ZUS odmawia wydania zaświadczeń A1

Nowo opracowane wytyczne, które zaczęły obowiązywać od dnia 2 maja 2018 r. przewidują: odejście od stosowania art. 11 rozp. nr 987/2009 podczas rozpatrywania wniosku cudzoziemca o poświadczenie dokumentu A1, uwzględnienie na potrzeby postępowania poszerzonej listy tytułów pobytowych uprawniających cudzoziemca do legalnego przebywania oraz wykonywania pracy na terytorium RP, a także uznanie rezydencji podatkowej obywatela państwa trzeciego w RP, jako drugiego, oprócz jednego z przedstawionych powyżej tytułów pobytowych za bezwzględnie obowiązujące kryterium do uznania pobytu cudzoziemca na terytorium RP za legalny - poinformowało Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Zapytanie nr 8238 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie wydawania zaświadczeń A1

Szanowna Pani Minister!

W dniu 27 października 2017 r. odbyło się w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej robocze spotkanie wiceministra Marcina Zielenieckiego oraz naczelnika Departamentu Ubezpieczeń i Składek Anny Nowickiej z przedstawicielami środowisk pracodawców. Z informacji medialnych wynika, że podczas spotkania został dość szeroko omówiony problem odmowy wydawania zaświadczeń A1 dla kierowców z Ukrainy i innych państw trzecich. Podczas spotkania przedstawiciele pracodawców przytoczyli m.in. treść art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 987/2009 i wykazali, że ZUS nadużywa własnych uprawnień. Wskazano bowiem, iż z treści przywołanego uregulowania wynika expressis verbis, iż przesłanki ustalenia ośrodka życiowego pracownika wskazane w rzeczonym przepisie powinny być brane pod uwagę nie przez ZUS (podczas oceny zasadności wydania zaświadczenia A1), lecz między organami państw członkowskich, gdyby zaistniał spór w przedmiotowym zakresie.

W związku z powyższym zwracam się z prośbą o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

1. Jakiego rodzaju wymogi skutkujące możliwością uzyskania zaświadczenia A1 zobowiązani są spełniać pracownicy lub zleceniobiorcy niebędący obywatelami polskimi oraz niewykonujący zawodu kierowcy transportu drogowego (mając na uwadze ustalenia z konsultacji z pracodawcami w MRPiPS)?
2. Czy również w kontekście otwarcia rynku pracy na terenie Niemiec dla obywateli Ukrainy możliwe jest oddelegowanie pracowników narodowości ukraińskiej zatrudnionych na terenie Polski przez pracodawcę polskiego na teren innego państwa członkowskiego UE (analogicznie jak w przypadku zatrudnionych pracowników będących obywatelami polskimi), a tym samym uzyskanie zaświadczenia A1?
3. Mając na uwadze treść wyroku TSUE z dnia 25.10.2018r., C-451/17, czy możliwe jest uznanie, że człowiek zamieszkujący na terenie Polski, a nadto nieposiadający obywatelstwa polskiego oraz niepodlegający ubezpieczeniom społecznym według polskiego systemu ubezpieczeń społecznych, uprawniony jest do uzyskania zaświadczenia A1 wyłącznie z samego faktu zamieszkiwania lub posiadania miejsca zwykłego pobytu na terenie Polski? Teza wyroku: art. 14 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w związku z art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zmienionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 465/2012 z dnia 22 maja 2012 r., należy interpretować w ten sposób, że pracownika zatrudnionego w celu oddelegowania do innego państwa członkowskiego należy uznać za osobę, która „bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia podlega już ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym siedzibę ma jej pracodawca” w rozumieniu art. 14 ust. 1 rozporządzenia nr 987/2009, nawet jeśli pracownik ten nie miał statusu osoby ubezpieczonej na podstawie ustawodawstwa tego państwa członkowskiego bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia, o ile w tym momencie pracownik miał miejsce zamieszkania we wspomnianym państwie członkowskim, czego ustalenie należy do sądu odsyłającego.

Poseł Katarzyna Osos

4 stycznia 2019 r.

Odpowiedź na zapytanie nr 8238 w sprawie wydawania zaświadczeń A1

W odpowiedzi na zapytanie poselskie Pani Poseł Katarzyny Osos, w sprawie wydawania przez ZUS dokumentów A1 zatrudnianym przez polskie firmy pracownikom będącym obywatelami państw trzecich, w kontekście zastosowania wobec nich przepisów o unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, pozwalam sobie przedstawić następujące wyjaśnienia.

Na wstępie chciałbym podkreślić, iż podstawą prawną zastosowania wobec obywateli państw trzecich przepisów regulujących unijną koordynację systemów zabezpieczenia społecznego jest art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzającego rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami, jedynie ze względu na swoje obywatelstwo. Przewiduje on bowiem, że rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 mają zastosowanie do obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich śmierci, pod warunkiem, że zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i znajdują się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego[1].

Ponadto, tytułem wyjaśnienia, należy wskazać, że dokument A1 - czyli „Zaświadczenie o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej” stanowi dokument związany z realizacją postanowień zawartych w art. 11 – 16 rozporządzenia 883/2004 oraz art. 19 rozporządzenia 987/2009. Niniejszy dokument wydaje się w celu potwierdzenia, któremu ustawodawstwu dotyczącemu zabezpieczenia społecznego dana osoba podlega oraz poświadczenia, że nie jest ona zobowiązana do opłacania składek w innym państwie członkowskim. W rozpatrywanym kontekście wydanie dokumentu A1 jest jednak czynnością wtórną w stosunku do stwierdzenia, czy dana osoba w ogóle spełnia przesłanki, aby zastosować wobec niej przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Innymi słowy, najpierw należy ustalić, czy dana osoba może zostać objęta przepisami o unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, a następnie można rozpatrzyć wniosek o wydanie dokumentu A1.

W artykule 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego[2] definiuje się pojęcia „zamieszkanie” i „pobyt”. Pierwsze z nich oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa, natomiast drugie oznacza pobyt czasowy. Jednocześnie, przepis art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego[3] jest jedynym przepisem na gruncie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, który wskazuje na elementy służące ustaleniu miejsca zamieszkania (ośrodka interesów życiowych). Należą do nich, zgodnie z następującym katalogiem:

a) czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich;
b) sytuacja danej osoby, w tym:

(i) charakter i specyfika wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę;
(ii) jej sytuacja rodzinna oraz więzi rodzinne;
(iii) prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym;
(iv) w przypadku studentów – źródło ich dochodu;
(v) jej sytuacja mieszkaniowa, zwłaszcza informacja, czy sytuacja ta ma charakter stały;
(vi) państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Należy również podkreślić, że instytucja ubezpieczeniowa, której zadaniem jest dokonanie weryfikacji danego stanu faktycznego, a w tych przypadkach ustalenie możliwości zastosowania wobec obywatela państwa trzeciego unijnych przepisów o koordynacji, musi dysponować pewnym instrumentarium, na podstawie którego będzie mogła dokonać przedmiotowej weryfikacji. Z...