ZFŚS 2022: Do końca maja należy wpłacić pierwszą ratę

Zgodnie z ustawą z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, pracodawca przekazuje odpis na rachunek bankowy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w terminie do dnia 30 września, z tym, że w terminie do dnia 31 maja przekazuje kwotę stanowiącą co najmniej 75% równowartości odpisów.

W tym roku, zgodnie z ustawą z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. poz. 2445), podstawa naliczania odpisów na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, w porównaniu do 2021 r., zmieniła się. Od 1 stycznia 2022 r. przy jej obliczaniu należy bowiem stosować przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej, w drugim półroczu 2019 r. ogłoszone przez Prezesa GUS, tj. 4434,58 zł. Dla porównania, do końca 2021 r. stosowana była kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z drugiego półrocza 2018 r. w kwocie 4134,02 zł.

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych tworzą pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku, co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, tworzą zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na wniosek zakładowej organizacji związkowej.

PAMIĘTAJ!
Obowiązek tworzenia funduszu należy oceniać według stanu zatrudnienia na dzień 1 stycznia danego roku.

Pracodawcy prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych tworzą fundusz świadczeń socjalnych bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników.

Środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych administruje pracodawca. Niewykorzystane środki funduszu w danym roku kalendarzowym przechodzą na rok następny.

Środki funduszu należy gromadzić na odrębnym rachunku bankowym.

Środki zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie podlegają egzekucji, z wyjątkiem przypadków, gdy egzekucja jest prowadzona w związku z zobowiązaniami funduszu.

Kto korzysta z funduszu?

Osobami uprawnionymi do korzystania z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych są:

• pracownicy i ich rodziny,
• emeryci i renciści – byli pracownicy i ich rodziny oraz
• inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z funduszu.

Zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu oraz zasady przeznaczania środków z niego na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie ustalanym zgodnie z art. 27 ust. 1 lub 30 ust. 6 ustawy o związkach zawodowych.

UWAGA! 
W świetle przepisów ustawy o związkach zawodowych przyznawanie pracownikom świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych dokonywane jest w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową.

Przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z funduszu uzależnia się od sytuacji:

• życiowej,
• rodzinnej i
• materialnej

osoby uprawnionej do korzystania z funduszu.

Mali przedsiębiorcy

Pracodawcy, zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, z wyjątkiem pracodawców prowadzących działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych, mogą:

• tworzyć fundusz do wysokości i na zasadach określonych w ustawie lub
• wypłacać świadczenie urlopowe.

PAMIĘTAJ!
Wyboru między prowadzeniem funduszu a świadczeniem urlopowym dokonują wyłącznie pracodawcy zatrudniający poniżej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty.

Świadczenie urlopowe

Świadczenie urlopowe wypłaca pracodawca raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Nie ma znaczenia, czy 14-dniowy urlop wykorzystywany przez pracownika pochodzi z „oszczędności urlopowych” roku poprzedniego, czy też z wymiaru urlopu przysługującego w bieżącym roku.

Wypłata świadczenia urlopowego następuje nie później niż w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego.

PAMIĘTAJ!
Świadczenie urlopowe:

• nie podlega składce na ubezpieczenie społeczne pracowników,
• ma charakter roszczenia ze stosunku pracy wobec pracodawcy,
• nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego odpowiedniego do rodzaju zatrudnienia,
• jego wysokość wypłacana każdemu pracownikowi ustalana jest proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy,
• przysługuje pracownikom młodocianym w pełnej przewidzianej wysokości niezależnie od wymiaru czasu pracy.

Działalność socjalna

Działalność socjalna obejmuje:

• usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku,
• działalność kulturalno-oświatową,
• działalność sportowo-rekreacyjną,
• opiekę nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowaną przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego,
• udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także
• zwrotną lub bezzwrotną pomoc na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.

UWAGA! 
Wykluczone jest finansowanie świadczeń przyznanych pracownikom w związku z ich zatrudnieniem w określonej firmie, takich jak:

• polisy ubezpieczeniowe,
• zakwaterowanie,
• dowóz do pracy,
• wyżywienie,
• składki na ubezpieczenie społeczne.

(Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 1 października 2013 r. III AUa 1313/12)

Wysokość odpisu

Pracodawca realizuje założenia regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych poprzez dokonanie stosownego odpisu na fundusz naliczany na podstawie przeciętnej liczby zatrudnionych.

Wysokość odpisu podstawowego wynosi na jednego zatrudnionego 37,5%.

Wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika młodocianego wynosi:

• w pierwszym roku nauki 5%,
• w drugim roku nauki 6%,
• w trzecim roku nauki 7% .

Wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika, wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub pracę o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych, wynosi 50%.

PAMIĘTAJ!
Podstawę wymiaru stanowi przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w poprzednim roku, bądź w jego drugim półroczu, w zależności, które okaże się wyższe.

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych tworzy się z corocznego odpisu podstawowego, dobrowolnych odpisów dodatkowych i ze zwiększeń. 

Odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych 2019-2022

¹⁾ W okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 31 lipca 2019 r. przez przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej należy rozumieć przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2013 r. (art. 5h ust. 1 ustawy o ZFŚS), które wyniosło 3278,14 zł.

²⁾ W okresie od dnia 1 sierpnia 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. przez przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej należy rozumieć przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2014 r. (art. 5h ust. 2 ustawy o ZFŚS), które wyniosło 3389,90 zł.

³⁾ W 2020 r. przez przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej należy rozumieć przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2018 r. (art. 5i ustawy o ZFŚS), które wyniosło 4134,02 zł.

⁴⁾ W 2021 r. przez przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej należy rozumieć przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2018 r. (art. 5j ustawy o ZFŚS), które wyniosło 4134,02 zł.

⁵⁾ W 2022 r. przez przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej należy rozumieć przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2019 r. (art. 5j ustawy o ZFŚS), które wyniosło 4434,58 zł.

Zwiększenie odpisu

Pracodawca może zwiększyć wysokość odpisu podstawowego o 6,25% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na:

• każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności;
• każdego emeryta i rencistę uprawnionego do opieki socjalnej.

Fakultatywny odpis na fundusz

Pracodawca, który utworzył zakładowy żłobek lub klub dziecięcy oraz przeznacza na ten cel z odpisu podstawowego kwotę odpowiadającą 7,5 punktu procentowego tego odpisu, może:

• zwiększyć fundusz na każdą zatrudnioną osobę o 7,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego
  
  pod warunkiem
• przeznaczenia całości tego zwiększenia na prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego.

Pracodawca, rozpoczynający działalność w roku kalendarzowym, zobowiązany do utworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, dokonuje odpisu na fundusz od następnego roku kalendarzowego.

Przekazanie odpisu

Pracodawcy rozpoczynający działalność w danym roku kalendarzowym, którzy ze względu na zatrudnienie mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty nie są zobowiązani do tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Z odroczenia utworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie mogą korzystać następujący pracodawcy rozpoczynający działalność w wyniku komercjalizacji, przejęcia, podziału lub połączenia zakładu lub jego części z równoczesnym przejęciem pracowników:

• zatrudniający co najmniej 50 pracowników;
• zatrudniający co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników (jeżeli zakładowy fundusz świadczeń socjalnych tworzony jest na wniosek zakładowej organizacji związkowej),
• prowadzący działalność w formie jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych.

PAMIĘTAJ!
Pracodawca przekazuje odpis na rachunek bankowy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w terminie do dnia 30 września, z tym, że w terminie do dnia 31 maja przekazuje kwotę stanowiącą co najmniej 75% równowartości odpisów.

Pracodawca nie ma obowiązku uiszczenia odsetek od kwot nieprzekazanych w terminie na rachunek bankowy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (Wyrok Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 1999 r. I PKN 663/98).

Zwiększenie środków

Środki zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zwiększa się o:

• wpływy z opłat pobieranych od osób i jednostek organizacyjnych korzystających z działalności socjalnej;
• darowizny oraz zapisy osób fizycznych i prawnych;
• odsetki od środków funduszu;
• wpływy z oprocentowania pożyczek udzielonych na cele mieszkaniowe;
• wierzytelności likwidowanych zakładowych funduszy: socjalnego i mieszkaniowego;
• przychody z tytułu sprzedaży, dzierżawy i likwidacji środków trwałych służących działalności socjalnej, w części nieprzeznaczonej na utrzymanie lub odtworzenie zakładowych obiektów socjalnych;
• przychody z tytułu sprzedaży i likwidacji zakładowych domów i lokali mieszkalnych w części nieprzeznaczonej na utrzymanie pozostałych zakładowych zasobów mieszkaniowych;
• inne środki określone w odrębnych przepisach.

UWAGA!
Przedsiębiorcy mogą dodatkowo zwiększać środki zakładowego funduszu świadczeń socjalnych z zysku netto do podziału, a spółdzielnie – z nadwyżki bilansowej.

Podstawa naliczenia odpisu

Podstawę naliczania odpisu stanowi:

• przeciętna planowana w danym roku kalendarzowym liczba zatrudnionych u pracodawcy,
• skorygowana w końcu roku do faktycznej przeciętnej liczby zatrudnionych,
• obejmująca pracowników zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy (po przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy).

Przy obliczaniu przeciętnej liczby zatrudnionych w danym roku kalendarzowym (obrachunkowym) dodaje się przeciętne liczby zatrudnionych w poszczególnych miesiącach i otrzymaną sumę dzieli się przez 12.

Ten sposób obliczania stosuje się również w przypadku, gdy pracodawca działał w okresie krótszym niż jeden rok kalendarzowy albo naliczał odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na niepełny rok kalendarzowy.

UWAGA! 
Podstawę naliczania odpisu w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i innych spółdzielniach zajmujących się produkcją rolną stanowi:

• liczba członków spółdzielni według stanu na dzień naliczenia funduszu,
• skorygowana zgodnie ze stanem w dniu 31 grudnia danego roku do faktycznej liczby członków zarejestrowanych w spółdzielni.

Kto w jakiej grupie?

1. Pracodawcy z sektora finansów publicznych:

• mają bezwzględny obowiązek tworzenia funduszu bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników.

2. Pracodawcy zatrudniający na 1 stycznia co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty:

• obowiązkowo tworzą fundusz,
• dowolnie kształtują wysokość odpisów na fundusz,
• mogą zrezygnować z tworzenia funduszu na podstawie zapisów w układach zbiorowych lub regulaminach wynagradzania.

3. Pracodawcy zatrudniający na 1 stycznia mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, ale więcej niż 50 pracowników:

• mogą tworzyć fundusz lub wypłacać świadczenie urlopowe,
• mogą również zrezygnować zarówno z funduszu, jak i wypłaty świadczenia urlopowego.

Postanowienia te powinny być zawarte w układzie zbiorowym lub regulaminie wynagradzania.

4. Pracodawcy zatrudniający mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, ale i mniej niż 50 pracowników mogą wybrać, czy:

• tworzą fundusz, wypłacają świadczenie urlopowe,
• nie tworzą funduszu i nie wypłacają świadczenia urlopowego.

Decyzję należy ogłosić pracownikom, w sposób przyjęty u pracodawcy do 31 stycznia danego roku.

5. Pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku, co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, tworzą zakładowy fundusz socjalny na wniosek zakładowej organizacji związkowej.

Przejście zakładu pracy

W razie przejścia zakładu pracy w trybie art. 23¹ Kodeksu pracy zachowanie przez przejmowanych pracowników przywilejów wynikających z posiadania funduszu zależy od tego, czy nowy pracodawca jest zobowiązany do tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz od tego, czy przedmiotem przejęcia jest całość, czy część zakładu pracy.

W razie gdy nowy pracodawca przejmuje cały zakład i jest zobowiązany do tworzenia funduszu, wówczas przejmuje on również fundusz w całości razem z jego należnościami i zobowiązaniami.

Jeżeli jednak nowy pracodawca nie jest zobowiązany do tworzenia funduszu, wówczas przejmuje on środki pieniężne, należności i zobowiązania funduszu od byłego zakładu.

UWAGA! 
Nadwyżka przejętych środków pieniężnych wraz z odsetkami funduszu oraz przejętych należności funduszu wraz z odsetkami nad przejętymi zobowiązaniami, nie stanowi przychodu pracodawcy przejmującego.

Nadwyżka gromadzona jest na odrębnym rachunku bankowym lub wydzielonym subkoncie i podlega wydatkowaniu na zasadach określonych ustawą dla dokonywania wydatków z funduszu.

Przejście części zakładu pracy

W razie przejścia części zakładu pracy, w trybie art. 23¹ Kodeksu pracy, na pracodawcę zobowiązanego do tworzenia funduszu, przejmujący pracodawca zwiększa fundusz – proporcjonalnie do liczby przejmowanych pracowników o:

• równowartość środków pieniężnych funduszu pracodawcy przekazującego, skorygowanych odpowiednio,
• należności i zobowiązania funduszu – według stanu na ostatni dzień miesiąca, w którym następuje przejście.

Zasady podziału środków pieniężnych stanowiących równowartość odpisu podstawowego, obciążającego koszty pracodawcy przekazującego, dotyczącego roku, w którym następuje przejście części zakładu pracy, określa porozumienie między pracodawcami.

PAMIETAJ! 
Przekazanie środków następuje w terminie 30 dni od daty przejścia części zakładu pracy, chyba że porozumienie między pracodawcami stanowi inaczej.

Wspólna działalność socjalna

Pracodawcy mogą prowadzić wspólną działalność socjalną na warunkach określonych w umowie, która jest umową cywilną.

Umowa określa w szczególności:

• przedmiot wspólnej działalności,
• zasady jej prowadzenia,
• sposób rozliczeń oraz
• tryb wypowiedzenia i rozwiązania umowy.

Pracodawcy nie muszą przeznaczać na wspólną działalność jednakowych środków, niemniej ich udziały powinny być oznaczone w umowie.

Umowa może także określać warunki odstąpienia od jej stosowania oraz odpowiedzialność stron z tego tytułu.

UWAGA! 
Prowadzenie wspólnej działalności socjalnej, nawet przewidującej założenie wspólnego rachunku bankowego dla gromadzonych środków, nie powinno powodować likwidacji odrębnych rachunków bankowych u każdego z pracodawców.

Dysponowanie środkami przeznaczonymi na wspólną działalność odbywa się na podstawie jednego, wspólnego regulaminu zakładowego funduszu środków socjalnych.

Pytania i odpowiedzi

1. W regulaminie funduszu znajduje się zapis, zgodnie z którym prawo do świadczeń z funduszu przysługuje pracownikom którzy przepracowali w zakładzie 1 rok. Czy taki zapis jest prawidłowy?

Okres zatrudnienia u danego pracodawcy nie może decydować o tym, czy pracownik może ubiegać się o pomoc z funduszu. Staż pracy nie stanowi bowiem kryterium socjalnego. W wyroku z dnia 20.08.2001 r., I PKN 579/00 (OSNP 2003, Nr 14, poz. 331) Sąd Najwyższy potwierdził, że „Pracodawca administrujący środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie może ich wydatkować niezgodnie z regulaminem zakładowej działalności socjalnej, którego postanowienia nie mogą być sprzeczne z zasadą przyznawania świadczeń według kryterium socjalnego, to jest uzależniającego przyznawanie ulgowych usług i świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu”.

Taki zapis regulaminu jest więc niezgodny z przepisami ustawy o ZFŚS i powinien zostać zmieniony.

2. W dniu 1 stycznia firma zatrudniała 45 pracowników na pełne etaty, ale już w połowie stycznia stan zatrudnienia się zmienił – zatrudniono 6 osób na pełne etaty. Czy w firmie powinien zostać utworzony zakładowy fundusz świadczeń socjalnych?

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych obowiązek tworzenia funduszu obejmuje pracodawców zatrudniających na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty.

Wzrost zatrudnienia w trakcie roku nie skutkuje automatycznie obowiązkiem utworzenia funduszu. Bierzemy zawsze pod uwagę stan zatrudnienia na dzień 1 stycznia danego roku. Jeżeli więc w tej dacie pracodawca nie był obowiązany tworzyć fundusz, to mimo zatrudnienia nowych pracowników, takiego obowiązku nadal nie ma.

Podobnie będzie przy zmniejszeniu zatrudnienia do stanu nie powodującego konieczności tworzenia funduszu (np. w dniu 1 stycznia firma zatrudniała 65 pracowników, ale w trakcie roku w wyniku zwolnień grupowych pracę straciło 20 osób). Taka zmiana stanu zatrudnienia nie upoważnia pracodawcy do rezygnacji z tworzenia funduszu. Mimo zaistniałej sytuacji fundusz musi nadal funkcjonować, przynajmniej do końca danego roku.

3. Jesteśmy firmą zatrudniającą 60 pracowników. W tym roku zamierzamy zrezygnować z tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, a w zamian wypłacać pracownikom świadczenia urlopowe. Czy takie działanie będzie zgodne z przepisami?

Na mocy art. 4 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych pracodawcy zobowiązani do tworzenia funduszu, a więc zatrudniający co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, mogą dowolnie kształtować wysokość odpisu na fundusz lub zdecydować, że fundusz nie będzie tworzony. Rezygnacja lub inne niż w ustawie określenie wysokości odpisu na fundusz wymagają dokonania odpowiednich zmian w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradzania. Decyzja o rezygnacji z funduszu może zostać podjęta w dowolnym momencie.

Nie ma przeszkód aby w przepisach zakładowych wprowadzić inną formę realizacji świadczeń socjalnych w miejsce funduszu (np. określone świadczenie przysługujące pracownikom korzystającym z urlopów wypoczynkowych). Nie będzie to jednak świadczenie urlopowe, o którym mowa w ustawie o ZFŚS. Świadczenie takie mogą bowiem wypłacać jedynie pracodawcy zatrudniający mniej niż 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Jeżeli więc pracodawca zamierza wprowadzić dodatkowe wynagrodzenie wypłacane pracownikom korzystającym z urlopów, to należy pamiętać, że nie będzie ono podlegało zwolnieniu ze składek na ubezpieczenia społeczne pracowników. Ze składek zwolnione są bowiem tylko świadczenia urlopowe wypłacane na podstawie art. 3 ust. 3 ustawy o ZFŚS – do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego określonej w ustawie.

4. Nowelizacja ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych przewiduje, że środki funduszu będą mogły być przeznaczone na tworzenie zakładowych żłobków, przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego. Ponadto do definicji działalności socjalnej dodano opiekę nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach i innych formach wychowania przedszkolnego. Czy oznacza to, że każdy pracodawca będzie miał obowiązek utworzyć w zakładzie żłobek lub przedszkole, bądź też dopłacać do czesnego dzieci pracowników uczęszczających do wybranego przez nich przedszkola? I czy w związku z tymi zmianami trzeba dokonać odpowiednich zmian w regulaminie funduszu?

Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw wprowadziła z dniem 1 stycznia 2009 r. zmiany do ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, na mocy których pracodawcy zyskali możliwość tworzenia zakładowych żłobków, przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego przy wykorzystaniu na ten cel środków ZFŚS. Rozszerzono również definicję działalności socjalnej obejmując nią także usługi świadczone przez pracodawców na rzecz opieki nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego. Na tej zasadzie pracownicy, których dzieci uczęszczają do żłobków lub przedszkoli będą mogli ubiegać się o dofinansowanie związanych z tym opłat ze środków ZFŚS.

Powyższa nowelizacja nie oznacza, że każdy pracodawca, u którego funkcjonuje ZFŚS będzie miał obowiązek utworzyć przyzakładowy żłobek lub przedszkole, czy też dofinansować czesne za przedszkole dziecka pracownika. Jest to uprawnienie, z którego pracodawca może, ale nie musi skorzystać. Zasady gospodarowania środkami ZFŚS, w tym przeznaczania ich na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa regulamin funduszu. Treść regulaminu i każdą jego zmianę pracodawca ma obowiązek uzgodnić z zakładową organizacją związkową, a jeżeli u pracodawcy nie działają związki zawodowe, z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów. Jeżeli więc pracodawca i związki zawodowe lub przedstawiciel pracowników postanowią skorzystać z możliwości wprowadzonej nowelizacją i rozszerzyć zakres działalności socjalnej o nowe formy pomocy, to konieczne będzie dokonanie odpowiednich zmian w regulaminie funduszu.

Należy pamiętać, że pomoc z ZFŚS powinna być przyznawana według kryterium socjalnego, tj. przy uwzględnieniu sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby ubiegającej się o świadczenie. Wysokość ewentualnych dopłat przyznanych pracownikom, których dzieci przebywają w żłobkach lub przedszkolach powinna więc być zróżnicowana i dostosowania do ich indywidualnej sytuacji.

5. Zatrudniamy 150 pracowników. W bieżącym roku, z powodu złej sytuacji finansowej firmy, chcielibyśmy zawiesić fundusz świadczeń socjalnych. Czy możemy to zrobić i w jaki sposób?

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych pracodawcy zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 50 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty mają obowiązek tworzyć fundusz. Ustawa, w art. 4, zezwala jednak aby ta grupa pracodawców zrezygnowała z tworzenia funduszu. Postanowienia w tym zakresie powinny się znaleźć w:

• układzie zbiorowym pracy (jeżeli pracodawca takim układem jest objęty) lub
• regulaminie wynagradzania (jeżeli pracodawca nie jest objęty układem).

Zmiany układu dokonuje się w trybie określonym w dziale XI Kodeksu pracy, a zmiany regulaminu wynagradzania w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową lub z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów, jeżeli w zakładzie nie działają związki zawodowe.

Rezygnacja z tworzenia funduszu może nastąpić na czas nieokreślony lub określony (np. na czas przejściowych trudności finansowych pracodawcy), w tym ostatnim przypadku niezbędne jest precyzyjne wskazanie okresu, w którym fundusz nie będzie tworzony.

Możliwość rezygnacji z funduszu nie dotyczy pracodawców prowadzących działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych, o których mowa w art. 20, 21 i 24-27 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych. Pracodawcy ze sfery budżetowej mają obowiązek tworzyć fundusz bez względu na stan zatrudnienia.

Podstawy prawne

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy
• Ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
• Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych

Na podstawie informacji z www.pip.gov.pl

Ewa Iwan