Zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym: Wykonanie, umorzenie, przedawnienie, wygaśnięcie i nieistnienie obowiązku

Na gruncie przepisów ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (u.p.e.a.) swoistego rodzaju „środkiem zaskarżenia” są zarzuty. Stosownie do art. 27 § 1 pkt 9 u.p.e.a. zarzuty w sprawie prowadzenia egzekucji mogą zostać zgłoszone w terminie 7 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu tytułu wykonawczego. Należy jednak podkreślić, iż instytucja zarzutów jest w pewnym stopniu sformalizowana. Prawodawca w u.p.e.a. ustanowił enumeratywny katalog podstaw zgłoszenia zarzutów w sprawie prowadzenia egzekucji (art. 33 u.p.e.a.). Wyłącznie okoliczności wyliczone w tym katalogu mogą zatem stanowić podstawę zarzutu.

W ramach powyższego katalogu ustawodawca postanowił, iż jedną z podstaw zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji jest wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku (art. 33 pkt 1 u.p.e.a.). Wydaje się wprawdzie, iż ww. przepis nie budzi wątpliwości. Jednakże jego bliższa analiza – w szczególności w oparciu o orzecznictwo sądów administracyjnych – wykazuje, iż jego stosowanie bywa problematyczne. Najczęstszą przyczyną rodzących się sporów jest problem dostrzeżenia granicy pomiędzy postępowaniem egzekucyjnym a merytorycznym rozpoznaniem sprawy. Orzecznictwo sądów administracyjnych jednoznacznie podkreśla, iż organ egzekucyjny rozpatrując zgłoszone zarzuty nie może rozpoznawać merytorycznie sprawy, która stanowi źródło egzekwowanego obowiązku, stałby się on bowiem jakby III instancją (por. m.in. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z 27 stycznia 2012 r., sygn. akt I SA/Lu 721/11).

Wykonanie lub umorzenie obowiązku

Pierwszymi przesłankami, stanowiącymi podstawę zarzutu w świetle art. 33 pkt 1 u.p.e.a. są wykonanie lub umorzenie w całości albo w części obowiązku. Nie sprawia trudności wyjaśnienie powyższej podstawy zarzutów na przykładzie postępowania egzekucyjnego dot. zaległości podatkowych (w prostej, modelowej sytuacji). W tym przypadku bowiem najczęściej zaistnienie niniejszych przesłanek sprowadza się do zapłaty zaległości podatkowej lub też jej umorzenia przez organ podatkowy na podstawie art. 67a lub 67d Ordynacji podatkowej. W praktyce zrodziły się jednak pewne wątpliwości. Przede wszystkim przedmiotem rozważań było określenie momentu, w którym winno nastąpić wykonanie obowiązku. W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjęty został w tym zakresie raczej jednolity pogląd, w myśl którego „(...) data wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie ma znaczenia dla oceny zasadności zarzutu wykonania w całości lub w części obowiązku objętego tytułem wykonawczym. Znaczenie to będzie miał natomiast moment wszczęcia egzekucji i podjęcia przez organ czynności zmierzających do wyegzekwowania zaległości.” (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 29 marca 2011 r., sygn. akt I SA/Wr 105/11). Na gruncie rozpoznawanych spraw pojawiły się również wątpliwości czy wyrażenie „w całości albo w części obowiązku” odnosi się zarówno do wykonania obowiązku, jak i jego umorzenia. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 7...