ZUS: Podstawa wymiaru świadczeń pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców

Podstawę wymiaru zasiłków przysługujących pracownikom, w tym zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia pracownika za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy. Jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej, podstawę wymiaru zasiłku ustala się z faktycznego okresu zatrudnienia, za pełne miesiące kalendarzowe1). Do jej obliczenia przyjmuje się wynagrodzenie, tj. przychód, który stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne, finansowanych ze środków pracownika2).

Od 1 października 2016 r. obowiązują zmienione przepisy dotyczące zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców (patrz szczegółowe wyjaśnienia: Ustalanie podstawy wymiaru składek pracowników delegowanych według zasad obowiązujących od 01.10.2016 r.).

Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, w tym ubezpieczenie chorobowe, nie zawsze przyjmowany jest przychód faktycznie otrzymany przez pracownika, który wykonuje pracę za granicą.

Jeżeli faktyczny przychód pracownika jest wyższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia [3], to przy ustalaniu kwoty, która jest podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, przychód pracownika jest pomniejszany o równowartość diet przysługujących z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonych w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju [4]. Tak ustalony miesięczny przychód tych osób, który stanowi podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia (w 2017 r. jest to kwota  4.263 zł).

Kwota minimalnej podstawy wymiaru składek jest w każdym przypadku równa pełnej kwocie przeciętnego wynagrodzenia i nie ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do okresu przebywania za granicą, jeżeli pracownik przebywał za granicą tylko przez część miesiąca, ani za okres, za który nie otrzymywał wynagrodzenia, np. w związku z pobieraniem przez część miesiąca zasiłku.

Jeżeli miesięczny przychód pracownika nie przewyższa kwoty przeciętnego wynagrodzenia, to podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika wykonującego pracę za granicą stanowi jego faktyczny przychód (bez pomniejszania o równowartość diet).

Ustalając, czy przychód pracownika jest wyższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, czy nie przewyższa tej kwoty, brany jest pod uwagę łączny przychód pracownika uzyskany w danym miesiącu, a więc zarówno za pracę za granicą, jak i za pracę w Polsce, jeżeli pracownik w tym samym miesiącu wykonywał pracę w Polsce i za granicą.

Trzeba przypomnieć, że przed 1 października 2016 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społecznego tych pracowników stanowił przychód pracownika, pomniejszony w każdym przypadku o równowartość diet przysługujących z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu za granicą.  Pomniejszenie o równowartość diet dotyczyło wszystkich pracowników wykonujących pracę za granicą, a podstawa wymiaru składek nie mogła być w każdym przypadku niższa od przeciętnego wynagrodzenia. Kwota przeciętnego wynagrodzenia ulegała odpowiedniemu zmniejszeniu proporcjonalnie do okresu przebywania za granicą, jeżeli pracownik przebywał za granicą tylko przez część miesiąca.

Szczególne zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków

Ze względu na specyfikę ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników wykonujących pracę za granicą, przyjęte zostały szczególne zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących tym pracownikom.

Te szczególne zasady oznaczają m. in., że:

• wypłacone pracownikowi w danym miesiącu, łącznie z wynagrodzeniem „podstawowym” za ten miesiąc, składniki wynagrodzenia przysługujące za inny miesiąc (np. wynagrodzenie za godziny nadliczbowe wypłacone za dwa ostatnie miesiące, podwyżka miesięcznego wynagrodzenia wypłacona z okresem wstecznym) są traktowane tak jak wynagrodzenie za miesiąc, za który jest wypłacone „podstawowe” wynagrodzenie miesięczne,
• składniki przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc (np. kwartał, rok) są traktowane tak jak składniki przysługujące za okresy miesięczne i są uwzględniane łącznie z „podstawowym” wynagrodzeniem  za dany miesiąc,
• nie wyłącza się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania zasiłków,
• nie wyłącza się składników wynagrodzenia przysługujących pracownikowi  do określonego terminu,
• nie uzupełnia się wynagrodzenia w związku z usprawiedliwioną nieobecnością w pracy.

Szczególne zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków dla pracowników delegowanych dotyczą wszystkich przypadków, a więc zarówno takich, gdy miesięczny przychód pracownika przewyższa kwotę przeciętnego wynagrodzenia, jak i takich, gdy miesięczny przychód pracownika kwoty tej nie przewyższa.

Wymienione zasady, z wyjątkiem zasady dotyczącej nieuzupełniania wynagrodzenia, nie są nowe; obowiązywały także przed 1 października 2016 roku.

Składniki wynagrodzenia wypłacone w jednym miesiącu za „dany” miesiąc i za inne miesiące

W związku ze szczególnymi zasadami obowiązującymi przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników wykonujących pracę za granicą, przy ustalaniu podstawy wymiaru przysługujących im zasiłków mają  zastosowanie odstępstwa od ogólnych zasad ustalania podstawy wymiaru, m. in.:

• nie stosuje się zasady przyjmowania wynagrodzenia „za okres”, za który to wynagrodzenie zostało wypłacone,
• do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się wszystkie składniki wynagrodzenia wypłacone „w danym miesiącu”.

Dotyczy to przypadków, gdy w jednym miesiącu pracownik otrzymuje wynagrodzenie za różne okresy, tj. wynagrodzenie za bieżący miesiąc i wynagrodzenie za miesiąc lub miesiące wcześniejsze.

Przykład 1
[We wszystkich przykładach dla uproszczenia zostało przyjęte, że dieta za 1 dzień pobytu za granicą wynosi 49 euro oraz kurs euro wynosi 4,30 zł.]

Pracownik, który wykonuje  pracę za granicą ma prawo do wynagrodzenia zasadniczego w stałej miesięcznej kwocie oraz do premii miesięcznej. Wynagrodzenie zasadnicze otrzymuje w terminie do 28-ego dnia każdego miesiąca, a premię miesięczną do 10-ego dnia następnego miesiąca. Pracownik jest zatrudniony od 1 marca 2017 r.  Jest niezdolny do pracy w związku z wypadkiem przy pracy od 1 do 10 lipca 2017 r. Pracownik otrzymał:

• w marcu 2017 r. – wynagrodzenie zasadnicze za marzec 2017 r.,
• w kwietniu 2017 r. – wynagrodzenie zasadnicze za kwiecień 2017 r. i premię miesięczną za marzec 2017 r.,
• w maju 2017 r. – wynagrodzenie zasadnicze za maj 2017 r. i premię miesięczną za kwiecień 2017 r.,
• w czerwcu 2017 r. – wynagrodzenie zasadnicze za czerwiec 2017 r. i premię miesięczną za maj 2017 r.,
• w lipcu 2017 r. – wynagrodzenie zasadnicze za lipiec 2017 r. i premię miesięczną za czerwiec 2017 roku.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia, które stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za okres od marca do czerwca 2017 roku. Premię miesięczną, którą pracownik otrzymał  w następnym miesiącu, uwzględnia się jako przychód za miesiąc, w którym pracownik ją otrzymał,  tj.:

• premia za marzec, która została wypłacona w kwietniu jest przychodem za kwiecień,
• premia za kwiecień, która została wypłacona w maju jest przychodem za maj,
• premia za maj, która została  wypłacona w czerwcu jest przychodem za czerwiec.

Premii za czerwiec, którą pracownik otrzymał w lipcu nie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego, który przysługiwał  od 1 do 10 lipca 2017 roku.

Składniki wynagrodzenia wypłacone za okresy dłuższe niż miesiąc

Zasada, zgodnie z którą do ustalenia podstawy wymiaru zasiłków przyjmuje się wynagrodzenie wypłacone „w danym miesiącu” dotyczy zarówno miesięcznych składników wynagrodzenia, jak i składników wynagrodzenia przysługujących za okresy dłuższe niż miesiąc. Składników wynagrodzenia, które przysługują za okresy dłuższe niż miesiąc nie uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku według ogólnych zasad, poprzez ich doliczenie  do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - w proporcji 1/12.

Uwzględnia się je natomiast na zasadach, które dotyczą miesięcznych składników wynagrodzenia, a więc dolicza się je do wynagrodzenia za miesiąc, w którym zostały wypłacone.

Przykład 2
Pracownik, który wykonuje  pracę za granicą, ma prawo do wynagrodzenia zasadnicz...