W toku prowadzonego postępowania organy podatkowe mogą wydawać różnego rodzaju postanowienia. Mają one w większości charakter porządkujący postępowanie, tzn. wyrażają decyzje organu odnośnie do określonych zdarzeń w ramach postępowania, nie wpływając na jego merytoryczne rozstrzygnięcie. Rozstrzygnięcia organu podatkowego mogą być zaskarżane, co daje wyraz zasadzie dwuinstancyjności postępowania. Na postanowienia organu podatkowego służy specjalny środek zaskarżenia – zażalenie, z którego można skorzystać, o ile ustawa tak stanowi.
Kiedy można składać zażalenie?
Zgodnie z treścią art. 236 § 1 Ordynacji podatkowej na wydane w toku postępowania postanowienia służy zażalenie, gdy ustawa tak stanowi. Zażalenie służy na postanowienia podejmowane na początku postępowania, czyli postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania, o połączeniu postępowań, o pozostawieniu podania bez rozpatrzenia czy jego zwrocie.
Kolejny zakres postanowień, na które służy zażalenie, to postanowienia wydawane w trakcie postępowania, takie jak postanowienie o odmowie zapoznania się z dokumentami objętymi tajemnicą państwową lub wyłączonymi ze sprawy ze względu na ważny interes publiczny oraz sporządzenie z nich kopii, odpisów, postanowienie o zawieszeniu postępowania oraz odmowie podjęcia zawieszonego postępowania.
Następna grupa postanowień, na które można złożyć zażalenie, to postanowienia związane z decyzją – odmowa jej uzupełnienia lub sprostowania, sprostowanie błędów rachunkowych oraz innych oczywistych omyłek, wstrzymanie jej wykonania.
Ostatnia grupa to postanowienia o charakterze porządkowym, takie jak nałożenie kary porządkowej, odmowa uchylenia kary porządkowej, obciążenie dodatkowymi kosztami postępowania czy generalnie rozstrzygnięcie w sprawie kosztów postępowania. Ponadto zażalenie służy na postanowienie w sprawie przywrócenia uchybionego terminu.
Postanowienia, na które nie służy zażalenie, można zaskarżyć w odwołaniu od decyzji kończącej etap postępowania w pierwszej instancji (wyrok WSA w Gliwicach z 21 marca 2018 r., sygn. I SA/Gl 1325/17).
Warto zaznaczyć, że katalog możliwości składania zażalenia jest ograniczony. Nie można przykładowo złożyć zażalenia na postanowienie o wszczęciu postępowania podatkowego z urzędu. Takie zażalenie jest niedopuszczalne zgodnie ze stanowiskiem sądów administracyjnych (przykładowo wyrok WSA w Opolu z 23 maja 2018 r., sygn. I SA/Op 222/17).
Termin
Zgodnie z art. 236 § 2 Ordynacji podatkowej zażalenie należy wnieść w terminie 7 dni odpowiednio od dnia doręczenia postanowienia stronie lub zawiadomienia spadkobierców (np. o złożonych przez spadkodawcę odwołaniach od decyzji). Uchybienie terminowi na złożenie zażalenia może wiązać się z negatywnymi konsekwencjami, gdyż jest to termin zawity. W sytuacji uchybienia terminowi można złożyć wniosek o jego przywrócenie, o ile uchybienie nie wynikało z winy wnioskodawcy. Takie podanie należy wnieść w terminie 7 dni od daty ustania przyczyny uchybienia.
Odniesienie do przepisów o odwołaniach
W art. 239 Ordynacji podatkowej ustawodawca wskazał, że w sytuacjach nieuregulowanych w części dotyczącej zażaleń stosuje się odpowiednie przepisy dotyczące odwołań. W szczególności są to przepisy dotyczące właściwości organu rozpatrującego sprawę – zasada dwuinstancyjności oraz wnoszenia zażalenia. Zażalenie składa się do organu podatkowego drugiej instancji za pośrednictwem organu, który wydał postanowienie. Ponadto zażalenie powinno zawierać zarzuty przeciwko postanowieniu (art. 222 w zw. z art. 239 Ordynacji podatkowej). Możliwe jest także dokonanie samokontroli rozstrzygnięcia przez organ wydający postanowienie, tzn. przed przekazaniem zażalenia do organu wyższej instancji, możliwa jest zmiana postanowienia uwzględniająca treść zażalenia. Ponadto organ podatkowy drugiej instancji nie powinien wydać orzeczenia zmieniającego postanowienie na niekorzyść podatnika.
W art. 232 Ordynacji podatkowej zostały uregulowane także możliwości i warunki skorzystania z prawa do cofnięcia zażalenia. Należy to zrobić przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy.
Brak pouczenia
W praktyce może zdarzyć się, że organ podatkowy błędnie przyjmie, że dane zagadnienie nie wymaga postanowienia, albo że należy wydać postanowienie, na które nie służy zaskarżenie i w takim przypadku nie pouczy strony o możliwości wniesienia zażalenia. W takich sytuacjach możliwe jest wniesienie zażalenia mimo to. Uznał tak NSA w uchwale z 24 października 2016 r., sygn. I FPS 2/16, w której stwierdził, że błędne pouczenie lub brak pouczenia o możliwości wniesienia zażalenia nie może szkodzić stronie, tj. przepis art. 214 Ordynacji podatkowej stosuje się do przepisów o zażaleniach odpowiednio. Zatem w takich sytuacjach możliwe będzie przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia.
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
Hasła tematyczne: ordynacja podatkowa, postępowanie podatkowe, zażalenie na postanowienie
