Zakup zniszczonej garderoby a koszt uzyskania przychodu

Niejednokrotnie, w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, może dojść do sytuacji, w której przedsiębiorca wyrządzi szkodę osobie trzeciej na jej mieniu – np. szkodę na odzieży osoby wizytującej zakład – i wypłaci z tego tytułu odpowiednią kwotę osobie, która poniosła szkodę.

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Na podstawie powyższej definicji w doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że dany wydatek może być uznany za koszt uzyskania przychodów, jeśli spełnia łącznie następujące przesłanki:

1. został faktycznie poniesiony;
2. jego poniesienie nastąpiło w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów;
3. nie znajduje się w katalogu wydatków nieuznawanych za koszt, wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT.

Odszkodowanie jako koszt podatkowy

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 16 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra oraz dodatkowej składki ubezpieczeniowej w razie stwierdzenia pogorszenia warunków pracy. Natomiast w myśl art. 16 ust. 1 pkt 22 z kosztów uzyskania przychodów wyłączone zostały kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Z powyższego wynika, że wszystkie inne wydatki o charakterze odszkodowawczym (z jakimi mamy do czynienia w omawianym przypadku), skoro nie zostały wyłączone z kosztów podatkowych na mocy art. 16 ww. ustawy, zasadniczo mogą stanowić koszt uzyskania przychodu na gruncie art. 15 ust. 1 – pod warunkiem jednakże wykazania przez podatnika związku ponoszonego z możliwością uzyskania przychodu.

Warto przy tym wskazać, że zgodnie z obecnym stanowiskiem organów podatkowych:

(...) podatnicy nie mogą bezkrytycznie kwalifikować do kosztów uzyskania przychodów wszelkich wydatków będących następstwem niewłaściwego lub nieracjonalnego działania, bądź też będących następstwem niezachowania przez niego należytej staranności. Ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej ponosi podatnik i nie ma możliwości przenoszenia tego ryzyka na budżet państwa, poprzez zmniejszenie podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym, dokonując zaliczenia w koszty poniesionych wydatków. Wyjątkiem mogą być jedynie nieprzewidywalne sytuacje, których uniknięcie było niemożliwe, pomimo podjęcia przez podatnika wszelkich koniecznych działań w celu zapobieżenia im, a podatnik wykaże, iż dochował przy tym należytej i wymaganej od niego w danej sytuacji staranności (por. m.in. pismo dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 31 marca 2010 r., nr ITPB1/415-17/10/WM).

Niepewne roszczenie odszkodowawcze a KUP

W razie wypłaty osobie trzeciej kwoty tytułem np. zniszczonej w zakładzie odzieży można stwierdzić, że podmiot wypłacający przyznaje, iż do zdarzenia mogło dojść z jego winy (z powodu braku odpowiednich zabezpieczeń, braku poinformowania gościa o zagrożeniu itp.). Można więc mówić, że wypłata omawianej kwoty stanowi skutek zawarcia ustnej ugody, na mocy której przedsiębiorca zobowiązuje się do naprawienia szkody.

Zgodnie z art. 917 ustawy Kodeks cywilny przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

W takim przypadku istnieje więc ryzyko stwierdzenia przez organ podatkowy, że poniesiony wydatek nie może być uznany za związany z możliwością uzyskania przychodu, gdyż wypłata omawianej kwoty może być uznana za związaną z niepewnym roszczeniem odszkodowawczym. W związku z powyższym zalecane jest, aby takie wydatki wyłączone były z kosztów uzyskania przychodu.

Grzegorz Wachołek
Igor Klimkowski
ECDDP Spółka Doradztwa Podatkowego