Z jakich faktur podatnik nie odliczy VAT

Z założenia VAT jest podatkiem neutralnym co polega na tym, iż jego ekonomicznego ciężaru nie ponoszą jego podatnicy, lecz konsumenci. Konsekwencją tej zasady jest uprawnienie do odliczenia podatku naliczonego. Wynika ono z art. 86 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług dającego vatowcom prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie w jakim nabyte towary lub usługi wykorzystywane są do czynności opodatkowanych. Aby odliczenie takie było możliwe zakup musi być odpowiednio udokumentowany. Są jednakże przypadki, iż nie zawsze i nie każda otrzymana faktura pozwala z tego uprawnienia skorzystać.

Najogólniej wyróżnić można trzy rodzaje faktur, które nie dadzą możliwości odliczenia:

  1. nie mające związku z czynnościami opodatkowanymi,
  2. dotyczące wydatków wyłączonych z prawa do odliczenia,
  3. dotyczące sytuacji szczególnych.

Brak związku z czynnościami opodatkowanymi VAT

Skoro zasadą, na której opiera się prawo do odliczenia podatku naliczonego jest związek nabytych dóbr lub usług z czynnościami opodatkowanymi, brak związku z nimi transakcji udokumentowanej fakturą uniemożliwia przyjęcie takiej faktury do odliczenia. Skorzystanie z odliczenia VAT stanowi prawo podatnika, gdy więc ze swego uprawnienia nie skorzysta nie można mu zarzucić działania niezgodnego z prawem.

W sytuacji gdy zakup będzie miał związek zarówno ze sprzedażą opodatkowaną jak i zwolnioną, podatnik ma obowiązek przyporządkować zakupy do każdej z tych grup, co jest konsekwencją prawa odliczenia podatku naliczonego związanego tylko z czynnościami opodatkowanymi. Jeżeli nie jest w stanie tego uczynić rozliczenia VAT dokonuje według proporcji odpowiadającej udziałowi sprzedaży opodatkowanej w sprzedaży ogółem obliczonej na podstawie obrotów z poprzedniego roku. Tak więc w zakresie w jakim związek podatku naliczonego z należnym – ustalony bezpośrednio czy z obrotów z roku minionego – nie występuje, prawa do odliczenia VAT z takiej faktury brak.

Wydatki wyłączone z prawa do odliczenia

W kategorii tej można wyróżnić faktury w ogóle nie dające prawa do odliczenia podatku naliczonego jak i dające częściowe prawo do takiego działania.

Do pierwszej kategorii na podstawie art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT zalicza się usługi noclegowe i gastronomiczne, czyli faktury dokumentujące tego rodzaju świadczenia nie mogą być przyjęte do odliczenia. Wyjątek stanowi nabycie gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób. W takim przypadku pozostają one bowiem w ścisłym związku z działalnością gospodarczą – na co wskazał WSA w Krakowie w wyroku z 6 października 2017 r., sygn. akt I SA/Kr 852/17.

Ponadto należy wyraźnie odróżnić usługi gastronomiczne od cateringowych. Faktury za te ostatnie dają prawo do odliczenia VAT. Różnica polega na tym, że usługi cateringowe świadczone są poza lokalem usługodawcy, natomiast gastronomiczne wykonywane są w lokalu usługodawcy. Takie stanowisko zajął np. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 5 stycznia 2018 r., sygn. 0115-KDIT1-2.4012.800.2017.1.AJ.

Na podstawie art. 86a ust. 1 ustawy o VAT ograniczenie w zakresie możliwości odliczania podatku naliczonego dotyczy faktur za nabycie, leasing i eksploatację samochodów o dopuszczalnej masie całkowitej poniżej 3,5 tony o ile nie są wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej. Odliczenie z takich faktur ograniczone jest do 50% podatku naliczonego w nich zawartego. Resort finansów uzyskał zgodę Rady Unii Europejskiej na przedłużenie do końca 2019 r. ograniczenia w zakresie odliczenia VAT w takich przypadkach. Jest to bowiem odrębność od zasady prawa do pełnego odliczenia VAT z faktur zakupowych.

Sytuacje szczególne

Ustawodawca w art. 88 ust. 3a ustawy o VAT określił kategorie faktur zakupowych jakie na zasadzie wyjątku nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku naliczonego. Są to:

  1. faktura wystawiona przez podmiot nieistniejący

Za podmiot taki uznać należy nie tylko taki, który nie istnieje czy został zarejestrowany w oparciu o nieprawdziwe dane. Jest to również taki, który – jak podniósł NSA wyroku z 25 kwietnia 2018 r., sygn. akt I FSK 1058/16, „... nie prowadzi działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, co odnosi się w szczególności do przypadków gdy w ogóle nie istnieje podmiot gospodarczy, bądź stwarza jedynie formalne pozory prowadzenia działalności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, podczas gdy faktycznie tej działalności nie prowadzi.”

  1. transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona z VAT

Zakaz ów ma zastosowanie nawet wówczas, gdy VAT mimo, iż nienależny został zapłacony. W wyroku z 19 maja 2016 r., sygn. akt I FSK 1980/14, NSA stwierdził, że zakaz ten mając bezwarunkowy charakter sprawia, że jeśli podatek wykazany na fakturze nie ma podstawy prawnej by istnieć z powodu zwolnienia dostawy z VAT to z uwagi na zwolnienie dostawy z VAT, podatku z takiej faktury odliczyć nie można.

  1. dokumentujące:
    • czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tychże,
    • kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części tych pozycji, dla których podane zostały kwoty odmienne od rzeczywistych,
    • czynności, do których zastosowanie mają przepisy art. 58 (sprzeczne z zasadami współżycia społecznego) i 83 (pozorne) Kodeksu cywilnego – w części dotyczącej tych czynności.

Brak prawa do odliczenia VAT z tego rodzaju faktur znajduje potwierdzenie w orzecznictwie TSUE. Przykładem jest wyrok Trybunału z 27 marca 2018 r. w połączonych sprawach C-459/17 i C-460/17, SGI (C 459/17), Valériane SNC (C 460/17) v. Ministre de l’Action et des Comptes publics. Trybunał wskazał w nim na związanie prawa do odliczenia z realnym nabyciem towaru bądź rzeczywistym wykonaniem usługi. Ich brak skutkuje tym, że nie powstaje prawo do odliczenia VAT. W związku z tym realizacja prawa do odliczenia nie może opierać się jedynie na danych pochodzących z faktury i podatku w niej wykazanym. Zatem istnienie prawa do odliczenia podatku naliczonego ma swe źródło w realnych zdarzeniach nie w zapisach faktur, które zdarzenia te jedynie dokumentują.

  1. faktury wystawione przez nabywcę nie zostały przez sprzedawcę zaakceptowane

Są to szczególne przypadki samofakturowania, a więc takie gdy to nabywca towaru lub usługi ma prawo wystawić fakturę w imieniu i na rzecz sprzedawcy. Stanowi ono wyjątek od zasady, że sprzedawca wystawia dokument sprzedaży. Nastąpić może na podstawie umowy stron określającej procedurę zatwierdzania faktur przez sprzedawcę lub usługobiorcę. Przykładem jest zakup produktów rolnych od rolnika ryczałtowego przez vatowca. Na kluczowe znaczenie zaakceptowania przez dostawcę faktury wystawionej przez nabywcę zwrócił uwagę NSA w wyroku z 12 lipca 2017 r., sygn. akt I FSK 2268/15.

  1. faktury z wykazanym podatkiem naliczonym otrzymane przez podatnika niezarejestrowanego jako podatnik czynny

Warto tutaj zwrócić uwagę na wyrok NSA z 21 grudnia 2006 r., sygn. akt I FSK378/06. Sąd rozróżnił w nim moment powstania prawa do odliczenia od momentu skorzystania z niego. Pierwszy powstaje w chwili otrzymania faktury w danym okresie rozliczeniowym, drugi ziszcza się ze złożeniem deklaracji podatkowej, w której podatnik taką wolę wyraża. Zatem aby móc swe uprawnienie skutecznie zrealizować vatowiec musi usunąć przed skorzystaniem z prawa do odliczenia wszelkie negatywne przesłanki, w tym brak rejestracji.

Adam Okonkwo

 

Wszystkie artykuły z tego działu »

WASZE KOMENTARZE (0)

Dodaj nowy komentarz

komentarz:
podpis:
 

Drodzy Użytkownicy podatki.biz. Choć czytamy uważnie Wasze komentarze, nie odpowiadamy na pytania w kwestiach szczegółowych. Zadając je, kierujecie je nie do nas, a do innych Użytkowników podatki.biz. Jeżeli chcecie wyjaśnić lub rozwiązać jakiś problem, zachęcamy do skorzystania z naszego forum dyskusyjnego - www.podatki.biz/forum

Zespół podatki.biz

Napisz komentarz...