Wyrok TK: Podatek od nieujawnionych przychodów. Wznowić postępowanie podatkowe czy sądowoadministracyjne?

27 sierpnia 2013 r. opublikowano w Dzienniku Ustaw (poz. 985) sentencję wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 18 lipca 2013 r., sygn. akt SK 18/09. Z tym też dniem weszła w życie część I punkt 2 sentencji wyroku, stwierdzająca niezgodność art. 20 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (updof) z ustawą zasadniczą.

Oznacza to, że zgodnie z art. 241 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej, z dniem 27 września b.r. mija ostateczny termin do złożenia wniosków o wznowienie postępowania podatkowego w odniesieniu do decyzji ostatecznych wydanych na podstawie niekonstytucyjnego przepisu.

Dłuższy, bo trzymiesięczny, jest termin do wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego. Przewidują go przepisy Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (ppsa). Termin ten mija dopiero 27 listopada 2013 r.

W tej sytuacji aktualne staje się tytułowe pytanie: wznowić postępowanie podatkowe, czy sądowoadministracyjne?

Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego

Podstawę wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego stanowi art. 272 § 1 ppsa, zaś trzymiesięczny termin do wznowienia wynika z art. 272 § 2 ppsa. Termin ten liczy się od dnia wejścia wyroku TK w życie.

Nieco inaczej liczy się ten termin w sytuacji, gdy w dniu wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzeczenie sądowe nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego (np. kasacji), który został następnie odrzucony. Wówczas trzymiesięczny termin do wznowienia biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu.

Możliwość wznowienia tego postępowania w związku ze stwierdzeniem niekonstytucyjności przepisu prawa materialnego (tutaj: art. 20 ust. 3 updof) stanowiącego podstawę wydania przez organ podatkowy decyzji ostatecznej, utrzymanej następnie w mocy wyrokiem sądu, była przedmiotem wielu kontrowersji wśród przedstawicieli doktryny oraz dwóch rozbieżnych linii orzecznictwa.

W myśl znaczącej liczby orzeczeń, podstawę wznowienia stanowić mogło jedynie zakwestionowanie przez Trybunał przepisów procesowych stanowiących podstawę orzeczenia sądu, a nie przepisów prawa materialnego, które stosował organ administracji rozstrzygając sprawę administracyjną.

Na szczęście, na co słusznie zwrócił mi uwagę jeden z komentatorów moich artykułów, wątpliwości te rozstrzygnął na korzyść podatników Naczelny Sąd Administracyjny uchwałą składu siedmiu sędziów z 28 czerwca 2010 r., sygn. akt II GPS 1/2010, w myśl której przepis art. 272 § 1 ppsa stanowi podstawę wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego w każdym przypadku, gdy orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności przepisów prawa materialnego i przepisów postępowania z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, obejmuje akt normatywny, jaki stosował lub powinien zastosować sąd administracyjny lub organ administracji publicznej w danej sprawie.

Sąd powołał się m.in. na art. 190 ust. 4 Konstytucji RP stanowiący, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

Sąd podkreślił również, iż uchwała ta jest tzw. uchwałą abstrakcyjną (niezwiązaną z konkretną sprawą) podjętą w trybie art. 15 § 1 pkt 2 ppsa, która ma ogólną moc wiążącą wynikającą z treści art. 269 § 1 ppsa - wiąże wszystkie składy sądów administracyjnych.

Autorytet takiego składu NSA powinien sprawić, że uchwała ta będzie stosowana powszechnie przez składy orzekające sądów administracyjnych.

Przepis art. 269 § 1 ppsa, na który powołał się sąd, zawiera jednak wyjątek, który może utrudnić, a na pewno znacznie opóźnić postępowanie wznowieniowe.

Mianowicie, skład orzekający w naszej sprawie może nie podzielić stanowiska zajętego w przedmiotowej uchwale składu siedmiu sędziów. Może wówczas przedstawić powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia odpowiedniemu skład...