Zasady wliczania do czasu pracy podróży służbowych - MPiPS wyjaśnia

W obecnym stanie prawnym problematyka zasad wliczania do czasu pracy podróży służbowych nie jest uregulowana wprost w konkretnym przepisie Kodeksu pracy. Kwestia relacji czasu podróży służbowej do czasu pracy pracownika była natomiast przedmiotem bogatego orzecznictwa Sądu Najwyższego, w którym sąd ten dokonywał wykładni przepisów Kodeksu pracy definiujących czas pracy oraz podróż służbową - czytamy w odpowiedzi Ministra Rodziny i Polityki Społecznej na interpelację poselską.

Interpelacja nr 38514 do ministra rodziny i polityki społecznej w sprawie braku regulacji czasu podróży służbowej pracownika

Szanowna Pani Minister,

aktualnie brak jest zarówno regulacji ustawowych co do czasu pracy w podróży służbowej, jak i odpowiedzi na pytanie, jak długo może trwać podróż służbowa.

Sprawa jest istotna, bowiem dotyczy wielu grup zawodowych, których przedstawiciele na polecenie pracodawcy udają się w podróż służbową. Przepisy o podróżach służbowych i o czasie pracy sprawiają kłopoty w wypadku wielu grup pracowników. Pierwsza z nich to zawodowi kierowcy, którzy ciągle są w podróżach służbowych, z tym że w ich wypadku odrębnie uregulowany jest czas pracy. Druga grupa osób to tzw. pracownicy mobilni, czyli tacy, w wypadku których przemieszczanie się stanowi część ich pracy, ale nie jej istotę, np. przedstawiciele handlowi, serwisanci, przedstawiciele regionalni banków. Kolejna grupa to np. pracownicy budowlani, bo w ich wypadku miejsce wykonywania pracy często się zmienia, co łączy się z dojazdami, a nawet przebywaniem w innej miejscowości lub państwie przez pewien czas. To z kolei może oznaczać, że mamy do czynienia z delegowaniem pracownika.

Wskazany powyżej brak ustawowej regulacji czasu podróży służbowej doprowadził do sytuacji, gdy to orzecznictwo sądów pracy wypełniło lukę prawną, przyjmując jednakże stanowisko niekorzystne dla pracowników.

Zgodnie z przyjętą linią orzeczniczą podróż służbowa nie jest czasem pracy, a jedyne, co musi zrobić pracodawca, to zapewnić prawo do odpoczynku dobowego i tygodniowego. Przykładowo jeżeli po 8-godzinnej dniówce pracodawca zleci 5-godzinną podróż służbową, to zdaniem judykatury (tutaj linia orzecznicza nie zmieniła się od kilkudziesięciu lat) pracodawca nie ponosi żadnego kosztu, a pracownik nie nabywa prawa do dodatkowego wynagrodzenia. Dotyczy to również przypadku polecenia służbowego wyjazdu np. w niedzielę.

W związku z powyższym pragnę zapytać:

1. Czy przedmiotowy problem został dostrzeżony w pracach Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej?
2. Czy rozważane jest ustawowe uregulowanie czasu podróży służbowej oraz zasad rozliczania czasu podróży służbowej w ramach czasu pracy pracownika?

Poseł Jarosław Sachajko

22 stycznia 2023 r.

Odpowiedź na interpelację nr 38514 w sprawie braku regulacji czasu podróży służbowej pracownika

Szanowna Pani Marszałek,

w związku z interpelacją nr 38 514 Posła na Sejm RP Pana Jarosława Sachajko z dnia 31 stycznia 2023 r. w sprawie braku regulacji czasu podróży służbowej pracownika, uprzejmie proszę o przyjęcie następujących informacji.

W obecnym stanie prawnym problematyka zasad wliczania do czasu pracy podróży służbowych nie jest uregulowana wprost w konkretnym przepisie Kodeksu pracy. Z przepisów Kodeksu pracy wynika jedynie, że czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 § 1 Kodeksu pracy). Natomiast za podróż służbową - zgodnie z art. 77⁵ § 1 Kodeksu pracy - uznaje się wykonywanie przez pracownika na polecenie pracodawcy zadania służbowego poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy bądź stałe miejsce pracy pracownika. Z tego tytułu pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową: diety, zwrot kosztów przejazdów i dojazdów, noclegów oraz innych wydatków, określonych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb.

Kwestia relacji czasu podróży służbowej do czasu pracy pracownika była natomiast przedmiotem bogatego orzecznictwa Sądu Najwyższego, w którym sąd ten dokonywał wykładni przepisów Kodeksu pracy definiujących czas pracy oraz podróż służbową. W przypadku podróży służbowej - w rozumieniu art. 77⁵ Kodeksu pracy - z orzecznictwa Sądu Najwyższego (dalej: SN) wynika, że sama podróż służbowa nie stanowi wykonywania pracy. Wprawdzie odbywanie na polecenie przełożonego podróży służbowej w ramach rozkładu czasu pracy pracownika jest równoznaczne z wykonywaniem w tym czasie pracy, ale nie odwrotnie, tj. odbywanie podróży służbowej poza ramami rozkładu czasu pracy ani nie przekształca podróży w pracę, ani w „czas pracy” w rozumieniu art. 128 Kodeksu pracy. Za wykonywanie pracy może być tylko uważane odbywanie podróży służbowej w ramach obowiązującego pracownika rozkładu czasu pracy - choćby to był indywidualnie ustalony dla niego rozkład czasu pracy w trybie art. 131 § 2 Kodeksu pracy (obecnie art. 142 Kodeksu pracy). W konsekwencji - jeżeli przepis szczególny inaczej nie stanowi - odbywanie podróży służbowej poza „czasem pracy”, a ściślej poza obowiązującym pracownika rozkładem czasu pracy, nie rodzi obowiązku wypłacenia pracownikowi dodatkowego wynagrodzenia. Jeżeli jednak po wykorzystaniu na podróż służbową całego swojego „czasu pracy” pracownik wykonuje jeszcze jakąś konkretną pracę, za tę pracę przysługuje mu dodatek, o jakim mowa w art. 134 Kodeksu pracy (obecnie art. 151¹ Kodeksu pracy). Dodatek ten będzie wówczas współmierny do czasu, w ciągu którego ta konkretna praca była przez pracownika jeszcze wykonywana (wyrok SN z dnia 21 września 1982 r., I PR 85/82).

Także w wyroku z dnia 23 czerwca 2005 r. (II PK 265/04) SN orzekł, że czas dojazdu i powrotu z miejscowości stanowiącej cel pracowniczej podróży służbowej (oraz ewentualnego pobytu w tej miejscowości) nie jest pozostawaniem do dyspozycji pracodawcy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128 &s...