Specyfika pracy kierowcy nie może oznaczać, że dowolnie podejmuje on decyzje o pracy w godzinach nadliczbowych. Praca taka powinna wynikać z polecenia pracodawcy bądź ewentualnie okoliczności obiektywnie wskazujących na konieczność jej podjęcia.

Pracą w godzinach nadliczbowych jest pracą wykonywaną ponad obowiązujące kierowcę normy czasu pracy, a także pracą wykonywaną ponad dobowy przedłużony wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego kierowcę systemu i rozkładu czasu pracy.

"Obowiązujące pracownika normy czasu pracy" to ustalony dla pracownika maksymalny czas pozostawania do dyspozycji pracodawcy na dobę lub średnio na tydzień w danym okresie rozliczeniowym. Rozkład czasu pracy może regulować normę czasu pracy pracownika na dany dzień w ramach systemu czasu pracy, w którym pracownik został zatrudniony. Pracą w godzinach nadliczbowych może być praca przekraczająca dobową, a także średniotygodniową tygodniową normę czasu pracy.

Pracę w godzinach nadliczbowych zleca zawsze pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu. To te osoby decydują, czy zachodzi konieczność świadczenia takiej pracy, przyjmując jako podstawę tego polecenia którąś z dwóch grup sytuacji pozwalających na pracę nadliczbową:

• sytuacje i zdarzenia wymagające od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia albo usunięcia awarii;
• szczególne potrzeby pracodawcy.

Polecenie pracodawcy

Praca w godzinach nadliczbowych odbywać się może tylko na polecenie pracodawcy. Można przyjmować w niektórych przypadkach dorozumiane wydanie polecenia, nie oznacza to jednak, że pracownicy mogą sami decydować o dodatkowym czasie pracy. Zwróćmy w tym zakresie uwagę na orzecznictwo Sądu Najwyższego.

Polecenie pracodawcy wykonywania pracy ponad normę czasu pracy nie musi być wyraźne, nie wymaga szczególnej formy (wyrok SN z 25 sierpnia 2004 r., I PK 707/03, LEX nr 518050). Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 1998 r., I PKN 122/98, (OSNP 1999/10/343) brak sprzeciwu przełożonego na wykonywanie w jego obecności przez pracownika obowiązków może być zakwalifikowany jako polecenie świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych.

Warunkiem przyjęcia dorozumianej zgody pracodawcy na pracę w godzinach nadliczbowych jest jednak co do zasady świadomość pracodawcy, że pracownik wykonuje taką pracę. Tak też wskazał w uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy z dnia 26 maja 2000 r., I PKN 667/99, OSNP 2001/22/662): Wprawdzie przepisy Kodeksu pracy nie uzależniają przyznania pracownikowi wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych od wyraźnego zlecenia jej przez pracodawcę, lecz nie ulega wątpliwości, że pracodawca powinien o niej przynajmniej wiedzieć, tym bardziej gdy prac...