Wykreślenie z rejestru przedsiębiorców a obowiązek sporządzenia spisu z natury

Pytanie: Z powodu kłopotów finansowych zawiesiłem prowadzoną działalność gospodarczą na okres jednego roku. Po upływie okresu zawieszenia nie wznowiłem działalności, jak również nie przedłużyłem okresu zawieszenia i z mocy prawa działalność została skreślona z rejestru przedsiębiorców. Czy w zaistniałej sytuacji jestem zobowiązany na dzień likwidacji działalności sporządzić remanent likwidacyjny na podstawie art. 14 ust. 5 ustawy o VAT oraz odprowadzić do Urzędu Skarbowego podatek należny?

Dodam, że o wykreśleniu z rejestru przedsiębiorców nie zostałem poinformowany ani w chwili zawieszania działalności, ani w żaden inny sposób. Dopiero w chwili kiedy chciałem wznowić działalność gospodarczą, poinformowano mnie, że jest to niemożliwe i muszę zamknąć działalność, która została skreślona i otworzyć nową. Nie będąc świadom konsekwencji związanych z likwidacją działalności tak też zrobiłem. Nadal prowadzę działalność gospodarczą pod tą samą nazwą i adresem, jak również nadal jestem czynnym podatnikiem podatku VAT. Jest to dla mnie nadal ta sama działalność. W prowadzonej działalności wykorzystuję środki trwałe, wyposażenie i towary handlowe.

Odpowiedź:

Stosowanie do treści art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku:

1. rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej nie mającej osobowości prawnej,
2. zaprzestania przez podatnika, o którym mowa w art. 15, będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego, na podstawie art. 96 ust. 6, do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego.

Przepisu ust. 1 nie stosuje się do podatników, u których sprzedaż jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 (art. 14 ust. 2 ustawy).

Natomiast jak stanowi art. 14 ust. 3 ustawy, przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, w przypadku gdy podatnik, o którym mowa w art. 15, będący osobą fizyczną nie wykonywał czynności podlegających opodatkowaniu co najmniej przez 10 miesięcy. Nie dotyczy to podatników, którzy zawiesili wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

W myśl art. 14 ust. 4 ustawy, przepisy ust. 1 i 3 stosuje się do towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Na podstawie art. 14 ust. 5 ustawy w przypadkach, o których mowa w ust. 1 i 3, podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów na dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, zwany dalej „spisem z natury”. Podatnicy są obowiązani załączyć informację o dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości i o kwocie podatku należnego, do deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Według art. 14 ust. 6 ustawy, obowiązek podatkowy w przypadku, o którym mowa w ust. 1, powstaje w dniu rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Zgodnie z art. 14 ust. 7 ustawy dostawa towarów dokonywana przez byłych wspólników spółek, o których mowa w ust. 1 pkt 1, oraz przez osoby fizyczne, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i ust. 3, której przedmiotem są towary objęte spisem z natury, podlega zwolnieniu od podatku przez okres 12 miesięcy od dnia, o którym mowa w ust. 6, pod warunkiem rozliczenia podatku od towarów objętych spisem z natury.

Zawieszenie działalności gospodarczej

Zgodnie z przepisem art. 14a ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 30 dni do 24 miesięcy, z zastrzeżeniem ust. 1a.

W myśl art. 14a ust. 1b ww. ustawy, okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej może być oznaczony w dniach, miesiącach albo miesiącach i dniach.

W myśl art. 14a ust. 3 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie może wykonywać działalności gospodarczej i osiągać bieżących przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Natomiast zgodnie z art. 14a ust. 4 ustawy o swobodzie gospodarczej, w okresie zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca:

1. ma prawo wykonywać wszelkie czynności niezbędne do zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów;
2. ma prawo przyjmować należności lub obowiązek regulować zobowiązania, powstałe przed datą zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
3. ma prawo zbywać własne środki trwałe i wyposażenie;
4. ma prawo albo obowiązek uczestniczyć w postępowaniach sądowych, postępowaniach podatkowych i administracyjnych związanych z działalnością gospodarczą wykonywaną przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej;
5. wykonuje wszelkie obowiązki nakazane przepisami prawa;
6. ma prawo osiągać przychody finansowe, także z działalności prowadzonej przed zawieszeniem wykonywania działalności gospodarczej;
7. może zostać poddany kontroli na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców wykonujących działalność gospodarczą.

Jak stanowi art. 14a ust. 5 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej oraz wznowienie wykonywania działalności gospodarczej następuje na wniosek przedsiębiorcy.

Okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej rozpoczyna się od dnia wskazanego we wniosku o wpis informacji o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej, nie wcześniej niż w dniu złożenia wniosku, i trwa do dnia złożenia wniosku o wpis informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej lub do dnia wskazanego w tym wniosku, który nie może być wcześniejszy niż dzień złożenia wniosku (art. 14a ust. 6 cyt. ustawy).

Zgodnie z art. 14a ust. 7 powołanej wyżej ustawy, w stosunku do zobowiązań o charakterze publicznoprawnym zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej wywiera skutki prawne od dnia, w którym rozpoczyna się zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej, do dnia poprzedzającego dzień wznowienia wykonywania działalności gospodarczej.

W myśl art. art. 34 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dane zawarte w CEIDG nie mogą być z niej usunięte, chyba że ustawa stanowi inaczej. Wykreślenie wpisu w CEIDG nie oznacza usunięcia danych.

Wykreślenie przedsiębiorcy z CEIDG

Stosownie do art. 34 ust. 2 ww. ustawy przedsiębiorca podlega wykreśleniu z CEIDG z urzędu, w drodze decyzji administracyjnej ministra właściwego do spraw gospodarki, w przypadku:

• gdy prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę;
• wpisania do rejestru przedsiębiorców jednoosobowej spółki kapitałowej powstałej wskutek przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą;
• stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej;
• niezłożenia wniosku o wpis informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej przed upływem okresu 24 miesięcy od dnia zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej;
• niezłożenia wniosku o wpis informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej od dnia następującego po dniu, do którego przedsiębiorca zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie art. 14a ust. 1d;
• utraty przez przedsiębiorcę uprawnień do wykonywania działalności gospodarczej przysługujących na podstawie art. 13 ust. 1 albo ust. 2;
• gdy został dokonany z naruszeniem prawa.

Skutki w VAT wykreślenia z rejestru przedsiębiorców

Z przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wprost nie wynika obowiązek zgłaszania zawieszenia działalności gospodarczej do właściwego urzędu skarbowego przez podatnika tego podatku. Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 141, poz. 888) wprowadziła zmiany do ustawy o podatku od towarów i usług.

W konsekwencji, zgodnie z dodanym do art. 99 przepisem ust. 7a i 7b, w przypadku zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej podatnicy nie mają obowiązku składania deklaracji, o których mowa w ust. 1 i 2, za okresy rozliczeniowe, których to zawieszenie dotyczy.

Zgodnie z art. 99 ust. 7b ustawy, zwolnienie z obowiązku składania deklaracji podatkowych, o którym mowa w ust. 7a, nie dotyczy:

1. podatników dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów;
2. podatników dokonujących importu usług lub nabywających towary - w zakresie których są podatnikiem;
3. okresów rozliczeniowych, w których zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej nie dotyczyło pełnego okresu rozliczeniowego;
4. okresów rozliczeniowych, za które podatnik jest obowiązany do rozliczenia podatku z tytułu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu oraz za które jest obowiązany dokonać korekty podatku naliczonego.

W myśl art. 96 ust. 6 ustawy, jeżeli podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT zaprzestał wykonywania czynności podlegającej opodatkowaniu, jest on obowiązany zgłosić zaprzestanie działalności naczelnikowi urzędu skarbowego; zgłoszenie to stanowi dla naczelnika urzędu skarbowego podstawę do wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT.

Zgłoszenia o zaprzestaniu działalności w wyniku śmierci podatnika dokonuje jego następca prawny (art. 96 ust. 7 ustawy).

Według art. 96 ust. 8 ustawy, w przypadku gdy zaprzestanie wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu nie zostało zgłoszone zgodnie z ust. 6 i 7, naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT.

Jak stanowi art. 96 ust. 9 ustawy, naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT bez konieczności zawiadamiania o tym podatnika, jeżeli w wyniku podjętych czynności sprawdzających okaże się, że podatnik nie istnieje lub mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy należy stwierdzić, że zawieszenie działalności gospodarczej samo w sobie nie stanowi zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej przez podatnika. Podatnik, który zawiesza prowadzenie działalności gospodarczej na pewien czas, nadal pozostaje podatnikiem podatku od towarów i usług, z tym że w okresie zawieszenia wykonywania działalności przedsiębiorca nie prowadzi aktywnej działalności. Zgłoszenie zawieszenia działalności gospodarczej nie oznacza zatem ustania bytu przedsiębiorcy, a jedynie przerwę w wykonywaniu działalności gospodarczej.

W rozpatrywanej sprawie natomiast nie podjął Pan w ustawowym czasie zawieszonej działalności gospodarczej i dlatego został wykreślony z CEIDG na mocy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Wykreślenie z rejestru podatników podatku VAT następuje automatycznie na skutek wykreślenia z Centralnej Ewidencji Informacji o Działalności Gospodarczej.

Z treści art. 14 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że obowiązek opodatkowania podatkiem od towarów i usług dotyczy tej części posiadanych przez osobę fizyczną towarów, które po nabyciu nie zostały odprzedane i w stosunku, do których przysługiwało podatnikowi prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony. A zatem warunkiem koniecznym do opodatkowania towarów w zakresie wynikającym z art. 14 ustawy o podatku od towarów i usług jest istnienie po stronie podatnika prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy zakupie towaru. W przypadku zatem zaistnienia określonych okoliczności, wszystkie towary, przy zakupie których został odliczony podatek naliczony muszą zostać opodatkowane podatkiem od towarów i usług, aby zrównoważyć to odliczenie. Towary, które nie spełniają ww. warunku, nie podlegają w takiej sytuacji opodatkowaniu.

Zauważyć należy, iż opodatkowanie towarów, które po nabyciu nie zostały odsprzedane, uzasadnione jest konstrukcją podatku od towarów i usług jako podatku konsumpcyjnego, jak również jest przejawem zasady neutralności tego podatku. Jeśli bowiem podatnik odliczył podatek od nabycia towarów, które później zostały przeznaczone w istocie na konsumpcję, to wówczas powinien zostać obciążony podatkiem należnym, aby zapewnić faktyczne, jednokrotne opodatkowanie konsumpcji. W takim bowiem przypadku następuje zrównanie pozycji byłego podatnika, który nabytych towarów nie wykorzystał w opodatkowanej działalności gospodarczej, z pozycją ostatecznego konsumenta, który musi ponieść ciężar podatku zawartego w cenie nabycia towarów.

Zaprzestając wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podatniku tegoż podatku, będącym osobą fizyczną ciążą obowiązki wynikające z przepisu art. 14 ustawy. Jak bowiem wskazano na wstępie, w świetle art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy, opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku zaprzestania przez podatnika, o którym mowa w art. 15, będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego na podstawie art. 96 ust. 6, do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego.

Natomiast ww. podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów na dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Podatnicy są obowiązani załączyć informację o dokonanym spisie z natury, o ustalonej na jego podstawie wartości i o kwocie podatku należnego, do deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.

Jak wynika z treści pytania, na dzień likwidacji działalności - wykreślenia działalności gospodarczej z Centralnej Ewidencji Informacji o Działalności Gospodarczej - zostały Panu wyposażenie, środki trwałe oraz towary handlowe. Zatem, jeżeli przy nabyciu ww. towarów przysługiwało Panu prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony zapłacony przy nabyciu tych towarów, ciążył na Panu obowiązek sporządzenia spisu z natury.

Mając na uwadze ww. przepisy oraz dokonaną analizę stwierdzić należy, że był Pan zobowiązany do sporządzenia spisu z natury na dzień wykreślenia z rejestru przedsiębiorców działalności gospodarczej i zapłaty podatku VAT, o którym mowa w art. 14 ustawy o podatku od towarów i usług.

Zauważyć należy również, że fakt ponownego rozpoczęcia działalności gospodarczej w tym samym zakresie nie ma wpływu w przedmiotowej sprawie. Jak bowiem wynika z treści Pana pytania działalność gospodarcza została wykreślona z Centralnej Ewidencji Informacji o Działalności Gospodarczej. Ponowne rozpoczęcie działalności nie może być uznane, że wystąpiła ciągłość tej działalności.

(Interpretacja indywidualna z 8 stycznia 2016 r., sygn. ITPP1/4512-1015/15/MN - Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy)

Red.