Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem osoby fizycznej (1)

Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej zostałą opublikowana w Dzienniku Ustaw nr 1629 z 24 sierpnia 2018 r. i wejdzie w życie 25 listopada 2018 r. Ustawa tworzy ramy prawne dla kontynuacji działalności, wykonywanej przed śmiercią przedsiębiorcy w formie jednoosobowej działalności gospodarczej (również w ramach spółki cywilnej). Biorąc pod uwagę dotychczasowe rozwiązania dotyczące sukcesji przedsiębiorstwa jednoosobowego (omawialiśmy je w osobnym minicyklu) to całkowita nowość.

Przedmiot ustawy

Ustawa reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, zwanej dalej „CEIDG”, oraz kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa. (Art. 1 ustawy)

Cel ustawy

Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, podstawowym celem regulacji jest zapewnienie przedsiębiorcom będącym osobami fizycznymi warunków do zachowania ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa po ich śmierci, przy uwzględnieniu, że przedsiębiorstwo należy postrzegać jako dobro prawne, mające nie tylko wartość majątkową i gospodarczą, ale także społeczną.

Dodatkowym celem regulacji jest wzmocnienie ochrony praw osób trzecich, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, w tym przede wszystkim pracowników, kontrahentów, konsumentów i innych podmiotów współpracujących z przedsiębiorcą. W obecnym stanie prawnym, nawet jeżeli po śmierci przedsiębiorcy osobom trzecim formalnie przysługują roszczenia lub uprawnienia związane z działalnością gospodarczą przedsiębiorcy, możliwość ich wykonania odsuwa się w czasie lub wręcz staje się iluzoryczna. Dzieje się tak choćby dlatego, że krąg osób, do których można kierować roszczenia (np. z tytułu rękojmi lub gwarancji) czy składać oświadczenia, jest przez dłuższy czas nieustalony.

Dzięki kontynuacji funkcjonowania przedsiębiorstwa, które będzie w dalszym ciągu generować zyski, zachowane zostaną miejsca pracy, konsumenci będą mogli łatwiej korzystać ze swych uprawnień, regulowane będą zobowiązania wobec kontrahentów oraz zobowiązania publicznoprawne, a ponadto zwiększą się szanse na dalszy rozwój przedsiębiorstwa, budowanego niekiedy osobistymi staraniami przedsiębiorcy i członków jego rodziny przez wiele lat.

Korzystanie z rozwiązań ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej

Rozwiązania przyjęte w ustawie będą stosowane po wyrażeniu odpowiedniej woli - przez przedsiębiorcę, lub - po jego śmierci - przez jego następców prawnych.

Co istotne - ustawa dotyczy przedsiębiorców, którzy w chwili śmierci byli wpisani do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Jeśli w momencie śmierci przedsiębiorca w CEIDG nie figuruje, to mimo, iż spełnia pozostałe warunki do uznania go za osobę prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą. Jak wspominają w uzasadnieniu autorzy projektu, związane jest to z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa obrotu. Dlatego w CEIDG będzie ujawniany zarządca sukcesyjny oraz wszelkie zmiany dotyczące zarządu sukcesyjnego.

Przedsiębiorstwo w spadku

Ustawa o zarządzie sukcesyjnym wprowadza do obrotu prawnego nowy rodzaj przedsiębiorstwa - Przedsiębiorstwo w spadku. Przedsiębiorstwo w spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci. Jeżeli w chwili śmierci przedsiębiorcy przedsiębiorstwo stanowiło w całości mienie przedsiębiorcy i jego małżonka, przedsiębiorstwo w spadku obejmuje całe to przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwo w spadku obejmuje także składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej, nabyte w sposób dopuszczalny ustawą w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego (art. 2 ustawy).

W uzasadnieniu do projektu ustawy Przedsiębiorstwo w spadku zostało opisane w sposób następujący:

„Przedsiębiorstwo w spadku to, ogólnie rzecz ujmując, masa majątkowa obejmująca składniki niematerialne i materialne służące do wykonywania działalności gospodarczej, poddana zarządowi sukcesyjnemu, o ile zostanie on ustanowiony. Będzie ona obejmowała przede wszystkim przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 k.c., które w chwili śmierci przedsiębiorcy w całości znajdowało się w majątku przedsiębiorcy.

Nie każdy przedsiębiorca wpisany do CEIDG posiada jednak przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym. Dla przyjęcia, że istnieje przedsiębiorstwo w spadku, nie jest konieczne, by w majątku przedsiębiorcy znajdowało się przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 k.c., tj. by składniki majątkowe przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę były w odpowiednim stopniu zorganizowane. Ustawa nie ogranicza możliwości skorzystania z zarządu sukcesyjnego do takich przypadków.

Jeżeli do majątku przedsiębiorcy w chwili jego śmierci wchodziło kilka przedsiębiorstw w rozumieniu art. 551 k.c., wszystkie te przedsiębiorstwa będą natomiast objęte jednym przedsiębiorstwem w spadku.

W praktyce bardzo często przedsiębiorca wykorzystuje w swojej działalności gospodarczej przedsiębiorstwo, do którego prawo przysługuje także jego małżonkowi. W razie śmierci przedsiębiorcy, jeżeli jego małżonek chce prowadzić to przedsiębiorstwo, boryka się z trudnościami opisanymi powyżej, mimo że jego prawo do przedsiębiorstwa przynajmniej w części nie wynika z powołania do spadku.

Dlatego ustawa przyznaje małżonkowi możliwość skorzystania z narzędzi, które pozwolą na płynną kontynuację działalności gospodarczej zmarłego przedsiębiorcy i podjęcie inicjatywy w tym zakresie. W tym celu w art. 2 ust. 2 wskazano, że przedsiębiorstwo jest w całości objęte przedsiębiorstwem w spadku, jeżeli prawo do przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 k.c. przysługuje w chwili śmierci przedsiębiorcy w całości przedsiębiorcy i jego małżonkowi. Nie ma przy tym znaczenia ustrój majątkowy obowiązujący małżonków. Niezależnie od tego, czy małżonkowi przysługiwał udział w majątku wspólnym małżonków obejmującym przedsiębiorstwo, czy udział w prawie do przedsiębiorstwa wchodzi do majątku osobistego małżonka (np. wskutek nabycia wspólnie przedsiębiorstwa przez małżonków pozostających w ustroju rozdzielności majątkowej), przedsiębiorstwo zostanie w całości objęte przedsiębiorstwem w spadku, jeżeli uprawnieni postanowią skorzystać z narzędzi przewidzianych w ustawie.

Wobec objęcia udziału małżonka w przedsiębiorstwie masą majątkową, jaką jest przedsiębiorstwo w spadku, i ustanowienia zarządcy sukcesyjnego małżonek utraci możliwość bezpośredniego, samodzielnego zarządzania swoim udziałem we współwłasności składników przedsiębiorstwa. Uzyska jednak uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego lub wyrażenia zgody na jego powołanie przez inną osobę uprawnioną, a także status właściciela przedsiębiorstwa w spadku, który oznacza przede wszystkim, że do dokonania czynności przekraczających zwykły zarząd konieczna będzie zgoda małżonka oraz że przysługuje mu prawo do żądania wypłaty zysku generowanego przez przedsiębiorstwo.

Inną częstą w praktyce sytuacją, gdy do przedsiębiorstwa wykorzystywanego do wykonywania działalności gospodarczej współuprawnionych jest kilka osób, jest spółka cywilna. Ustawa przewiduje szczególne regulacje dotyczące spółek cywilnych (będziemy je omawiać w dalszej części cyklu - dop. red.). W innych przypadkach, gdy przedsiębiorstwo jest przedmiotem wspólnego prawa, ustawa nie ingeruje w korzystanie z tego prawa przez osoby trzecie. Zarząd majątkiem, sprawowany przez zarządcę sukcesyjnego, będzie dotyczył jedynie mienia zmarłego przedsiębiorcy (np. udziału przedsiębiorcy we współwłasności). Pozostali współuprawnieni będą mogli dysponować swoimi prawami na ogólnych zasadach.

Do przedsiębiorstwa w spadku będą zaliczane składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej, nabyte przez zarządcę sukcesyjnego w ramach zarządu sukcesyjnego albo przez osobę uprawnioną, dokonującą czynności zachowawczych w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego albo wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego. Składniki te wejdą do wyodrębnionej masy majątkowej – przedsiębiorstwa w spadku, nie zaś w częściach do majątku każdego z następców prawnych przedsiębiorcy czy małżonka przedsiębiorcy. Dzięki temu w okresie zarządu sukcesyjnego zachowana zostanie integralność przedsiębiorstwa.

CDN

Redakcja podatki.biz

 

 

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...