ZUS. Nowe zasiłki macierzyńskie i opiekuńcze od 2 stycznia 2016 r.

W dniu 2 stycznia 2016 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1268) zwana dalej ustawą z dnia 24 lipca 2015 r., która nowelizuje ustawę z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1502, z późn. zm.) oraz niektóre inne ustawy, w tym ustawę z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159, z późn. zm.) zwaną dalej ustawą z dnia 25 czerwca 1999 r.

W dniu 22 lutego 2016 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1220), która między innymi w art. 1 pkt. 19 nowelizuje brzmienie art. 182 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy oraz w art. 4 nowelizuje art. 30 ust. 4 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r.

W dniu 1 marca 2016 r. wchodzi w życie zmiana art. 182 Kodeksu pracy, wprowadzona powołaną ustawą z dnia 24 lipca 2015 r.

I. Prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego i urlopu ojcowskiego

Zmiany dotyczące prawa do zasiłku macierzyńskiego w przypadku oddania lub porzucenia dziecka przez ubezpieczoną

1. Od dnia 22 lutego 2016 r. przepisem art. 182 Kodeksu pracy wprowadzono nowe okoliczności powodujące, że matce nie przysługuje część urlopu macierzyńskiego przypadająca po dniu umieszczenia dziecka na podstawie orzeczenia sądu w pieczy zastępczej, w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym albo w zakładzie rehabilitacji leczniczej. Urlop macierzyński po porodzie nie może być jednak krótszy niż 8 tygodni.

2. Od 1 marca 2016 r. wchodzi w życie nowe brzmienie art. 182 Kodeksu pracy, spójne zzapisami zawartymi w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r., stanowiące o porzuceniu dziecka przez matkę.

3. Wprowadzono regulację, zgodnie z którą w przypadku porzucenia dziecka przez pracownicę prawo do części urlopu macierzyńskiego przysługuje pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi - innemu członkowi najbliższej rodziny nie wcześniej niż po wykorzystaniu przez pracownicę co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego. Za okres przypadający po dniu porzucenia dziecka, a przed upływem 8 tygodni po porodzie, pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi - innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje za ten okres prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego, zgodnie z art. 32a ustawy z 25 czerwca 1999 r. (pkt 42 wytycznych).

4. Powyższe regulacje mają odpowiednio zastosowanie również do ubezpieczonych niebędących pracownikami, osób pobierających zasiłek macierzyński w okresie urlopu wychowawczego oraz osób pobierających zasiłek macierzyński po ustaniu tytułu ubezpieczenia.

Rozszerzenie zakresu przypadków, w których rodzice dziecka mogą dzielić się uprawnieniami z tytułu macierzyństwa

5. Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. zmodyfikowała istniejące i rozszerzyła w art. 180 Kodeksu pracy przypadki, w których możliwe jest dzielenie się przez rodziców dziecka uprawnieniami z tytułu macierzyństwa, również w przypadku gdy jedno z nich jest pracownikiem, a drugie jest osobą ubezpieczoną w systemie pozapracowniczym, wskazaną w art. 1751 pkt 1 i 2 Kodeksu pracy. Przypadki te zostały także przewidziane w przepisach art. 29 ust. 3 - 10 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. Ponadto w przypadkach, o których mowa w art. 29 ust. 3 - 7 tej ustawy (rezygnacja przez ubezpieczoną z zasiłku macierzyńskiego po 14 tygodniach po porodzie, rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczoną matkę dziecka legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, przerwanie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres pobytu w szpitalu, zgon matki ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka), dzielenie się przez rodziców dziecka uprawnieniami z tytułu macierzyństwa dotyczy także sytuacji, gdy jedno z rodziców dziecka jest osobą ubezpieczoną, a drugie korzysta z prawa do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo urlopu rodzicielskiego na podstawie odrębnych przepisów (np. jako funkcjonariusz).

6. W przypadku podjęcia przez matkę dziecka nieposiadającą tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko przysługuje, w okresie trwania zatrudnienia matki, prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej od dnia podjęcia zatrudnienia przez matkę dziecka aż do wyczerpania wymiaru urlopu macierzyńskiego, który przysługiwałby matce dziecka oraz zasiłek macierzyński za okres tego urlopu. Urlop przysługuje na pisemny wniosek pracownika - ojca, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu. Powyższe uprawnienie przysługuje także, jeżeli matka podjęła zatrudnienie w okresie, za który przysługuje urlop rodzicielski.

Przykład 1:

Matka dziecka, niepodlegająca ubezpieczeniu chorobowemu, w dniu 2 stycznia 2016 r. urodziła dziecko. Od 2 lutego 2016 r. podjęła zatrudnienie w połowie pełnego wymiaru czasu pracy. Pracownik - ojciec wychowujący dziecko zwrócił się o udzielenie urlopu macierzyńskiego i wypłacenie zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu. Pracownikowi przysługuje prawo do urlopu i zasiłku macierzyńskiego od 2 lutego 2016 r. do 20 maja 2016 r. Wystąpił on następnie z wnioskiem o udzielenie mu urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze 32 tygodni i o wypłacenie zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu, tj. od 21 maja 2016 r. do 30 grudnia 2016 r. Od dnia 1 października 2016 r. matka dziecka przerwała zatrudnienie, w związku z czym od tego dnia urlop rodzicielski i zasiłek macierzyński pracownikowi - ojcu nie przysługują.

7. W przypadku złożenia przez pracownika - ojca dziecka wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, w terminie 21 dni od podjęcia zatrudnienia przez matkę dziecka, zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru.

8. Zasady przedstawione w pkt. 6 i 7 mają także odpowiednio zastosowanie do ubezpieczonego - ojca dziecka niebędącego pracownikiem.

Zmiany dotyczące zasiłku macierzyńskiego przysługującego za okres po zgonie dziecka

9. W przypadku zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia - pracownica, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, jednak nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Zasada ta ma odpowiednio zastosowanie do ubezpieczonych niebędących pracownikami, osób pobierających zasiłek macierzyński w okresie urlopu wychowawczego oraz osób pobierających zasiłek macierzyński po ustaniu tytułu ubezpieczenia.

Przykład 2:

Pracownica w dniu 2 sierpnia 2015 r. urodziła przy jednym porodzie dwoje dzieci. Pracownica ma prawo do urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego od 2 sierpnia 2015 r. do 5 marca 2016 r. (31 tygodni). W dniu 20 stycznia 2016 r., tj. w 25 tygodniu życia jedno z dzieci zmarło. Pracownicy przysługuje urlop i zasiłek macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, tj. 20 tygodni (wymiar urlopu z tytułu urodzenia jednego dziecka), jednak nie krócej niż 7 dni od dnia zgonu dziecka. Ponieważ pracownica przed zgonem dziecka wykorzystała pełny wymiar urlopu macierzyńskiego przysługującego z tytułu urodzenia jednego dziecka, urlop i zasiłek macierzyński przysługuje jej przez okres 7 dni po dniu zgonu dziecka, tj. do 27 stycznia 2016 r.

Prawo do przerwania pobierania zasiłku macierzyńskiego w przypadku gdy dziecko wymaga opieki szpitalnej

10. Zasada, zgodnie z którą w razie gdy dziecko wymaga opieki szpitalnej, pracownica, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, pozostałą część tego urlopu może wykorzystać w terminie późniejszym, po wypisaniu dziecka ze szpitala, ma zastosowanie także do pracowników korzystających z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. Pracownik korzystający z jednego z tych urlopów może przerwać urlop w związku z pobytem dziecka w szpitalu, a pozostały z danej części wymiar urlopu wykorzystać po wypisaniu dziecka ze szpitala. Urlop wykorzystany po wypisaniu dziecka ze szpitala nie stanowi odrębnej części.

Zasada ta ma odpowiednio zastosowanie do ubezpieczonych niebędących pracownikami.

Przykład 3:

Pracownik ojciec dziecka urodzonego w dniu 2 stycznia 2016 r., wystąpił o urlop ojcowski w wymiarze tygodnia, od 14 marca do 20 marca 2016 r. Jednak po wykorzystaniu przez niego dwóch dni urlopu, tj. w dniu 16 marca 2016 r., dziecko zostało objęte opieką szpitalną na okres dwóch tygodni. Od dnia następnego po wypisaniu dziecka ze szpitala, pracownik wykorzystał 5 dni urlopu ojcowskiego od 30 marca do 3 kwietnia 2016 r., pozostałe w wyniku przerwania pierwszej części urlopu, w związku z pobytem dziecka w szpitalu oraz nabył za ten okres zasiłek macierzyński. Rok później, w terminie od 4 lipca do 10 lipca 2017 r., pracownik wykorzystał pozostałą część urlopu ojcowskiego i zasiłku macierzyńskiego, w wymiarze tygodnia.

Nowy wymiar zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego

11. Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. uchyliła przepisy stanowiące o dodatkowym urlopie macierzyńskim oraz dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 29a ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r., nadanym ustawą z dnia 24 lipca 2015 r., zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego. Wymiar urlopu rodzicielskiego uległ wydłużeniu o dotychczasowy okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.

12. Od 2 stycznia 2015 r. urlop rodzicielski przysługuje w wymiarze do:

  1. 32 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz w przypadku przyjęcia na wychowanie i wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia lub przyjęcia na wychowanie jako rodzina zastępcza z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej jednego dziecka w wieku do siódmego, a w przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego do dziesiątego roku życia, zwanego dalej "przyjęciem dziecka na wychowanie";
  2. 34 tygodni - w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci oraz w przypadku równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci;
  3. 29 tygodni - w przypadku przyjęcia na wychowanie, gdy pracownik ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w minimalnym wymiarze wynoszącym 9 tygodni.

Terminy na złożenie wniosków o urlop rodzicielski i zasiłek macierzyński za okres tego urlopu

15. Wydłużeniu uległ maksymalny termin na złożenie przez pracownicę (pracownika) wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego z 14 na 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

16. Z 14 na 21 dni po porodzie zmienił się także maksymalny termin na złożenie wniosku o udzielenie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, skutkującego wypłatą zasiłku macierzyńskiego w wysokości 80% podstawy wymiaru za okres tych urlopów.

17. W przypadku, o którym mowa w pkt. 14, gdy pracownica dzieli się z pracownikiem - ojcem wychowującym dziecko albo ubezpieczonym - ojcem dziecka korzystaniem z urlopu rodzicielskiego albo pobieraniem zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi tego urlopu lub jego części, wniosek dotyczący rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego w całości albo w części powinien być składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed przystąpieniem do pracy.

Nie zmienia się termin na złożenie wniosku o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego przez ubezpieczonych niebędących pracownikami, osoby pobierające zasiłek macierzyński w okresie urlopu wychowawczego oraz osoby pobierające zasiłek macierzyński po ustaniu tytułu ubezpieczenia. Wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego osoby te powinny złożyć przed rozpoczęciem korzystania z zasiłku macierzyńskiego za ten okres.

Zasady przedstawione w pkt. 14 i 15 mają odpowiednio zastosowanie do ubezpieczonych niebędących pracownikami, osób pobierających zasiłek macierzyński w okresie urlopu wychowawczego oraz osób pobierających zasiłek macierzyński po ustaniu tytułu ubezpieczenia, z tym, że wniosek dotyczący rezygnacji z pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części powinien być złożony przed dniem, od którego ubezpieczony rezygnuje z pobierania zasiłku.

Zasady ustalania okresu urlopu rodzicielskiego i zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu

18. Urlop rodzicielski jest udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu przez pracownika urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego przez ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, w nie więcej niż 4 częściach stanowiących wielokrotność tygodnia, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, z uwzględnieniem zasad przedstawionych w pkt. 20 i 22.

19. Część urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni, z wyjątkiem:

  1. pierwszej części urlopu rodzicielskiego, która w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, nie może być krótsza niż 6 tygodni, a w przypadku przyjęcia przez pracownika dziecka na wychowanie nie może być krótsza niż 3 tygodnie;
  2. sytuacji, w której pozostała do wykorzystania część urlopu (tj. ostatnia część urlopu) jest krótsza niż 8 tygodni.

20. Urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu przez ubezpieczonego niebędącego pracownikiem. W takim przypadku urlop ten jest udzielany nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Urlopu tego udziela się maksymalnie w dwóch częściach, których wymiar określa się na takich samych zasadach jak wymiar pozostałych części urlopu rodzicielskiego (pkt 19).

Przykład 4:

Pracownica od 2 listopada 2015 r. do 20 marca 2016 r. korzysta z urlopu macierzyńskiego i zasiłku macierzyńskiego za okres tego urlopu. Od 21 marca do 10 lipca 2016 r. przebywa na urlopie rodzicielskim w wymiarze 16 tygodni i z dniem 11 lipca 2016 r. wraca do pracy. Dziecko ukończy 6 rok życia w dniu 2 listopada 2021 r. Pozostałą część urlopu rodzicielskiego pracownica zamierza wykorzystać w terminie późniejszym. Pracownica występuje o udzielenie urlopu rodzicielskiego za pozostały należny jej okres od 2 października 2021 r. Ponieważ urlop rodzicielski może być udzielony pracownicy nie dłużej niż do 31 grudnia 2021 r., pracownicy przysługuje tylko 13 tygodni z pozostałej do wykorzystania części urlopu rodzicielskiego.

21. Zgodnie z Kodeksem pracy pracownik w każdym czasie może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego za zgodą pracodawcy, co oznacza że zasiłek macierzyński za okres po rezygnacji z urlopu, nie przysługuje. W takim wypadku nie stosuje się zasady, zgodnie z którą urlop rodzicielski udzielany jest w tygodniach i zasady dotyczącej minimalnego wymiaru części urlopu rodzicielskiego.

22. W liczbie wykorzystanych części urlopu rodzicielskiego, uwzględnia się także liczbę wniosków o zasiłek macierzyński za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego albo jego części w przypadku, gdy drugi z rodziców dziecka jest ubezpieczonym niebędącym pracownikiem.

23. Powyższe zasady stosuje się także do okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczonych niebędących pracownikami, osoby pobierające zasiłek macierzyński w okresie urlopu wychowawczego oraz osoby pobierające zasiłek macierzyński po ustaniu tytułu ubezpieczenia.

Łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu

24. Część urlopu rodzicielskiego, o którą urlop ten zostanie proporcjonalnie wydłużony, wydłuża tę część urlopu rodzicielskiego, podczas której pracownik łączył korzystanie z urlopu z wykonywaniem pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy udzielającego urlopu. Wydłużenie urlopu rodzicielskiego nie stanowi jego odrębnej części. W przypadku łączenia przez pracownika korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części.

25. W przypadku, o którym mowa w pkt. 24, całkowity wymiar urlopu rodzicielskiego nie może przekroczyć:

  1. 64 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub przyjęcia jednego dziecka na wychowanie;
  2. 68 tygodni - w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci lub równoczesnego przyjęcia na wychowanie więcej niż jednego dziecka.

26. Okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego.

Przykład 5:

...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »