzenie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym pracownik nie osiągnął pełnego wynagrodzenia wskutek nieprzepracowania części miesiąca z przyczyn usprawiedliwionych:

1) wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go w danym miesiącu czasu pracy,
2) przyjmuje się, po uzupełnieniu według zasad opisanych dalej, wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w danym miesiącu czasu pracy.

Na równi z dniami, w których pracownik świadczył pracę, traktuje się dni urlopu wypoczynkowego i inne dni nieobecności w pracy, za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Przykład 5
Pracownik jest zatrudniony w ramach stosunku pracy od 5 maja 2011 r. Od 20 listopada 2011 r. przebywa na urlopie wychowawczym. W lipcu 2011 r. przez okres 18 dni pracownik przebywał na urlopie wypoczynkowym, a 2 dni był nieobecny w pracy z uwagi na ślub (nieobecność usprawiedliwiona). Do ustalenia podstawy wymiaru składek przyjmuje się wynagrodzenie za okres od czerwca do października 2011 r. Wynagrodzenie za maj 2011 r. nie jest uwzględniane w podstawie wymiaru składek, gdyż jest to pierwszy niepełny kalendarzowy miesiąc zatrudnienia.

Przykład 6
Pracownica przebywa na urlopie wychowawczym od 13 sierpnia 2011 r. Jest zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie poprzedzającym urlop wychowawczy:

• od 26 kwietnia 2010 r. do 14 grudnia 2010 r. pobierała zasiłek chorobowy,
• od 15 grudnia 2010 r. do 17 maja 2011 r. przebywała na urlopie macierzyńskim i dodatkowym urlopie macierzyńskim,
• od 18 maja 2011 r. do 4 sierpnia 2011 r. przebywała na urlopie wypoczynkowym.

Wynagrodzenie za maj 2011 r. nie podlega uwzględnieniu, ponieważ w tym miesiącu pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy (na równi z dniami, w których pracownik świadczył pracę, traktuje się dni urlopu wypoczynkowego).
Za czerwiec 2011 r. wypłacone wynagrodzenie wyniosło 2.800 zł.
Za lipiec 2011 r. wypłacone wynagrodzenie wyniosło 2.800 zł.
Wynagrodzenie za sierpień 2011 r. nie podlega uwzględnieniu, ponieważ w tym miesiącu rozpoczął się urlop wychowawczy.
Od stycznia 2012 r. podstawę wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym stanowi kwota 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (za styczeń i luty - 2.049,60 zł, a marzec, kwiecień i maj 2012 r. - 2.152,05 zł), ponieważ ustalone przeciętne wynagrodzenie wyniosło 2.800 zł (5.600 zł :2), a więc przekroczyło kwotę maksymalną.

Jeżeli w okresie, przyjmowanym do ustalenia podstawy wymiaru składek, pracownik w każdym miesiącu przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy, z przyczyn usprawiedliwionych, przyjmuje się wynagrodzenia za wszystkie te miesiące, po odpowiednim uzupełnieniu według zasad opisanych niżej, z zastrzeżeniem że podstawa nie może być wyższa niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, z uwzględnieniem zasady, że kwotę ustalonej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie w przypadku, gdy urlop wychowawczy rozpoczął się lub zakończył w trakcie miesiąca.

Jeżeli w okresie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy wynagrodzenie pracownika uległo zmniejszeniu z przyczyn usprawiedliwionych, przy ustalaniu podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na tym urlopie należy przyjąć:

1) wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie nawiązującym stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości,
2) wynagrodzenie, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zmienne.

Wynagrodzenie określone w stawce godzinowej traktuje się jak wynagrodzenie stałe.

Przykład 7
Pracownica zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy od 1 stycznia 2006 r.:

• pobierała zasiłek chorobowy od 11 maja 2010 r. do 21 g...