Zgłaszanie i wyrejestrowywanie z ubezpieczeń społecznych osób wykonujących umowy cywilnoprawne

Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, w tym także zleceniobiorca (osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia), podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego zleceniobiorcy należy do płatnika składek – zleceniodawcy.

Zgłoszenia zleceniobiorcy do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego płatnik składek dokonuje w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku tych ubezpieczeń, na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się cyframi 04. W sytuacji gdy zleceniobiorca podlega obowiązkowo jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu, zgłoszenie do tego ubezpieczenia następuje na druku ZUS ZZA. Zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego, które jest dla wymienionych wyżej osób dobrowolne, następuje w terminie przez nie wybranym; nie wcześniej jednak niż od daty złożenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem. Przy czym, jeżeli zleceniodawca w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń – tj. od dnia rozpoczęcia wykonywania umowy zlecenia (agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług) – dokona zgłoszenia zleceniobiorcy do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, objęcie ubezpieczeniem chorobowym nastąpi od daty wskazanej w tym zgłoszeniu.

Płatnik składek przed zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych zleceniobiorcy powinien ustalić, czy umowa zlecenia jest dla tej osoby jedynym tytułem do ubezpieczeń. Jeżeli zleceniobiorca nie posiada innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych, z tytułu wykonywanej umowy podlega zgłoszeniu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego.

W sytuacji gdy ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla zleceniobiorcy są dobrowolne (osoba ta posiada inny tytuł rodzący obowiązek ubezpieczeń społecznych) a ubezpieczony chce przystąpić do tych ubezpieczeń, zgłoszenie do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych następuje na druku ZUS ZUA. Jeżeli zleceniobiorca nie złoży wniosku o objęcie go dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu umowy zlecenia (agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług), podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Każda osoba, wobec której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych, podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Płatnik składek jest zobowiązany złożyć zgłoszenie wyrejestrowania w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu. Tym samym po zakończeniu umowy zlecenia (agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług) zleceniodawca dokonuje wyrejestrowania zleceniobiorcy z ubezpieczeń, na druku ZUS ZWUA, podając jako datę wyrejestrowania datę, od której osoba ta nie podlega już ubezpieczeniom.

Wyrejestrowaniu – i ponownemu zgłoszeniu do ubezpieczeń – podlega także osoba, w stosunku do której nastąpiła zmiana danych, wykazanych w zgłoszeniu, dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania. O powyższych zmianach płatnik składek zawiadamia ZUS właśnie poprzez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponowne zgłoszenie do ubezpieczeń, zawierające prawidłowe dane.

O wszelkich zmianach danych, wykazanych w zgłoszeniu do ubezpieczeń zleceniobiorcy, zleceniodawca zawiadamia ZUS w terminie 7 dni od zaistnienia zmian, stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez ZUS.

Przykład 1
Osoba zawarła w styczniu 2016 roku umowę zlecenia ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością na okres 10 dni. Jest to dla niej jedyny tytuł do ubezpieczeń społecznych.
Zleceniodawca, jako płatnik składek, jest zobowiązany zgłosić tę osobę do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego, zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczony złoży wniosek o objęcie tym ubezpieczeniem, na formularzu ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczeń 04 XX XX. Po zakończeniu wykonywania umowy zlecenia płatnik składek dokonuje wyrejestrowania zleceniobiorcy z tych ubezpieczeń, na formularzu ZUS ZWUA.

Przykład 2
Osoba wykonuje umowę zlecenia od 15 stycznia 20016 r. Z tytułu tej umowy podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla niej dobrowolne. 
Zleceniodawca dokonał zgłoszenia tej osoby do obowiązkowych ubezpieczeń od 15 stycznia 2016 r., na formularzu ZUS ZUA. Osoba ta nie złożyła wniosku o objęcie jej ubezpieczeniem chorobowym. Wniosek taki został przez nią złożony 15 lutego 2016 r., ze wskazaną datą objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym również od 15 lutego 2016 r.
W tej sytuacji zleceniodawca, na formularzu ZUS ZWUA, powinien wyrejestrować zleceniobiorcę z dotychczasowych ubezpieczeń od 15 lutego 2016 r., a następnie, na formularzu ZUS ZUA, zgłosić go do wszystkich ubezpieczeń (obowiązkowych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz dobrowolnego chorobowego) również od 15 lutego 2016 r.

Przykład 3
Zleceniobiorca poinformował zleceniodawcę, iż od 1 stycznia 2016 r. rozpoczyna wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę, zawartej z innym podmiotem niż zleceniodawca, z miesięcznym wynagrodzeniem wyższym od minimalnego wynagrodzenia. Osoba ta z tytułu umowy zlecenia była zgłoszona do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz ubezpieczenia zdrowotnego.
Od 1 stycznia 2016 r. zleceniobiorca z tytułu umowy zlecenia podlega dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i nie składa wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami. Obowiązkowe z tytułu umowy zlecenia jest dla niego jedynie ubezpieczenie zdrowotne.
Zleceniodawca dokonuje wyrejestrowania zleceniobiorcy z dotychczasowych ubezpieczeń, na formularzu ZUS ZWUA, od 1 stycznia 2016 r. Z uwagi na obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu umowy zlecenia powinien następnie dokonać zgłoszenia tej osoby do ubezpieczenia zdrowotnego, na formularzu ZUS ZZA, od 1 stycznia 2016 r.

Także w sytuacji, gdy zleceniobiorca wykonuje równocześnie dwie (lub więcej) umowy zlecenia lub o świadczenie usług na rzecz tego samego zleceniodawcy (przedmiot tych umów jest różny) to podlega zgłoszeniu do odpowiednich ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego. W przypadku, gdy jedna z tych umów została rozwiązana bądź wygasła wcześniej płatnik powinien przekazać do Zakładu wyrejestrowanie z ubezpieczeń na dokumencie ZUS ZWUA oraz zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego albo wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego od tej samej daty co wyrejestrowanie - na dokumencie ZUS ZUA albo ZUS ZZA z tego tytułu (umowy), który nadal trwa (umowa nie została rozwiązana/nie wygasła).

Przykład 4
Od 1 stycznia 2016 r. zleceniobiorca wykonuje 2 umowy zlecenia o różnym przedmiocie na rzecz tego samego zleceniodawcy. Z obydwu umów został zgłoszony do ubezpieczeń (z żadnej z nich przychód nie osiąga kwoty minimalnego wynagrodzenia). Pierwsza umowa została rozwiązana od 1 lutego br. Druga nadal jest wykonywana. Zleceniodawca dokonał wyrejestrowania zleceniobiorcy z ubezpieczeń, na formularzu ZUS ZWUA, od 1 lutego 2016 r. Z uwagi na nadal istniejący obowiązek ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu drugiej umowy zlecenia dokonał zgłoszenia tej osoby do tych ubezpieczeń, na formularzu ZUS ZUA, od 1 lutego 2016 r.

Uwaga!
Ogólne zasady sporządzania dokumentów zgłoszeniowych oraz terminy i formy ich przekazywania znajdują się w poradniku „Ogólne zasady wypełniania i korygowania dokumentów ubezpieczeniowych” dostępnym na stronie internetowej Zakładu - www.zus.pl 

Szczegółowe informacje dotyczące wypełniania dokumentów zgłoszeniowych znajdują się w poradnikach: „ZUS ZUA – zgłoszenie do ubezpieczeń/zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej. Jak wypełnić i skorygować.”, „ZUS ZZA – zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego/zgłoszenie zmiany danych. Jak wypełnić i skorygować”, „ZUS ZIUA – zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych osoby ubezpieczonej. Jak wypełnić i skorygować”, „ZUS ZWUA- wyrejestrowanie z ubezpieczeń. Jak wypełnić i skorygować.”

www.zus.pl