ZUS: Wspólnik spółki z o.o. a podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym

Jednoosobowa spółka z o.o. nie może być pracodawcą wspólnika będącego równocześnie członkiem zarządu tej spółki (wyjątkiem może być zatrudnienie niepolegające na kierowaniu bądź prowadzeniu spraw spółki). Prawidłowość takiego stanowiska Zakładu Ubezpieczeń Społecznych została potwierdzona w jednolitym orzecznictwie Sądu Najwyższego - stwierdził ZUS w wyjaśnieniu, publikowanym na swoich stronach.

W szczególności wskazać należy tutaj wyroki:

- z 28 lutego 2001 r., sygn. akt II UKN 244/00, zgodnie z którym: „dochodzi do skrzyżowania kompetencji powodujących zobowiązanie wspólnika do wykonywania swoich własnych poleceń jako prezesa zarządu, utrzymywania ze sobą stałych kontaktów w ramach czasu pracy i bieżącego rozliczania się przed sobą z funkcjonowania spółki, co oznacza, że dochodzi do pracowniczego podporządkowania samemu sobie”,

- z 7 kwietnia 2010 r., sygn. akt II UK 177/09, zgodnie z którym: „kierownictwo pracodawcy przejawiać się powinno w rzeczywistym (a nie tylko formalnym) podporządkowaniu pracownika innemu podmiotowi, tymczasem wnioskodawca był wprawdzie podporządkowany zgromadzeniu wspólników, ale podporządkowanie to miało abstrakcyjny, sztuczny charakter gdyż odwołujący był jednocześnie jedynym wspólnikiem spółki”,

- z 9 lutego 2012 r., sygn. akt I UK 260/11, zgodnie z którym: „w dotychczasowym orzecznictwie Sąd podtrzymuje jednolicie, że o zakwalifikowaniu zatrudnienia jako czynności pracowniczych nie rozstrzygają przepisy prawa handlowego, lecz przepisy charakteryzujące stosunek pracy”.

Podobnie, zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Sądu Najwyższego, nie można mówić o zatrudnieniu wspólnika na pełnienie funkcji członka zarządu spółki, jeśli udział innego wspólnika ma charakter iluzoryczny (np. jeden wspólnik posiada 125 udziałów, a drugi - 1). Sprawy takie rozstrzygał Sąd w następujących wyrokach:

- z 3 lipca 2011 r., sygn. akt I UK 8/11, zgodnie z którym: „z perspektywy normy prawa ubezpieczeń społecznych, tj. art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, tego rodzaju spółkę należy traktować jak spółkę jednoosobową”.

z 11 września 2013 r., sygn. akt II UK 36/13, zgodnie z którym: „w świetle cech stosunku pracy oraz ustroju prawa pracy, którego podstawą jest wymiana świadczeń między właścicielem środków produkcji a pracownikiem, jedyny (lub niemal jedyny) wspólnik spółki z o.o. co do zasady nie może pozostawać z tą spółką w stosunku pracy, gdyż w takim przypadku status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje „wchłonięty” przez status właściciela kapitału (pracodawcy). Inaczej mówiąc, tam gdzie status wykonawcy pracy (pracownika) zostaje zdominowany przez właścicielski status wspólnika spółki z o.o. nie może być mowy o zatrudnieniu w ramach stosunku pracy wspólnika, który w takiej sytuacji wykonuje czynności (nawet typowo pracownicze) na rzecz samego siebie (we własnym interesie) i na swoje własne ryzyko produkcyjne, gospodarcze i socjalne”.

Natomiast w przypadku wieloosobowych spółek z o.o. dopuszczalne jest zatrudnienie członka zarządu w ramach stosunku pracy na pełnienie tej funkcji (z zastrzeżeniem pkt 2). Warunkiem jest jedynie spełnienie wymogu określonego w art. 210 § 1 Kodeksu spółek handlowych. W sprawach związanych ze stosowaniem tego przepisu zapadło wiele wyroków Sądu Najwyższego, np.:

- z 18 sierpnia 2005 r., sygn. akt V CK 103/05, zgodnie z którym: „celem przepisu art.203 k.h., a obecnie 210 k.s.h., jest ochrona interesów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i jej wspólników na wypadek konfliktu interesów, który może się ujawnić w sytuacji, gdy członek zarządu zawiera umowę „z samym sobą”, a więc w sytuacji, gdy po obu stronach umowy występują te same osoby”,

- z 19 stycznia 2010 r., sygn. akt I UK 281/09, zgodnie z którym: „umowa o pracę zawarta z członkiem zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez osobę nieuprawnioną do tej czynności jest bezwzględnie nieważna”.

Źródło: Zakład Ubezpieczeń Społecznych