Zbycie udziałów. Skutki podatkowe dla zbywcy/nabywcy - PIT i CIT

Podatek dochodowy od osób fizycznych 1. Przychód Przychody z odpłatnego zbycia udziałów pochodzą w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych co do zasady z odrębnego źródła przychodów – „Kapitały pieniężne”. Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm., dalej „ustawa o PIT”), za przychody ze źródła kapitały pieniężne, uważa się m.in. należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, przychody z odpłatnego zbycia udziałów (odpłatnym zbyciem jest niewątpliwie sprzedaż, ale też zamiana).

Przy ustalaniu wartości tego przychodu należy brać odpowiednio pod uwagę przepisy art. 19 ustawy o PIT. Przychodem będzie więc wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia, jednakże nie może ona znacznie odbiegać od wartości rynkowej. Oznacza to, że przychód powstaje co do zasady niezależnie od uiszczenia zapłaty przez nabywcę, nawet w momencie przeniesienia własności poprzez zawarcie umowy, chyba że w umowie zastrzeżono inny termin. Jeżeli przychód ze zbycia udziałów będzie ustalony w walucie obcej, to należy go przeliczyć na złote według średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu, co wynika z brzmienia art. 11a ust. 1 ustawy o PIT. Podkreślić przy tym trzeba, że poprzez udziały należy rozumieć nie tylko prawa majątkowe w postaci udziałów w spółce kapitałowej, ale także ogół praw i obowiązków wspólnika w spółce komandytowo-akcyjnej mającej siedzibę lub zarząd na terytorium RP jak również w spółce niemającej osobowości prawnej mającej siedzibę lub zarząd w innym państwie, jeżeli zgodnie z przepisami tego państwa jest traktowana jako osoba prawna.

Dodać należy w kontekście ceny rynkowej zbywanego udziału, że w przypadku jej zaniżenia organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej (zgodnie z art. 19 ust. 4 ustawy o PIT) ma prawo wezwać strony do zmiany tej wartości bądź też do wskazania powodów uzasadniających podanie wartości odbiegającej od wartości rynkowej. Jeżeli strony nie odpowiedzą na wezwanie, urząd skarbowy ma prawo samodzielnie ustalić przychód według wartości rynkowej, uwzględniając opinię powołanych biegłych. Jeżeli różnica wartości wskazanej przez biegłego i wartości wskazanej w umowie jest większa niż 33%, to koszt opinii będzie ponosił zbywający udziały. Skutki zmiany wartości udziałów mają przełożenie zarówno na przychód po stronie sprzedającego, jak i koszt po stronie nabywającego. Przepisy podatkowe nie zawierają szczegółowych regulacji w kwestii wyceny udziałów. Orzecznictwo sądowe również nie daje w tym przypadku jednoznacznych wytycznych. Niewątpliwie jednak należy brać pod uwagę aktywa netto spółki której udziały są zbywane, jej sytuację finansową, pozycję na rynku.

Jeśli chodzi o moment powstania przychodu wskazać trzeba, że zgodnie z długoletnimi poglądami, forsowanymi zwłaszcza przez organy podatkowe, podatek trzeba było zapłacić również wtedy, gdy mimo dojścia transakcji do skutku, nabywca nie uiścił ostatecznie ceny, a także, gdy dotychczasowy właściciel udziałów zgodził się rozłożyć nabywcy zapłatę ceny na raty, np. na 3 lata („cały” przychód powstawał od razu). Orzecznictwo sądowe prezentuje jednak od kilku lat korzystniejsze dla podatników rozwiązanie, a mianowicie chociażby w wyroku NSA z 9 czerwca 2010 r., sygn. akt II FSK 282/09, stwierdzono, że w przypadku ustalenia przez strony umowy płatności ceny z tytułu sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w dwóch ratach o różnych terminach płatności, przychód ze sprzedaży także powinien być rozpoznany w dwóch ratach, zgodnie z ustalonymi terminami, aczkolwiek niezależnie od faktycznej zapłaty w tych terminach. Jeżeli nadszedł termin płatności określonej raty, to w odniesieniu do niej przychód należy rozpoznać niezależnie od faktu, czy kupujący ją zapłacił. Sąd pierwszej instancji wskazał w tej sprawie, że przychodem należnym jest przychód, co do którego można stwierdzić, że podatnikowi przysługuje uprawnienie do jego otrzymania (przychód, który jest wymagalny). WSA w tej sprawie wskazał ponadto, iż roszczenie staje się wymagalne z chwilą nadejścia terminu, w jakim świadczenie ma być spełnione, a data wymagalności roszczenia co do ceny może być niezależna od daty zawarcia umowy sprzedaży, czy też daty przeniesienia własności. Konsekwentnie orzekł WSA w Gliwicach w wyroku z 15 kwietnia 2013 r., sygn. akt I SA/GL 1023/12 oraz NSA w wyroku z 8 sierpnia 2013 r. (sygn. akt II FSK 2402/11). NSA podkreślił, że w momencie, gdy podatnik uzyskuje już roszczenie żądania zapłaty, a tym samym dochodzenia wierzytelności przed sądem powszechnym, to taka wierzytelność jako wymagalna staje się przychodem należnym w rozumieniu art. 17 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT. Jeżeli zatem jakieś wierzytelności „należą się” podatnikowi to oznacza to tym samym, że wierzytelności te są już wymagalne. Zatem, w kontekście art. 17 ust. 1 pkt 6 lit 1 ustawy o PIT, według NSA dla momentu powstania obowiązku podatkowego istotne jest, w jakiej dacie podatnik (wierzyciel) może najwcześniej domagać się zapłaty z tytułu sprzedaży udziałów, czyli data wymagalności roszczenia z tego tytułu. Jak wskazał NSA:

(...) trudno racjonalnemu ustawodawcy przypisywać zamiar tak represyjnego traktowania podatnika, którego profity stanowią w końcu źródło wpływów budżetowych (podatków). Należy wobec tego zauważyć, że konsekwencją takiej interpretacji tego terminu jest zastrzeżenie, iż przychód należny nie powstaje przed datą, w której wymagalne staje się roszczenie o zapłatę należności za sprzedane udziały.

Uwaga! Od 1 stycznia 2016 r. wchodzi w życie znowelizowany przepis art. 17 ust. 1 pkt 6 i dodany zostanie ust. 1ab, w konsekwencji czego, nie będzie już mowy o przychodach należnych, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych. Natomiast nowy ustęp przepisu wskaże, że przychód z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych powstaje w momencie przeniesienia na nabywcę własności udziałów / akcji / papierów wartościowych. Oznacza to zatem co do zasady pogorszenie sytuacji podatkowej zbywców udziałów w porównaniu z wykładnią prezentowaną przez sądy administracyjne.

W kontekście kwalifikowania przychodów ze zbycia udziałów do odpowiedniego źródła przychodów, zwrócić należy uwagę na zapis art. 30b ust. 4 ustawy o PIT, który ewidentnie wskazuje na to, że odpłatne zbywanie udziałów może następować w wykonywaniu działalności gospodarczej. Zgodnie z nim, zasad rozliczeń przewidzianych dla przychodów z kapitałów pieniężnych, nie stosuje się do takiej sytuacji. Zatem w takiej sytuacji, uzyskany przychód powinien być uznany za przychód z działalności gospodarczej podatnika, jeżeli tenże takową prowadzi i jej przedmiotem jest w szczególności obrót udziałami i akcjami spółek. W konsekwencji, przychodem jest zgodnie z art. 14 ust. 1 i 1c ustawy o PIT, przychód należny, który powstaje co do zasady w dacie zbycia prawa majątkowego, jakim jest udział.

2. Koszty uzyskania przychodów

A. Zbycie udziałów nabytych (objętych) za gotówkę

Jak stanowi przepis art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie m.in. udziałów w spółce; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu przy ustalaniu dochodu z odpłatnego zbycia tych udziałów. Czyli teo...

DOSTĘP DO PEŁNEJ TREŚCI SERWISU WWW.PODATKI.BIZ JEST BEZPŁATNY
WYMAGANE JEST JEDNAK ZALOGOWANIE DO SERWISU.
UŻYTKOWNICY ZALOGOWANI MOGĄ RÓWNIEŻ DODAWAĆ KOMENTARZE.

Jeżeli jeszcze nie jesteś zarejestrowany, zapraszamy do wypełnienia krótkiego formularza rejestracyjnego.

REJESTRACJA

dla nowych użytkowników

LOGOWANIE

dla użytkowników podatki.biz

Zapomniałem hasła | Problemy z logowaniem

DLACZEGO WARTO SIĘ ZAREJESTROWAĆ DO SERWISU PODATKI.BIZ?

Otrzymujesz całkowicie bezpłatny stały dostęp do wielu informacji, między innymi do:

  • ujednolicanych na bieżąco aktów prawnych (podatki, ubezpieczenia społeczne i działalność gospodarcza)
  • narzędzi: powiadamiania o nowych przepisach, zmianach w przepisach i terminach
  • kalkulatorów i baz danych
  • działów tematycznych zawierających pogłębione informacje na interesujące Cię tematy; omówienia, odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania
  • strony osobistej, na której znajdziesz aktualne informacje przeznaczone dla osoby o Twoim profilu zawodowym. Dodatkowo będziesz mógł edytować własną listę zakładek w celu szybszego docierania do szczegółowej informacji
  • newslettera informującego regularnie o wydarzeniach związanych z podatkami i działalnością gospodarczą

Czas rejestracji - ok. 1 min

Uwaga

Podczas rejestracji nie zbieramy żadnych szczegółowych danych personalnych i teleadresowych. W każdej chwili możecie usunąć trwale i bezpowrotnie dane dotyczące Waszego konta. Przed rejestracją prosimy o zapoznanie się z regulaminem »