Zarząd sukcesyjny: Dziedziczenie a uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego

Ustawa o zarządzie sukcesyjnym nie wprowadza nowych reguł w zakresie zasad ani procedury dziedziczenia przedsiębiorstwa. Pełną aktualność zachowują właściwe w tym zakresie przepisy Kodeksu cywilnego. Zarządca sukcesyjny nie dziedziczy przedsiębiorstwa na podstawie powołania go do pełnienia tej funkcji. Jeżeli przedsiębiorca nie sporządził ważnego testamentu, dziedziczą po nim spadkobiercy ustawowi.

Są to w pierwszej kolejności: dzieci spadkodawcy i jego małżonek. Osoby te dziedziczą w częściach równych (na przykład: małżonek i dwoje dzieci dziedziczą w równych udziałach wynoszących 1/3). Jeśli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku (czyli zmarło przed spadkodawcą), przypadający na to dziecko udział w spadku przypada jego dzieciom w częściach równych. W sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił dzieci, dziedziczą jego małżonek oraz rodzice, przy czym każdemu z rodziców przysługuje udział w spadku równy 1/4. Szczegółowe zasady ustalania kręgu spadkobierców ustawowych określają przepisy Kodeksu cywilnego

Należy pamiętać, że jeżeli w chwili śmierci przedsiębiorcy przedsiębiorstwo było przedmiotem współwłasności z jakiegokolwiek tytułu, tylko udział przysługujący zmarłemu przedsiębiorcy wchodzi do spadku. Co do zasady, tylko w takim zakresie przedsiębiorstwo będzie objęte zarządem sukcesyjnym. Ustawa przewiduje jednak istotny wyjątek od tej zasady. Jeżeli przedsiębiorstwo w chwili śmierci przedsiębiorcy było w całości własnością przedsiębiorcy i jego małżonka – nawet jeżeli między małżonkami nie było wspólności majątkowej małżeńskiej – całe przedsiębiorstwo będzie objęte zarządem sukcesyjnym.

Przedsiębiorca może zdecydować się na sporządzenie testamentu. Może w nim powołać do spadku określoną osobę lub osoby – są to spadkobiercy testamentowi. Każdy z takich spadkobierców nabywa wskazany w testamencie udział w składnikach spadku.

Przepisy Kodeksu cywilnego pozwalają też na zawarcie w testamencie zapisu windykacyjnego.

Jest to postanowienie testamentu (tzw. rozrządzenie testamentowe), na podstawie którego z chwilą śmierci spadkodawcy określona osoba nabywa dany składnik majątku. Jego przedmiotem może być przedsiębiorstwo.

Zapis windykacyjny

W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny).

Zapis windykacyjny zalicza się na należny spadkobiercy zachowek, gdyby był on do niego uprawniony.


Ważne!

Zapis windykacyjny będzie skuteczny wyłącznie wtedy, kiedy zostanie zawarty w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Testament notarialny nie będzie natomiast konieczny w przypadku zapisu zwykłego i polecenia.


Kodeks cywilny szczegółowo reguluje, co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego. Są to:

  1. rzecz oznaczona co do tożsamości,
  2. zbywalne prawo majątkowe,
  3. przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,
  4. ustanowienie na rzecz zapisobiorcy użytkowania lub służebności.

Bezskuteczność zapisu windykacyjnego

Zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeżeli w chwili otwarcia spadku przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Jeżeli przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiorcy użytkowania lub służebności, zapis jest bezskuteczny, gdy w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością, nie należy do spadku albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia.

Zastrzeżenie warunku lub terminu

Uczynione przez spadkodawcę w zapisie windykacyjnym warunki lub terminy są nieważne. Inaczej mówiąc, nieważne jest zastrzeżenie terminu lub warunku w odniesieniu do przedmiotu zapisu windykacyjnego.

Pamiętać należy, że samo zastrzeżenie warunku lub terminu nie powoduje unieważnienia całego zapisu – istnieje on, ale tak, jakby tych warunków lub terminów nie było. Jeżeli jednak okaże się w wyniku analizy treści testamentu lub okoliczności, że bez zastrzeżenia zapis taki nie zostałby uczyniony, staje się nieważny (chyba że ziszczenie lub nieziszczenie warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku).

Jeżeli wskutek zastrzeżenia warunku lub terminu zajdzie konieczność unieważnienia zapisu windykacyjnego, wtedy zapis ten wywołuje skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu (w przypadku zapisów zwykłych takie zastrzeżenia są skuteczne), chyba że co innego wynika z treści testamentu lub z okoliczności.

Osoba, na rzecz której został uczyniony zapis windykacyjny, może zostać również obciążona przez spadkodawcę zapisem zwykłym.

Zapis windykacyjny może bardzo ułatwić sukcesję przedsiębiorstwa. Dzięki niemu przedsiębiorca może wskazać za życia, kogo chce uczynić swoim docelowym sukcesorem, tj. kto powinien kontynuować prowadzenie przedsiębiorstwa. Zarząd sukcesyjny może być dopełnieniem zapisu windykacyjnego, gdyż eliminuje trudności, z jakimi borykają się zapisobiercy windykacyjni. Innymi słowy, zarząd sukcesyjny daje możliwość zachowania przedsiębiorstwa w niepogorszonym stanie i faktycznego kontynuowania jego działalności przez zapisobiercę windykacyjnego albo na jego rzecz, niezwłocznie po śmierci przedsiębiorcy.

Od zapisu windykacyjnego trzeba odróżnić tzw. zapis zwykły. Może on znaleźć się w testamencie

(niezależnie od formy testamentu) i również może mieć za przedmiot przedsiębiorstwo. Skutki takiego zapisu są jednak zupełnie inne, niż skutki zapisu windykacyjnego. Zapis zwykły daje uprawnionemu, czyli tzw. zapisobiercy zwykłemu, jedynie prawo do żądania przeniesienia na niego przedmiotu zapisu. Od chwili śmierci spadkodawcy właścicielami przedmiotu zapisu są więc spadkobiercy ustaleni na ogólnych zasadach i dopiero ich działanie – wykonanie zapisu, przenosi prawa do określonego składnika spadku.


Pamiętaj!

Zapis zwykły jest znacznie mniej pewnym w skutkach rozrządzeniem niż zapis windykacyjny. Dogodniejszym rozwiązaniem w procesie sukcesji jest skorzystanie z zapisu windykacyjnego.


Jeżeli mimo to przedsiębiorca zdecyduje się w testamencie na zapis zwykły obejmujący przedsiębiorstwo, aż do chwili wykonania zapisu osobą uprawnioną do powołania zarządcy sukcesyjnego pozostanie spadkobierca, który przyjął spadek. Jeżeli zapis zostanie wykonany, zapisobierca zwykły może stać się właścicielem przedsiębiorstwa w spadku jako jego nabywca

Niezależnie od tego, czy po śmierci przedsiębiorcy następuje dziedziczenie na podstawie ustawy czy testamentu, osobą uprawnioną do powołania zarządcy sukcesyjnego, obok spadkobiercy albo zapisobiercy windykacyjnego, będzie małżonek spadkodawcy, o ile przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Trzeba pamiętać, że do zarządu przedsiębiorstwem w spadku może być w jednym czasie powołany tylko jeden zarządca sukcesyjny. Oznacza to, że zarządcę sukcesyjnego może powołać tylko jedna z osób uprawnionych. Ryzyko „kolizji” w praktyce zostaje wyłączone przez konieczność uzyskania zgody odpowiedniej większości uprawnionych na powołanie zarządcy sukcesyjnego, a także przez fakt, że powołanie zarządcy sukcesyjnego wymaga formy aktu notarialnego i jest niezwłocznie zgłaszane do CEIDG przez notariusza.

(Opracowano na podstawie poradnika udostępnionego przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii i materiałów własnych)

 

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...