Zbiegi tytułów do ubezpieczeń społecznych - Umowa zlecenia i umowa o pracę

1. Umowa zlecenia zawarta z własnym pracodawcą lub wykonywana na rzecz pracodawcy 

Jeżeli pracownik wykonuje dodatkowo umowę zlecenia zawartą z własnym pracodawcą, to z tytułu wykonywania tej umowy podlega ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak w przypadku umowy o pracę, tj. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla tej osoby stanowi łączny przychód, uzyskiwany z umowy o pracę oraz z umowy zlecenia. Pracodawca z tytułu zawartej umowy zlecenia nie zgłasza zleceniobiorcy do ubezpieczeń, a uzyskany przychód z tej umowy wykazuje, wraz z przychodem ze stosunku pracy, w imiennym raporcie miesięcznym składanym za pracownika.

Uwaga! 
W świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., sygn. akt II UZP 6/09 pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z innym podmiotem, jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne za tę osobę. W konsekwencji tej uchwały pracodawca, a więc podmiot, na rzecz którego wykonywana jest praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest zobowiązany do rozliczania i opłacania należnych składek za wyżej wymienione osoby, tak jak za osoby wykonujące pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z własnym pracodawcą.

W związku z tym analogiczne zasady przyjmuje się również wobec osób, które w ramach umowy zlecenia zawartej z innym podmiotem niż własny pracodawca wykonują pracę na rzecz swojego pracodawcy. Przychód uzyskany z tej umowy należy wykazać wraz z przychodem ze stosunku pracy, w imiennym raporcie miesięcznym składanym za pracownika przez pracodawcę. Natomiast zleceniodawca nie zgłasza takiego zleceniobiorcy do ubezpieczeń.

Należy pamiętać, iż art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie ma zastosowania do osób przebywających na urlopie macierzyńskim, wychowawczym lub bezpłatnym. Jeżeli zatem pracodawca zatrudni na podstawie umowy zlecenia własnego pracownika przebywającego na urlopie macierzyńskim, wychowawczym czy bezpłatnym, to z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia podlega on ubezpieczeniom na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców.

Przykład 1
Osoba wykonuje pracę na podstawie umowy zlecenia, zawartej ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, w okresie od 1 do 31 sierpnia 2015 r. Jednocześnie pozostaje z tą spółką w stosunku pracy od 1 lipca 2014 r. 
Osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i z tytułu umowy zlecenia. Pracodawca, jako płatnik składek, zobowiązany był zgłosić tę osobę od 1 lipca 2014 r. do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, chorobowego i wypadkowego, z tytułu zawartej umowy o pracę. Nie zgłasza natomiast tej osoby do ubezpieczeń z tytułu umowy zlecenia. Powinien jedynie dodać przychód uzyskany z umowy zlecenia do przychodu z umowy o pracę i wykazać tę sumę w imiennym raporcie miesięcznym składanym za sierpień 2015 r. Raport powinien oznaczyć kodem tytułu ubezpieczeń właściwym dla pracownika (01 XX XX).

Przykład 2
Od 1 do 31 marca 2015 r. osoba wykonywała pracę na podstawie umowy zlecenia zawartej ze spółką jawną. Jednocześnie, od 1 lipca 2014 r., osoba ta jest pracownikiem spółki akcyjnej. W ramach zawartej ze spółką jawną umowy zlecenia wykonywała pracę na rzecz swojego pracodawcy – spółki akcyjnej.
Osoba ta od 1 lipca 2014 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę. Pracodawca (spółka akcyjna) zobowiązany był dokonać zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych swojego pracownika od 1 lipca 2014 r., na druku ZUS ZUA, z kodem tytułu ubezpieczeń właściwym dla pracownika (01 XX XX). Przychód z tej umowy pracodawca-spółka akcyjna powinna wykazać wraz z przychodem ze stosunku pracy, w imiennym raporcie miesięcznym składanym za pracownika z kodem tytułu ubezpieczeń 01 XX XX, za miesiąc jego uzyskania lub postawienia do dyspozycji.

Przykład 3
Spółka akcyjna zawarła od 1 stycznia 2016 r. z własnym pracownikiem, który przebywa na urlopie wychowawczym, umowę zlecenia.
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym i wykonująca jednocześnie umowę zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia. Przebywanie na urlopie wychowawczym nie stanowi wówczas tytułu do tych ubezpieczeń. Ponadto, pomimo że osoba przebywająca na urlopie wychowawczym jest nadal pracownikiem spółki, z tytułu zawartej umowy zlecenia podlega ubezpieczeniom na zasadach przewidzianych dla zleceniobiorców. Tym samym za tę osobę należy odprowadzić obowiązkowo składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe. Składka na ubezpieczenie chorobowe jest natomiast opłacana na dobrowolny wniosek zleceniobiorcy.

Przykład 4
Spółka jawna zawarła od 1 stycznia 2016 r. z własnym pracownikiem, który przebywa na urlopie macierzyńskim i pobiera z tego tytułu zasiłek macierzyński, umowę zlecenia.
Od 1 stycznia 2016 r. osoba pobierająca zasiłek macierzyński i wykonująca jednocześnie umowę zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu wykonywania umowy zlecenia.

2. Umowa zlecenia z innym podmiotem niż własny pracodawca i niewykonywana na jego rzecz

Osoba spełniająca jednocześnie warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu stosunku pracy oraz z jednej lub kilku umów zlecenia jest obejmowana tymi ubezpieczeniami wyłącznie ze stosunku pracy, jeżeli:

• w umowie o pracę ma zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie,
• w razie braku zagwarantowania co najmniej minimalnego wynagrodzenia (co może mieć miejsce w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy) - jeśli podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie. Zasada ta nie uległa zmianie.

Jeżeli podstawa wymiaru składek z tytułu umowy o pracę w przeliczeniu na pełen miesiąc, będzie niższa niż minimalne wynagrodzenie (przy braku zagwarantowanego w umowie o pracę minimalnego wynagrodzenia), dopiero łączna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułów: umowy o pracę oraz umowy/umów zlecenia, która osiągnie kwotę minimalnego wynagrodzenia skutkuje, iż kolejne tytuły nie będą rodzić obowiązku tych ubezpieczeń.

Uwaga!
Zbieg wykonywania umowy zlecenia z:

• członkostwem w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
• byciem funkcjonariuszem Służby Celnej,
• pobieraniem świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego,
• pobieraniem wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego, lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowania,

rozstrzyga się na takich samych zasadach jak opisany zbieg umowy zlecenia z umową o pracę.

Tytuły wyżej wskazane zawsze rodzą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Przy ustalaniu łącznej podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia zawsze w pierwszej kolejności uwzględnia się podstawę wymiaru składek powyższych tytułów, w szczególności ze stosunku pracy. Pozostałe zasady sumowanie obowiązują jak przy zbiegu kilku umów zlecenia.

Przykład 1
Osoba jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w wymiarze czasu pracy ¼ etatu przez płatnika A od 1 stycznia 2015 r. W umowie o pracę nie ma zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia. Comiesięcznie podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tego tytułu wynosi 500 zł. Jednocześnie osoba ta zawarła dwie umowy zlecenia (nie są wykonywane na rzecz płatnika A):

• z płatnikiem B - w umowie określono 1 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy, 
• z płatnikiem C - w umowie określono 10 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy.

W styczniu 2016 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem B osoba ta osiągnęła przychód w wysokości 1 000 zł, a z tytułu umowy zawartej z płatnikiem C – 1 850 zł. Osoba ta w styczniu 2016 r. obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy o pracę oraz z tytułów obu umów zlecenia (suma podstaw wymiaru składek z tytułu umowy o pracę i pierwszej umowy zlecenia nie osiąga kwoty minimalnego wynagrodzenia).

Przykład 2
Osoba jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w wymiarze czasu pracy ½ etatu przez płatnika C od 1 lutego 2016 r. W umowie o pracę nie ma zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia. Comiesięcznie podstawa wymiaru składek z tego tytułu wynosi 1 400 zł. Wcześniej osoba ta zawarła dwie umowy zlecenia (praca nie jest wykonywana na rzecz płatnika C):

• z płatnikiem A – w umowie określono 1 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy,
• z płatnikiem B - w umowie określono 25 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy.

W styczniu i lutym 2016 r. z tytułu umowy zawartej z płatnikiem A osiągnęła przychód w wysokości po 1 000 zł, a z tytułu umowy zawartej z płatnikiem B – po 5 000 zł.

W styczniu 2016 r. osoba podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu obu umów zlecenia (tj. zawartej z płatnikiem A od 1 stycznia, a z płatnikiem B – od 25 stycznia).

W lutym 2016 r. osoba ta obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy o pracę oraz z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem A (suma podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy o pracę i umowy zlecenia z płatnikiem A osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia). Dlatego kolejna umowa zlecenia (z płatnikiem B) nie rodzi obowiązku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych.

Jeżeli osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia pozostaje jednocześnie w dwóch lub więcej stosunkach pracy, to dla celów ustalenia obowiązku ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia należy zsumować podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia z tytułu wszystkich umów o pracę. W sytuacji gdy łącznie wynoszą one co najmniej tyle, ile wynosi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, osoba wykonująca umowę zlecenia podlega z tego tytułu dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Przykład 3
Osoba jest zatrudniona na podstawie dwóch umów o pracę w wymiarze czasu pracy każda - ¼ etatu przez płatników A i B od 1 września 2015 r. W umowach o pracę nie ma zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia. Comiesięcznie podstawa wymiaru składek z tytułu tych umów wynosi po 700 zł. Osoba ta zawarła również dwie umowy zlecenia (praca nie jest wykonywana na rzecz płatników A, ani B):

• z płatnikiem C - w umowie określono 1 lutego 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy,
• z płatnikiem D - w umowie określono 15 lutego 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy.

W lutym 2016 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem C osiągnęła przychód w wysokości 150 zł, a z tytułu umowy zawartej z płatnikiem D – 3 000 zł.

Osoba ta w lutym obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umów o pracę oraz z tytułów obu umów zlecenia (suma podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umów o pracę i umowy zlecenia zawartej z płatnikiem C nie osiąga kwoty minimalnego wynagrodzenia).

Przykład 4
Osoba jest zatrudniona na podstawie dwóch umów o pracę w wymiarze czasu pracy każda - ½ etatu przez płatnika A i B od 1 stycznia 2016 r. W umowach o pracę ma więc łącznie zagwarantowane minimalne wynagrodzenie. W lutym 2016 r. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu obu umów wyniosła łącznie 1 300 zł, z uwagi na zwolnienie lekarskie. Jednocześnie osoba ta zawarła dwie umowy zlecenia (praca nie jest wykonywana na rzecz płatników A, ani B):

• z płatnikiem C - w umowie określono 1 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy,
• z płatnikiem D - w umowie określono 15 stycznia 2016 r. jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy.

W styczniu i lutym 2016 r. z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem C osiągnęła przychód po 2 000 zł, a z tytułu umowy zawartej z płatnikiem D – po 500 zł.

W styczniu i w lutym 2016 r. osoba ta podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jedynie z tytułu obu umów o pracę. Ponieważ zagwarantowane wynagrodzenie z tych umów po zsumowaniu osiąga kwotę minimalnego wynagrodzenia, umowy zlecenia z płatnikami C i D nie rodzą obowiązku tych ubezpieczeń.

www.zus.pl