Zapłata na konto spoza wykazu podatników VAT

Konsekwencje zapłaty należności na rachunek nie ujęty na białej liście są dwie. W podatku dochodowym jest to brak prawa do zaliczenia wydatku, za który należność uiszczona została na rachunek nie ujęty na białej liście w kosztach uzyskania przychodów. Nabywca będzie musiał liczyć się także z odpowiedzialnością solidarną za zaległości podatkowe kontrahenta. Istnienie jednak możliwość uwolnienia się od ww. negatywnych konsekwencji, a mianowicie zawiadomienie o zapłacie na rachunek inny niż ujęty w wykazie podatników naczelnika urzędu skarbowego.

Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego, gdy:

• stroną transakcji, z której wynika płatność jest inny przedsiębiorca oraz
• jednorazowa wartość, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 000 zł lub równowartość tej kwoty.

Uregulowanie takie ma na celu zapewnić jak najwyższą przejrzystość finansów przedsiębiorczości przedsiębiorców. Ma ona szczególne znaczenie dla prawa podatkowego. Rozliczanie się przez rachunek bankowy poważnie ogranicza możliwość uchylania się od płacenia podatków drogą ukrywania obrotów. Przejrzystość finansowa firmy jest również istotna w przypadku postawienia zarzutu karnego, np. prania brudnych pieniędzy.

Jednak żaden przepis nie nakazuje bezwzględnego posiadania rachunku bankowego przez przedsiębiorcę w każdej sytuacji.

Wykaz podatników VAT zwany potocznie białą listą jest, w myśl art. 96b ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r., prowadzony przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Zgodnie z art. 96b ust. 3 pkt 13 tejże ustawy zawiera on numery rachunków bankowych oraz ich numery rachunków w SKOK.

Przedsiębiorcy z kolei numery rachunków bankowych zgłaszają w stosownej formie zależnej od rodzaju podmiotu:

• za pośrednictwem CEIDG w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej,
• NIP-2, np. spółki cywilne,
• NIP-7 - osoby fizyczne niepodlegające rejestracji,
• NIP-8 - podmioty wpisane do KRS.

Informacje te składane są w urzędzie gminy (miasta) lub urzędzie skarbowym. Nie jest więc zadaniem podatnika zamieszczenie numeru swojego rachunku bankowego w wykazie podatników VAT.

Ponadto weryfikacja rachunku bankowego powinna zostać dokonana wyłącznie w przypadku gdy zapłata dotyczy transakcji z podatnikiem VAT zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny. Jeżeli natomiast zapłata dokonywana jest na rzecz podatnika zwolnionego z VAT nie powstaje konieczność weryfikowania rachunku w wykazie podatników VAT. Również w przypadku dokonywania płatności na rzecz podatnika VAT zwolnionego z powodu niskiego poziomu sprzedaży, w takim przypadku nie będzie figurował on w tym wykazie o ile nie zarejestruje się jako podatnik VAT zwolniony. A ma do tego prawo.

Skutki podatkowe

Konsekwencje zapłaty należności na rachunek nie ujęty na białej liście są dwie. Na gruncie podatku dochodowego oraz w zakresie VAT. W podatku dochodowym jest to brak prawa do zaliczenia wydatku, za który należność uiszczona została na rachunek nie ujęty na białej liście w kosztach uzyskania przychodów.

Z kolei zgodnie z art. 117ba § 1 ustawy z 29 września 1997 r. - Ordynacja podatkowa w zakresie VAT nabywca będzie musiał liczyć się z odpowiedzialnością solidarną za zaległości podatkowe kontrahenta. Będzie tak jeżeli płatność w kwocie przewyższającej 15 000 zł zostanie dokonana na rachunek, który nie znajduje się w wykazie. Odpowiedzialność sięga kwoty podatku należnego wynikającego z zawartej transakcji.

Istnienie jednak możliwość uwolnienia się od ww. negatywnych konsekwencji. Została ona przewidziana w art. 117ba § 3 pkt 2 ww. ustawy pod warunkiem zawiadomienia o zapłacie na rachunek inny niż ujęty w wykazie podatników naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wpłacającego w terminie 7 dni od dnia zlecenia przelewu. Termin ten zacznie jednak obowiązywać od momentu ustania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii w związku z COVID-19. W tym czasie termin na złożenie zawiadomienia wynosi 14 dni od daty zlecenia przelewu. Został on wprowadzony na mocy ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568). Zawiadomienie może mieć zarówno formę papierową jak i elektroniczną.

Najpierw przelew potem zawiadomienie

W dniu 8 stycznia 2020 r. została do Ministra Finansów interpelacja poselska nr 1307 dotycząca skutków podatkowych wpłat na rachunki bankowe niewidniejące w wykazie podatników VAT. W odpowiedzi z 31 stycznia br. udzielonej pismem PT8.054.1.2020.WLI.37E wskazano, iż złożenie przelewu nie może zostać poprzedzone zawiadomieniem o wpłacie na konto inne niż w wykazie. Uniknąć sankcji pozwoli jedynie wykonanie przelewu kolejności przelew potem zawiadomienie. Działanie w odwrotnej kolejności nie ma waloru ochronnego.

Należy też zwrócić uwagę na interpretację Krajowej Informacji Skarbowej z 1 czerwca 2020 r., sygn. 0111-KDIB2-1.4010.66.2020.3.MK. W niej również wskazano na bezskuteczność zgłoszenia o przelewie na rachunek spoza białej listy przed dokonaniem przelewu. Trudno się dziwić, iż podatnicy próbują ułatwić sobie realizację obowiązków wobec fiskusa, szczególnie przy systematycznie rosnącej ich biurokratyzacji. Nie uznano jednak za prawidłowe zapobiegawcze składanie oświadczeń ZAW-NR generowanych przez systemy księgowe niektórych podatników przy dokonywaniu przelewu na rachunek białej listy. Czynione jest to na wypadek gdyby został on z wykazu wykreślony. Ustawodawca stworzył możliwość złożenia zawiadomienia: za siebie, za inną osobę fizyczną, za inny podmiot, który osobą fizyczną nie jest.

Zasady płatności w umowie

Założeniem funkcjonowania białej listy jest kontrola administracji podatkowej nad podatnikami. Nie sądzę, iż jest zbyt daleko idąca ocena, że stanowi wyraz nieufności w stosunku do nich. Jednakże w niezamierzony – jak sądzę – sposób wpływa niejednokrotnie na pogorszenie relacji pomiędzy kontrahentami. Nie są odosobnione przypadki, iż dochodzi do braku zapłaty w przypadku gdy rachunek bankowy nie został wymieniony na białej liście pomimo uzgodnienia w umowie płatności na inny rachunek. Powoduje to niekiedy problemy po stronie żądającego zapłaty gdy umówiono się na płatność na dany rachunek a mimo to zostaje ona uiszczona na rachunek z białej listy. Dzieje się tak gdy ten okazuje się np. rachunkiem walutowym czy przypisanym oddziałowi firmy. Do takich sytuacji dochodzi ponieważ zapłata na rachunek spoza białej listy bywa czasem przez przedsiębiorców postrzegana wręcz jako przestępstwo skarbowe. Brak numeru rachunku na białej liście nie może być jednak traktowany jako pretekst do niewywiązywania się ze swych zobowiązań cywilnoprawnych wobec kontrahenta. Nie może ona bowiem wpływać w jakikolwiek sposób na kształtowanie stosunków cywilnoprawnych. Jeżeli jednak strony chciałyby przypisać rachunkom z białej listy znaczenie w tej sferze muszą to uzgodnić. Wszelkie decyzje arbitralne są wykluczone. Jeżeli przedsiębiorcy zależy na dokonaniu płatności na rachunek z białej listy brak jest przeszkód dla wprowadzenia do umowy zapisu o obowiązku dokonania zapłaty na taki rachunek. Jeżeli umowa ureguluje, iż brak ujawnienia konta w wykazie podatników będzie stanowił podstawę do wstrzymania zapłaty do czasu jego dokonania, nabywca zyska podstawę uzasadniającą odmowę zapłaty. Jednakże innej drogi niż wskazanie tego w umowie nie ma. Istnienie wykazu podatników oparte jest bowiem na regulacjach prawa podatkowego dotyczących stosunków państwo – podatnik.

Adam Okonkwo