Zatrudnienie własnego dziecka w firmie a składki ZUS

Członkowie najbliższej rodziny osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy zawarli z osobą prowadzącą działalność gospodarczą umowę o pracę, są traktowaniu z mocy prawa - dla potrzeb związanych z podleganiem ubezpieczeniom społecznym - jako osoby współpracujące z osobą prowadzącą działalność pozarolnicza, a nie jako pracownicy. Wyjątek w tym względzie stanowi zawarcie z młodocianym członkiem rodziny (osobą, która nie ukończyła 18 roku życia), pozostającym we wspólnym gospodarstwie domowym, umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Wnioskiem z dnia 24 grudnia 2019 r. przedsiębiorca wystąpił do ZUS o wydanie interpretacji indywidualnej w trybie art. 34 ustawy - Prawo przedsiębiorców.

Dnia 9 stycznia 2020 r. Zakład wydał decyzję 1186/2019, znak: WPI/200000/43/1186/2019, w której odmówił wydania interpretacji w sprawie potwierdzenia, że córka przedsiębiorcy zatrudniona na podstawie umowy o pracę nie ma statusu osoby współpracującej, a w konsekwencji podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne powinna być dla niej ustalona na zasadach właściwych dla pracowników.

Od powyższej decyzji, dnia 14 lutego 2020 r., przedsiębiorca wniósł odwołanie do Sądu Okręgowego. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do dokonania pisemnej interpretacji czy córka odwołującego współpracując z nim przy prowadzeniu działalności gospodarczej i pozostając we wspólnym gospodarstwie domowym będzie miała status pracownika.

Apelację od powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Apelacyjny oddalił tę apelację.

We wniosku złożonym 24 grudnia 2019 r. przedsiębiorca wskazał, że prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą w zakresie piekarnia/cukiernia oraz kosmetologia. W 2019 r. zatrudnił córkę, z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym. Zatrudnienie ma wymiar pełnego czasu pracy na stanowisku kosmetolog. Zakres obowiązków pracownika dołączył do wniosku.

Wykonywana praca nie polega na współpracy w prowadzeniu działalności gospodarczej lecz ma jedynie charakter wybiórczy i to przedsiębiorca ponosi pełną odpowiedzialność za jej efekty i skutki. Praca wykonywana jest pod jego zwierzchnictwem oraz kontroluje stopień jej wykonywania. Nie jest to praca samodzielna oraz wymagająca podejmowania decyzji strategicznych związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Przedsiębiorca uważa, że zatrudniając córkę, z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym na stanowisku kosmetolog powinien zastosować podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia liczoną od etatu. Zatrudnienie nie ma znamion współpracy w prowadzeniu działalności gospodarczej. Praca obejmuje wycinek prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej i jest wykonywana pod jego nadzorem. Pełne ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej spoczywa na przedsiębiorcy.

Wykonując wyrok Sądu Okręgowego ZUS zważył, co następuje:

Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym regulują przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczeniom społecznym podlega obowiązkowo osoba, która posiada określony tytuł do ubezpieczeń wskazany przez ustawodawcę. W art. 6 ust. 1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zostały wymienione wszystkie podmioty objęte obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczeń rentowych. Powyższy katalog jest wyczerpujący i ma charakter zamknięty co oznacza, że do rozstrzygnięcia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym konieczne jest ustalenie czy dana osoba posiada jeden z tytułów ubezpieczenia określonym tym przepisem.

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami - art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz osobami współpracującymi z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność - art. 6 ust. 1 pkt 5 wyżej cytowanej ustawy. Natomiast art. 8 ust. 1 wskazuje, że za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Art. 8 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi: jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ustępie 11, dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Natomiast, za osobę współpracującą (art. 8 ust. 11) z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Należy podkreślić, że przepis art. 8 ust. 11 ustawy systemowej odwołuje się do dwóch przesłanek, a mianowicie pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym oraz współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Oba te warunki muszą być spełnione łącznie. Pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym oznacza więź gospodarczą i emocjonalną opartą na pokrewieństwie i tytule prawnym. Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują. Osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie mają zaspokajane potrzeby ze środków będących w dyspozycji wspólnoty (rodziny). Praca w ramach współpracy musi być stała i systematyczna, połączona z poświęceniem znaczącego wymiaru godzin, musi stanowić istotną sferę aktywności życiowej i powinna prowadzić do wymiernych korzyści materialnych. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 stycznia 2009 r. sygn. akt II UK 134/08 przyjął, że cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej” w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej są występujące łącznie:

1. istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań osoby współpracującej, które nie mogą mieć charakteru wtórnego;
2. bezpośredni związek tych działań z przedmiotem działalności gospodarczej;
3. systematyczność, stabilność i zorganizowanie oraz
4. znaczący czas (długotrwałość) i częstotliwość podejmowanych prac.

Członkowie najbliższej rodziny osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy zawarli z osobą prowadzącą działalność gospodarczą umowę o pracę, są traktowaniu z mocy prawa - dla potrzeb związanych z podleganiem ubezpieczeniom społecznym - jako osoby współpracujące z osobą prowadzącą działalność pozarolnicza, a nie jako pracownicy. Wyjątek w tym względzie stanowi zawarcie z młodocianym członkiem rodziny (osobą, która nie ukończyła 18 roku życia), pozostającym we wspólnym gospodarstwie domowym, umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego.

ZUS nie zgodził się ze stanowiskiem przedsiębiorcy, że zatrudniając córkę z którą pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym na stanowisku kosmetolog powinien zastosować podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia liczoną od etatu, bowiem w jego ocenie zatrudnienie nie ma znamion współpracy w prowadzeniu działalności gospodarczej, praca obejmuje wycinek prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej i jest wykonywana pod jego nadzorem, ponadto pełne ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej spoczywa na przedsiębiorcy.

Uwzględniając powyższe ZUS stwierdził, że praca wykonywana przez córkę przedsiębiorcy, która pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, wypełnia znamiona „współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej”. W konsekwencji mimo zawarcia z córką umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, dla celów ubezpieczeń społecznych będzie traktowana jako osoba współpracująca, a nie jako pracownik.

Interpretacja indywidualna z 17 kwietnia 2023 r., sygn. WPI/200000/43/1186/2019 (decyzja nr 1186-1/2019) - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Lublinie

Redakcja podatki.biz