Zbycie udziałów. Skutki podatkowe dla zbywcy/nabywcy – VAT i PCC 

Podatek od towarów iusług W myśl art. 2 pkt6 ustawy z11marca 2004r. opodatku odtowarów iusług (Dz.U. z2011r., nr177, poz. 1054, zpóźn. zm., dalej: ustawa oVAT), udziały nie stanowią towaru wrozumieniu ustawy oVAT, awięc ich odpłatne zbycie nie będzie traktowane jako dostawa towaru. Natomiast – zgodnie z definicją usługi zawartą w ustawie VAT – co nie jest towarem, jest usługą. Należy się więc zastanowić, czy sprzedaż tychże udziałów nie będzie stanowić usługi, co do zasady podlegającej podatkowi VAT.

Artykuł 8 ust. 1 ustawy o VAT stanowi, że przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. W myśl takiej definicji usługi, odpłatne zbycie udziałów mogłoby być uznane za jej świadczenie, o ile zbycie to miałoby miejsce w ramach wykonywanej profesjonalnej działalności podmiotu gospodarczego. Dla skutecznego opodatkowania jakichkolwiek czynności, jakie zaistniały w obrocie gospodarczym, niezbędne jest bowiem spełnienie tzw. kryteriów przedmiotowo-podmiotowych ustawy, a więc czynności te muszą mieścić się w tzw. zakresie przedmiotowym ustawy o VAT oraz muszą być wykonywane przez podmioty, które realizując te czynności, występują jako podatnicy VAT.

Z punktu widzenia przepisów ustawy o VAT uznanie określonej czynności za podlegającą opodatkowaniu wymaga zatem, aby czynność ta była wykonywana w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT. Jak wynika z bogatego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, czynność zbycia udziałów lub akcji, jeśli nie stanowi części komercyjnej działalności brokerskiej, nie jest dokonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. ETS wskazywał, że:

(...) czynności dotyczące udziałów/akcji mogą zostać uznane za działalność gospodarczą, jeżeli towarzyszyłoby im (udziałom/akcjom) uczestnictwo w zarządzaniu tymi spółkami, wykraczające poza prawa i obowiązki wynikające z posiadania tychże udziałów/akcji.

Wtedy bowiem posiadanie udziałów jest bezpośrednim, stałym i koniecznym rozszerzeniem działalności gospodarczej. Samo zaś posiadanie czy też emisja udziałów i innych papierów wartościowych co do zasady nie stanowią działalności gospodarczej w rozumieniu art. 4 VI dyrektywy, która pozwalałaby na uznanie posiadacza takich udziałów za podatnika (np. w wyrokach w sprawach: C-60/90 i C-155/94 oraz w sprawie C-80/95).

W wyroku w sprawie C-77/01 Trybunał uznał, że:

(...) zwykłe nabycie udziałów w innych podmiotach nie stanowi wykorzystania majątku w celu osiągnięcia dochodu w sposób ciągły, ponieważ dywidenda uzyskania z udziału jest skutkiem własności majątku i nie jest wynagrodzeniem uzyskanym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu dyrektywy. Podobnie transakcje finansowe, polegające jedynie na sprzedaży udziałów i innych papierów wartościowych, np. jednostek w funduszach inwestycyjnych, nie stanowią w ogóle działalności gospodarczej.

Inaczej mówiąc, nawet jeśli zbycia udziałów ...