Zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych – informacje podstawowe

Rolą systemu ubezpieczeń społecznych, w dużym uproszczeniu, jest gromadzenie środków, pochodzących od osób ubezpieczonych i zobowiązanych do opłacania różnego rodzaju składek, a także środków pochodzących z wielu rodzaju funduszy dofinansowanych z budżetu (czyli też z naszych pieniędzy, pochodzących z podatków i opłat), a następnie dystrybucja zgromadzonych zasobów pomiędzy osoby uprawnione do świadczeń, takich jak np. emerytury, renty, odszkodowania czy zasiłki.

Ponieważ potrzeby systemu są bardzo duże (i od zawsze system ubezpieczeń społecznych się samodzielnie nie bilansuje i raczej nie ma na to szans w przyszłości), istnieje cały aparat ustalania, naliczania, kontroli i egzekucji składek. Same zaś składki są często główną barierą, zniechęcające do aktywności osoby prowadzące niewielką działalność gospodarczą, czy wykonujące usługi  w ramach umowy zlecenia.

W kilku poprzednich odcinkach cyklu ABC omówiliśmy ulgi dla osób rozpoczynających działalność. Co jednak robić, kiedy ulgi się już skończą, aby zaoszczędzić na składkach? Pomóc może znajomość przepisów i wykorzystanie sytuacji, w której występuje tzw zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych.

Co to jest zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych

Ze zbiegiem tytułów będziemy mieli do czynienia, kiedy jedna osoba będzie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu dwóch lub więcej wykonywanych przez nią aktywności.

Przykład

Pani Grażyna zatrudniona jest na umowę o pracę. Jednocześnie prowadzi własną, niewielką działalność gospodarczą.

Każda z tych aktywności z osobna stanowi tytuł do objęcia ubezpieczeniami społecznymi. Pani Grażyna znalazła się w sytuacji, w której występuje zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych. W zależności od konkretnej sytuacji Pani Grażyna będzie opłacała składki albo tylko z tytułu umowy o pracę albo z obu tytułów jednocześnie.

Dlaczego znajomość przepisów dotycząca zbiegu tytułów do ubezpieczeń jest ważna

Mimo, iż w określonych sytuacjach możemy podlegać obowiązkowi opłacania składek z różnych tytułów, znając przepisy możemy znacząco ograniczyć ich wysokość. Na przykład Pani Grażyna z poprzedniego przykładu, jeśli osiągnie odpowiedni poziom wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę, uniknie konieczności opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności gospodarczej, którą prowadzi – co oznacza znaczące oszczędności, wynoszące kilkanaście tysięcy złotych rocznie.

Przepisy są oczywiście skonstruowane w ten sposób, aby, zachowując prawa ubezpieczonego do rozsądnego unikania nadmiernego „oskładkowania” nie zubożyć zbytnio systemu ubezpieczeń – stąd różnego rodzaju limity, ograniczenia i warunki dodatkowe.

Najczęściej występująca sytuacja: jesteś pracownikiem – i osiągasz przychody z tytułu umowy zlecenia w innych firmach

Najczęściej występująca (i często najkorzystniejsza) sytuacja dotyczy osób, zatrudnionych na umowę o pracę, wykonujących również usługi na podstawie umowy zlecenia dla innych podmiotów. W ich przypadku mogą wystąpić następujące sytuacje:

• [A] w umowie o pracę pracownik ma zagwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie lub

• w razie braku zagwarantowania co najmniej minimalnego wynagrodzenia (co może mieć miejsce w przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy) - jeśli podstawa wymiaru składek z tytułu stosunku pracy, w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie.

• [B] w umowie o pracę pracownik nie ma zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia.

W przypadku A, w sytuacji w której pracownik będzie wykonywał usługi na podstawie umowy zlecenia dla innych niż pracodawca podmiotów, będzie ubezpieczony obowiązkowo wyłącznie z tytułu umowy o pracę.

Przykład

Adam pracuje w wymiarze 1/2 etatu, z umownym wynagrodzeniem wynoszącym 2500 zł. Jest to wynagrodzenie wyższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę. Z powodu usprawiedliwionych nieobecności otrzymywał jednak w niektórych miesiącach wynagrodzenie niższe od minimalnego. W miesiącach tych wykonywał również usługi na podstawie umowy zlecenia dla podmiotów zewnętrznych. Ponieważ jednak w umowie ma gwarantowane wynagrodzenie w odpowiedniej wysokości, nie będzie zmuszony do odprowadzenia składek od umów zleceń.

W przypadku B, (w umowie o pracę pracownik nie ma zagwarantowanego minimalnego wynagrodzenia), objęcie obowiązkiem ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy zlecenia w danym miesiącu, jest uzależnione od tego, czy w tym miesiącu podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy jest niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Przykład

Henryk jest zatrudniony u innego przedsiębiorcy, na 1/2 etatu. W umowie nie ma zagwarantowanego wynagrodzenia minimalnego, a jego wynagrodzenie składa się z części stałej i prowizyjnej. W niektórych miesiącach podstawa wymiaru składek na jego ubezpieczenie społeczne przekracza wysokość minimalnego wynagrodzenia, a w niektórych nie. Henryk wykonuje również usługi na podstawie umowy zlecenia dla innych podmiotów.

W miesiącach, w których podstawa wymiaru składek z tytułu wynagrodzenia za pracę osiąga wysokość wynagrodzenia minimalnego, Henryk nie musi płacić składek z tytułu przychodów uzyskiwanych z umów zlecenia. W innych miesiącach będzie musiał odprowadzić składki od podstawy ustalonej dla umów zleceń.

W tym przypadku będzie przydatna znajomość przepisów, dotyczących zbiegu tytułów do ubezpieczeń w przypadku wykonywania kilku umów zlecenia (ten przypadek omówimy w jednym z kolejnych odcinków poradnika ABC).

Podsumowanie

Już na podstawie pierwszych przykładów można zauważyć, że często wystarczy odpowiednio skonstruować umowę, osiągnąć porozumienie z pracodawcą co do szczegółowych zapisów, tak, aby w przyszłości nie musieć martwić się o dodatkowe składki z tytułu dodatkowych przychodów. Dlatego w sytuacji, w której uzyskujesz przychody z różnych źródeł (praca, umowa zlecenia, działalność gospodarcza, praca nakładcza itp.), powinieneś znać swoje prawa (i obowiązki) tak, aby odpowiednio kształtować warunki zawieranych umów. W kolejnym odcinku omówimy sytuację osób, które prowadzą działalność gospodarczą, korzystają (lub nie) z różnych ulg ZUS, i osiągają przy tym przychody z innych źródeł.

Redakcja podatki.biz