Wymiana udziałów a VAT

Co do zasady wniesienie wkładów niepieniężnych do innej spółki na gruncie ustawy o VAT jest traktowane na równi z dostawą towarów czy świadczeniem usług.

 Potwierdzają to organy podatkowe. Przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 11 lutego 2014 r., nr IPTPP2/443-883/13-4/KW, w której czytamy m.in.:

(…) W definicji czynności podlegających opodatkowaniu sformułowanej na potrzeby ustawy o podatku od towarów i usług niewątpliwie mieści się wniesienie wkładu niepieniężnego do innego podmiotu (spółki), bowiem w takim przypadku dochodzi do przeniesienia prawa do rozporządzania przedmiotem wkładu jak właściciel. Wkład rzeczowy wniesiony do spółki staje się od tego momentu jej własnością. Następuje przeniesienie na spółkę praw własności do przedmiotu wkładu.

Ponadto wniesienie wkładu niepieniężnego spełnia przymiot odpłatności, istnieje bowiem bezpośredni związek pomiędzy wniesieniem wkładu a otrzymanym z tego tytułu wynagrodzeniem, które przybiera postać udziału w spółce, tj. wszystkich praw wynikających z uczestnictwa w tej spółce (w tym prawo do udziału w zysku spółki). Wynagrodzenie to ma charakter wzajemny i ekwiwalentny, co oznacza, że z tytułu wniesienia wkładu, dla wnoszącego wynika bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść. Wniesienie aportu rzeczowego do spółki prawa handlowego lub cywilnego spełnia więc definicję odpłatnej dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy, a tym samym, w rozumieniu (…) art. 2 pkt 22 ustawy, uznawane jest za sprzedaż.

Udziały/akcje jako aport do spółki

W przypadku gdy przedmiotem wkładu niepieniężnego są udziały/akcje w innej spółce kapitałowej, sprawa wygląda inaczej. Należy zauważyć, że dla skutecznego opodatkowania jakichkolwiek czynności zaistniałych w obrocie gospodarczym niezbędne jest spełnienie tzw. kryteriów przedmiotowo-podmiotowych ustawy, a więc czynności te muszą mieścić się w tzw. zakresie przedmiotowym ustawy o VAT oraz muszą być wykonywane przez podmioty, które realizując te czynności, występują jako „podatnicy VAT”.

Z punktu widzenia ustawy o VAT uznanie określonej czynności za podlegającą opodatkowaniu wymaga zatem, aby czynność ta była wykonywana w ramach działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy VAT. Jak zaś wskazuje bogate orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, czynność zbycia udziałów lub akcji, jeśli nie stanowi części komercyjnej działalności brokerskiej, nie jest dokonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

W orzeczeniu C-155/94 w sprawie Wellcome Trust Ltd, Trybunał wskazał, że:

(...) pojęcie działalności gospodarczej w rozumieniu art.4(2) (VI Dyrektywy) należy interpretować w taki sposób, aby nie obejmowało ono działalności (…) polegającej na zakupie i sprzedaży udziałów i innych papierów wartościowych.

Powyższe zagadnienie (zakres opodatkowania czynności, których przedmiotem są udziały/akcje) było ponadto przedmiotem orzeczenia w sprawie C-77/01 Empresa Desenvolvimento Mineiro (EDM), w którym to orzeczeniu ETS potwierdził, że w razie działalności polegającej na prowadzeniu zwykłej sprzedaży udziałów i innych zbywalnych papierów wartościowych, należy uznać, że w odniesieniu do takich czynności podmiot je wykonujący występuje jako podmiot jedynie zarządzający własnym portfelem inwestycyjnym, w ten sam sposób, w jaki zarządza nim inwestor prywatny. Zarówno skala działalności, jak i zaangażowanie do przeprowadzenia tych transakcji firmy doradczej nie stanowią przesłanki warunkującej uznanie takich czynności za wykonywane w ramach działalności gospodarczej.

Wyjątki od ww. zasady, tj. traktowanie czynności nabywania, posiadania i zbywania udziałów/akcji, zostały doprecyzowane m.in. w ramach orzeczenia w sprawie C-60/90 Polysar oraz w sprawie C-16/00 Cibo, w których to orzeczeniach ETS wskazał, że czynności dotyczące udziałów/akcji mogą zostać uznane za działalność gospodarczą, jeżeli towarzyszyłoby im (udziałom/akcjom) uczestnictwo w zarządzaniu tymi spółkami, wykraczające poza prawa i obowiązki wynikające z posiadania tych udziałów/akcji.

Należy wiec stwierdzić, że czynności, których przedmiotem są udziały/akcje, co do zasady nie stanowią przejawów działalności gospodarczej wykonywanej przez podatnika, z wyjątkiem przypadków, gdy:

• posiadacz papierów wartościowych uczestniczy w zarządzaniu spółką, której akcje/udziały posiada (w sposób wykraczający poza prawa i obowiązki wynikające z posiadania tych akcji/udziałów),
• sprzedaż papierów wartościowych prowadzona jest w ramach działalności brokerskiej, maklerskiej.

Podobne stanowisko prezentują także organy podatkowe w wydawanych przez siebie indywidualnych interpretacjach podatkowych.

Anna Lubecka
Koordynator ds. doradztwa podatkowego PKF